Soltýstik Qazaqstan oblystarynda júmys kýshi tapshy.  Onyng ýstine múndaghy audan, auyldarda enbekke jaramdy azamattardyng qatary da  kýn sanap kemip barady.  Osy olqylyqtyng ornyn toltyratyn bir-aq jol bar. Ol — Ontýstik Qazaqstan oblysynyng halqy tyghyz ornalasqan Maqtaaral, Saryaghash audandaryndaghy júmysqa jaramdy halyqty kóshirip әkelu.  El ýkimeti biyl búl maqsatqa 88 mlrd tenge bólip otyr.

Atalghan  qarjy halqy tyghyz ornalasqan ónirden Soltýstik aimaqqa halyqtyng qonys audaruyn úiymdastyru isine júmsalatyn bolady. Yaghny ýkimet ontýstik júrtynyn   soltýstik aimaqqa baryp qonystanuyna, onda beyimdeluine, júmys tabuyna barynsha qoldau bildirmek.   Búl qúptarlyq-aq is.  Eng bastysy — qarjy bar, qoldau jetkilikti. Endigi mәsele — jýieli júmys atqaryp, ishki kóshi-qon baghdarlamasyn oidaghyday jýzege asyru qajet.

Ras, songhy jyldary ontýstikqazaqstandyq birneshe otbasy Soltýstik Qazaqstan oblysynyng túrghyndary atandy. Orta jasy 30 ben 50-di qúraytyn ontýstikqazaqstandyqtar negizinen Soltýstik Qazaqstan oblysynyng Teljan, Ashykól, Alqaterek jәne Qondybay eldi mekenderine ornalastyryldy. Áli de kóship barghysy keletinderding qarasy az emes.

Tayauda ghana júmys kýshi mol ónirlerden soltýstik ónirlerine enbek resurstaryn qonys audaru maqsatynda oblystaghy halqy tyghyz ornalasqan Maqtaral, Saryaghash, Shymkentte ótkizilgen «Enbek rynogynyng útqyrlyghyn damytudyng Biznes-Forumy» men bos júmys oryndary jәrmenkelerine Qostanay, Pavlodar, Soltýstik Qazaqstan, Shyghys Qazaqstan oblystarynan 60-tan astam ókilderi qatysty.

Qazir 2019 mýshesi bar 672 otbasy qonys audarugha niyet bildirude. Onyng ishinde enbekke qabiletti 1008 adamnyng 116-sy auyl sharuashylyghymen, 98-i kәsipkerlikti damytumen ainalysugha, 794-i memlekettik qyzmetke ornalasugha qauqarly.

Qazirgi ózinde  900 otbasydan ótinish kelip týsipti.  Jalpy halyqta úmtylys bar, niyet bar. Býgingi tanda kýngeydegi barlyq audan túrghyndaryna   baghdarlamanyng mәn-jayy jan-jaqty  týsindirilip jatyr.  Memleket tarapynan qanday kómekter kórsetiletinin egjey-tegjeyli bayandaluda.  Soltýstikting júmys isteuge qolayly aimaq ekeni, kәsibin ashamyn deushilerge de mol mýmkindik qarastyrylghany aityluda.

Jalpy, ishki kóshi-qon mәselesi tiyimdi sheshim bolghany ras. Ontýstik túrghyndary jana qonysqa tez beyimdelip ketedi jәne olar múnda óz isin әri qaray da jalghastyra alatynyna senim mol. Halqy siyrek soltýstik túrghyndarynyng sanyn arttyrugha ýles qosatyny taghy bar.  Shyny kerek, әdette, ontýstikting halqy soltýstikting yzgharly ayazyna beyimdele almaymyz dep qorqa beredi. Degenmen tózimdi halyq múny da enseretini sózsiz. Búl túrghyda qystan aman-esen shyghuyna erte kóktemnen әreket jasaghan jón.

Memleket tarapynan kóship-qonuyna dep berilgen subsidiyany ondaghylardyng kóbisi mal alugha júmsady. Memleket tarapynan әrbir otaghasyna 50 ailyq eseptik kórsetkish, yaghny 106 myng tenge berilse, otbasy mýshelerining әrqaysysyna 35 eseptik kórsetkish esebindegi, yaghny 74 myng tengeden tólenedi.  Mәselen, alghashqylardyng biri bolyp qonys audarghan  Aybýbi apa sol qarjygha sauyn siyr men on shaqty qoy alyp, aulasynda baghugha bel baylapty.  Ol sonday-aq auyldyq kafeni de jalgha alghan. Alqaterek auylyna qonystanghan Altynbek esimdi azamat bolsa,  3 million tenge kóleminde nesie alugha qújattaryn ótkizgen. Ol da mal sharuashylyghymen ainalyspaq niyette eken. Onyng júbayy auyldaghy mektepke júmysqa ornalasqan. Kóship barghandardyng arasynda jas júbaylar da joq emes.  Olar ataqonysynda ýilenu toyyn ótkizip, Soltýstik Qazaqstanda jana ómirin bastaudy úigharypty.

Ayta keteyik, saryaghashtyqtar jylyjay keshenderin saludaghy mol tәjiriybesin endi soltýstikte iske asyrmaq. Oghan býginde Ontýstiktegi jylyjay sharuashylyghynyng basym bóligi Saryaghash audanynda ornalasqany dәlel bola alady. Resey Federasiyasynyng Omsk qalasy ontýstikqazaqstandyqtar qonys tepken Aqjar jәne Uәlihanov audandaryna nebәri 70 shaqyrym jerde. Sondyqtan jylyjay ónimin jyl on eki ay Reseyge eksporttaugha mýmkindik mol. Jalpy, bir sózben aitqanda joba men jospar kóp. Býginde ontýstikqazaqstandyq otbasylar kóshi-qon baghdarlamasyna erekshe qyzyghushylyq tanytyp otyr.

OQO-nyng enbekke qabiletti túrghyndarynyng kóptigi basqa ónirlermen salystyrghanda bәsekelestik túrghydan artyq bolatyny jasyryn emes.   Búl respublikamyzdyng basqa ónirlerindegi enbek resurstarynyng jetkiliksizdigi mәselesin sheshuge yqpal etedi degen sóz. Memleket basshysy Qazaqstan halqyna arnaghan Joldauynda enbek resurstaryn tiyimdi paydalanugha kónil bólip, júmysshylary az jerge ishki kóshi-qongha jaghday jasau qajettigin aitqan bolatyn. Áriyne, búl — Qazaqstannyng shyghys jәne soltýstik ónirlerine tek Maqtaaral nemese Saryaghash audany túrghyndarynyng kóshui tiyis degen sóz emes. Enbek kóshi-qonyn damytu baghdarlamasynyng negizgi talaptaryn oblysymyzdyng basqa audandarynda da týsindirudi jandandyru kerek. Eger tughan auylynda júmys joq bolsa qol qusyryp, ýide bos otyra beruge bolmaydy. Enbek etemin degen adamgha qashan da júmys tabylady. Memleket tarapynan jasalyp otyrghan mýmkindikti paydalanyp qalu kerek. Óitkeni baghdarlama ayasynda kóship baratyn jerlerde mindetti týrde enbekpen qamtu, balalardy mektepter men balabaqshalargha ornalastyru syndy sharalar qabyldanyp jatyr.
Júmyssyzdyq dengeyin tómendetu, kәsipkerlikti qoldau maqsatynda «Nәtiyjeli júmyspen qamtudy jәne jappay kәsipkerlikti damytudyng 2017-2021 jyldargha arnalghan baghdarlamasyn» iske asyrugha jalpy 10,9 mlrd. tenge bólinip,   64 mynnan astam adam qamtu kózdelude.

Shәriphan Qaysar

Abai.kz