Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Janalyqtar 2929 0 pikir 3 Qarasha, 2010 saghat 06:55

Ashat Bekenov Mәjilis deputaty: Qazaq óz ishinen «býlingeli» túr

- Siz jaqynda Premier-Ministrding atyna deputattyq saual joldadynyz. Búghan ne týrtki boldy?

- Siz jaqynda Premier-Ministrding atyna deputattyq saual joldadynyz. Búghan ne týrtki boldy?

- Men elimizding batys ónirinen saylanghan deputatpyn. Eldegi aghayyn-tughan, qúrby-qúrdastardan keyingi kezde dinimizge jat aghymnyn, uahabshylardyng qatary kýrt ósip bara jatqandyghyn jii estiymin. Ony aimaqqa barghan sayyn kórip te jýrmin. Qoghamdaghy osynday kelensiz qúbylystar, jastardyng kózjúmbaylyqpen әlgi aghymnyng qataryna ilesip ketui qatty alandatady. Negizgi qauipti qúbylys uahabbiylik aghymyna ileskenderding sany kóbeyip, salafitter aghymynyng keninen nasihattaluy kónilge qorqynysh úyalatady.
Songhy kezde múnday kórinisti Astanada da jii kezdestiretin boldym. Bet-auzyn túmshalaghan, hijap kiygen jastar kóbeye bastaghan. Jas jigitter saqal-múrtyn qaulatyp, shalbarlarynyng balaqtaryn shúlyghynyng ishine salyp jýrui - olardyng basqalardan ereksheligin anghartady. Syrtqy kórinisi ghana búl. Uahabshylardyng joly bizding mәzhabymyzgha qayshy. Deputattyq saual joldauyma osylar týrtki boldy.
- Siz jergilikti jerlerde uahabshylardyng qarmaghyna jasóspirimderding kóbirek ilinip jatqanyn aitasyz. Búl qanshalyqty shyndyqqa sayady?
- El ishinde 14-15 jastaghy balalardyng otbasynan ketip qaluy jii kezdesedi. Mektep jasyndaghy úldar men qyzdar arasynda muzyka tyndau haram dep, memlekettik Tugha qúrmet kórsetpeu, әskery boryshtan bas tartu derekteri kezdesedi. Ómirding qarapayym qaghidalaryn, salt-dәstýrdi moyyndamaghandyqtan, otbasynan irgesin aulaq salady. Olardyng arasynda oquyn tastap ketken, mektepterde uaghyz jýrgizetin shәkirtter de bar.
Uahabshylardyng qataryna әleumettik jaghynan jaghdayy tómen otbasylardyng mýsheleri kóptep tartylady. Jastardy shamaly aqsha berip, óz qatarlaryna qosugha tyrysady. Búl әreketting bәri syrtqy kýshterding yqpalymen jýzege asyp jatyr. Shet jerden uahabshyldyqty nasihattaytyn kitaptar, viydeokassetalar, diskiler әkelinedi. Internet arqyly taratady.
- Jasóspirimder demekshi, hijap kiige baylanysty mәsele Bilim jәne ghylym ministrligindegilerding de basyn qatyryp otyrghan kórinedi. Búl turaly zang shygharushy organnyng ókili retinde ne aitasyz?
- Biz zayyrly memleketpiz, Ata zanymyzda osylay jazylghan. Sol sebepti mektepte birynghay kiyim ýlgisi boluy tiyis. Áytpese, әrkim óz ynghayyna qaray kiyim ýlgisin kie beretin bolsa, erteng protestanttar óz ýlgisin, katolikter ózinikin, iudaizm ókilderi óz núsqasyn úsynady emes pe. Mening oiymsha, oqushylargha hijap kiige rúqsat beru qay jaghynan da dúrys emes.
Taghy bir aita ketetini, «Diny senim jәne diny birlestikter turaly» Zangha 15-16 jastaghy balalardy diny úiym qataryna qabyldaugha bolmaydy degen normany engizgen abzal.
- Jogharyda zangha norma engizu turaly aityp qaldynyz. «Diny senim jәne diny birlestikter turaly» zandy qabyldaugha qanday kedergi bar?
- Atalghan zannyng jana núsqasyn qabyldaudy tezdetu kerek. Diny ahual-dy baqylauda ústau ýshin jergilikti atqarushy organdar tarapynan jýrgizilip jatqan sharalar nәtiyjesin bermey otyr. Óitkeni búl saladaghy qyzmet zannamalyq túrghydan qamtylmaghan, yaghny dәstýrli emes diny birlestikterding zansyz әreketterine qúqyqtyq tosqauyl qon mýmkindigi shekteuli. Qoghamdaghy diny qarym-qatynas zandyq túrghydan rettelmese, onda búnyng aqyry auyr zardaptargha soqtyruy yqtimal. 16 millionnan asa halyqty demokratiya, diny senim bostandyghy dep әr týrli dinge, aghymgha jiberip qoyatyn bolsaq, ertenimiz ne bolady?! Din qoghammen ýilesim tauyp ómir sýrui kerek dep esepteymin. Qoghamda qayshylyq tughyzyp, alauyzdyqqa bastaytyn diny aghymgha tosqauyl qoy kerek deytinim sondyqtan.
- «Diny senim jәne diny birlestikter turaly» zang jobasy turaly úsynys alghash ret kóterilip otyrghan joq. Búryn da jana zang jobasyn qabyldau sәtsizdikke úshyraghan-dy. Ol taghy da qarsylyqqa kezdesedi dep oilamaysyz ba?
- Joq, olay oilamaymyn. Qoghamdyq pikir tolyqqandy pisip-jetildi. Qazir uahabshylar tәrizdi teris pighyldy aghymdardyng kózdegen maqsaty belgili bola bastady. Tipti joghary biylikte otyrghan azamattardyng arasynda әlgindey aghymdardy qoldaytyndar da barshylyq. Degenmen, qoghamdyq pikirdin, halyqtyng qoldauynyng arqasynda atalghan zang jobasy qabyldanatynyna senimdimin.
- Opponentteriniz atalghan zang jobasyna qarsy shyghyp, óz qúqymyzdy ayaq asty etpeymiz dep aituy mýmkin ghoy...
- Men búnymen eshqashan kelispeymin. Olar ýshin demokratiya betperde ghana, týpki maqsaty mýlde bólek. Diny alauyzdyqty qozdyryp otyrghan aghymgha «óz bilgenin jasaugha» mýmkindik berip, ózindik «qúqyghyn iske asyrugha» jol berse, memlekettilikting ózine qater tónui әbden mýmkin. Qazirgi jastardyng san bólikke jaryluy, elding arasyna iritki saluy, ghasyrlar boyy qalyptasqan salt-dәstýrdi joqqa shygharuy qoghamgha orasan ziyanyn tiygizedi. 15-20 jylda uahabshylar qanatyn kenge jayady da, elding ishki birligine qater tóndiredi. Sol sebepti qapy qalmaghan abzal. Diny qarym-qatynas tetigin zandyq túrghyda rettep, jastargha islamdaghy aghymdardyng arajigin ajyrata biluge jan-jaqty tanymdyq-aghartushylyq túrghyda kómektesuimiz qajet.
- Din memleketten bólek qoy... Konstitusiyada da osylay jazylghan. Teris aghymdargha qalay tosqauyl qoygha bolady?
- Áriyne, eng aldymen zannamamyzdy dúrystap aluymyz kerek. Búryn-sondy elimizde bolmaghan diny aghymdargha tosqauyl qoyghan jón. Shet memleketterden aghylghan uahabizmdi, basqa da jat pighyldy aghymdy nasihattaushylardyng el aumaghyna enuine tyiym salu qajet. Áytpese, olar jay qoghamdyq úiym esebinde tirkelip alady da, keyin óz degenderin isteydi.
- Astana songhy uaqytta әlemdik dinder liyderlerining basyn qosyp, beybitshilik pen kelisim ornyqtyru iydeyalaryn úsynyp otyr. Aghayyngershilikke úiytqy bolyp, Qazaqstandy basqalargha ýlgi etuge degen úmtylys basym. Óz ishimizden shy shyghyp jatsa, sonda masqara bolmaymyz ba?
- Ras, elimizde týrli últ ókilderining mәdeny ortalyqtary, olardyng basyn biriktiretin Qazaqstan halqy assambleyasy bar. Basqa últtardyng dinderin qúrmetteymiz, syilaymyz. Solardyng bәrin birlikke, tatulyqqa shaqyramyz...
Alayda, qazaq óz ishinen «býlingeli» túr. Islam arasynda jat pighyldy dinder keninen qanat jaya bastady. Uahabshylar tәrizdi el arasyna iritki salatyn aghymdardy Ýkimet der kezinde auyzdyqtamasa bolmaydy. Uahabizmge, basqa da pighyly jat aghymdargha qarsy belsendi kýrespesek, onda memlekettiligimizge, últtyq tútastyghymyzgha qater tónedi.

- Kezinde týrkilerding de týbine jetken osy diny alauyzdyq qoy. Endeshe, Mәdeniyet ministrligining qúzyryndaghy Din isteri jónindegi komiytet ne tyndyryp otyr?
- Jalpy, jergilikti atqaru organdarynyng «Jol kartasy», «Biznes - 2020» degen siyaqty týrli baghdarlamalar boyynsha atqaratyn júmysy bastan asady. Mәselen, oblysta ishki sayasat basqarmasynda bir adam ghana din mәselesimen ainalysady. Jalghyz adam ne istey alady? Onyki, shyny kerek, kenselik júmys. Últtyq qauipsizdik komiyteti, Bilim jәne ghylym ministrligi, Mәdeniyet ministrligi Din isteri jónindegi komiyteti jәne Qazaqstan músylmandary basqarmasynyng ókilderi osy baghytta birlesip júmys atqaruy tiyis. Al Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng ókilderi júma kýni meshitke jinalghan jamaghatqa uahabizmning zardaby jóninde, jastar ol aghymgha kirse nege úshyraytynyn aityp týsindiruleri qajet. Týrli aghym mýsheleri meshitti jaghalap keledi, pighyly búzyqtardy tipti meshitke kirgizbeu de kerek.
- Qazir jer-jerde Diny basqarmanyng qúzyryna kirmeytin meshitter de bar. Bir ortalyqqa baghynbaudyng aqyry da diny alauyzdyqqa bastap otyrghan siyaqty...
- Jergilikti jerde biznesmender salghan jeke menshik meshitter bar. Menshik iyesi kimdi dúrys kóredi, sony imam etip taghayynday salady. Diny basqarma atalghan meshitte ne bolyp jatqanynan beyhabar. Bizdinshe, barlyq meshitter zandy týrde Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng qúzyrynda boluy tiyis.
- Bizding ústanatyn mәzhab salt-dәstýrimizge qaray iykemdelgen. Al jat aghymdar keledi de, «dәstýrinning keregi joq» dep jatady...
- Jergilikti organ - әkimdikti alynyzshy, Preziydent Ákimshiligi, Ýkimet tapsyrmalaryn dereu oryndaydy. Sol siyaqty meshitter de Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng aitqandaryn basshylyqqa alghany jón. Meshit imamdarynyng aitqany jamaghatqa da zang bolghany abzal. Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng tóraghasy, Bas mýfty Ábsattar qajy Derbisәlining aitqan sózimen meshittegi imamdardyng oilary, iydeyalary, ósu joldary da bir boluy tiyis. Qoghamgha, dinge degen kózqarastary da birdey boluy kerek qoy. Áytpese, qazaq qoghamyndaghy dinning ózi bir-birin joqqa shygharatyn aghymdargha bólinse, onday elde qanday bereke bolmaqshy?
- Qysqasy, óskeleng úrpaqty jat aghymdardyng yqpalynan qalay saqtaugha bolady?
- Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy Bilim jәne ghylym ministrligimen birlesip, balalargha «Dintanu» pәnin qalay oqytudy oilastyrghany abzal. Sonday-aq, mektepte osy pәnnen dәris oqu ýshin kóldeneng kók attylar nemese belgili bir aghymdy nasihattaytyn múghalimderding enip ketpeuin qadalaghan jón. Ol ýshin sabaq beretin múghalimderdi akkreditasiyadan ótkizu qajet. Sertifikat alghan song ghana «Dintanu» pәninen sabaq ótkizuge rúqsat beruge bolady.


Ángimelesken Talghat Ghalymjan

«Núr Astana» gazeti

 

0 pikir