Júma, 26 Sәuir 2024
Din 5291 0 pikir 13 Shilde, 2017 saghat 11:10

Salafiyler nege meshitterde údayy býlik shygharady?

????????????????????????????????????

Qazaq músylman dinin qabyldaghannan beri meshitti kiyeli sanaghanyn tarih rastaydy. Meshit ejelden halyqtyng arasynda diniy-ruhani, mәdeniy-tarihi, ghylym men bilim ortalyghy retinde baghalandy. Meshit músylmandar ýshin kýmbezi bar arhiytekturalyq ýlgidegi ghimarat qana emes, ol – ruhany tazalyq pen pәktikting ordasy, pendening Jaratushysymen qauyshatyn orny. Múnda jalpy ghibadattarmen qatar diny saryndaghy uaghyzdar, oqu-aghartu dәristeri jýrgizilip, el men qogham ýshin manyzdy nasihat júmystary jýzege asyrylady. Condyqtan meshit – dinning qoghamdy biriktirushi mindetin atqaratyn qasiyetti oryn.

Meshit – múqym músylman ýmmetining basyn qosatyn, olardyng arasynda bauyrlastyqty oyatatyn kiyeli oryn. Onyng ishinde aitylatyn uaghyzdar men dәrister dindar jandardyng qoghamdyq sanasyn qalyptastyryp, halyqtyng ruhany ómirine baghyt-baghdar beredi, oi-pikirlerininbir arnagha týsuine yqpal etedi. Býginde әlemdegi әr týrli kýshter arasynda ashyq jәne astyrtyn iydeologiyalyq qaqtyghystar jýrgizilip jatqandameshitti izgilik mekenine ainaldyru – jeniske jetkenmen bara-bar. Sebebi, meshit minberinde túryp sóileytinder qogham mýshelerin ózine qaratugha mýmkindik alady. Sondyqtan jik-jikke bólingen dindarlar eldegi meshitterdi óz maqsattaryna paydalanu ýshin belsene әreket etude. Ásirese,Qazaqstanda zandy qyzmet etetin QMDB-nyng resmy ókilderi – meshit imamdary men salafizmdi ústanushy toptardyng arasynda oryn alatyn teketirester soghan aiqyn mysal bolady.

2011 jyly qabyldanghan QR «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» Zangha sәikes tek qúzyretti memlekettik organda zandy tirkeuden ótken diny birlestikter ghana el aumaghynda diny qyzmet jýrgizuge qúqyghy bar. Osyghan oray, diny qyzmetpen ainalysatyn respublika aumaghyndaghy kóptegen diny birlestikter zandy tirkeuden ótip, júmystaryn ashyq jýrgizip keledi. Memleketting diny qyzmet jóninde múnday talaptar qoyy eldegi diny ahualdyng túraqtylyghy men últtyq qauipsizdikti qamtamasyz etuge baylanysty ekeni mәlim.

Alayda destruktivti jәne radikaldy iydeyalardy ústanushy diny toptardyng biri– eng agressiyashyl salafiylik jamaghattar zansyz nasihat júmystaryn toqtatpay, әli de belsene әreket etude. Salafizm iydeologtary imamdardyng jalpygha ortaq diny rәsimderdi hanafy mәzhaby boyynsha oryndauyna qarsy shyghyp, meshitterde údayy býlik shygharady. Tayauda QMDB jikteluding aldyn alu maqsatymen ózine qarasty meshitterde jamaghattyng diny joralar men rәsimderge qatysty tanymdyq mәselelerde tek maturidy mektebi men fiyqh jýiesin basshylyqqa alyp, hanafy mәzhaby boyynsha oryndauy jóninde arnayy ereje qabyldady.

Ghúlamalar kenesining mәjilisinde qabyldanghan QMDB meshitterining ishki tәrtip erejesi meshitke kelushining negizgi qúqyqtary mindetterin, meshitte rúqsat etilgen jәne tyiym salynghan әreketterdi, din qyzmetkerlerine qatysty núsqaulardy, sonday-aq t.b. mәselelerdi aiqyndaydy. Búl ereje meshitterde zandy qyzmet etetin imamdar men meshitti zansyz iyemdengisi kelgen salafiylerding arasyndaghy daudy toqtatugha jol ashty. Sebebi, erejege baghynghysy kelmegen azamattar endiQR Ákimshilik qúqyq búzushylyq turaly Kodeksining 490-babynyng 2-tarmaghy boyynsha tәrtipke shaqyryluy mýmkin. Atalmysh normada zandy diny qyzmetke kedergi keltirgen, jeke túlghalardyng dinge kózqarasy sebepteri boyynsha azamattyq qúqyqtaryn búzghan nemese olardyng diny sezimderin qorlaghan, qanday da bir dindi ústanushylar qasterleytin zattardy, qúrylystar men oryndardy býldirgen adamdy, eger jogharyda bayandalghan barlyq әreketterde qylmystyq jazalanatyn is-әreket belgileri bolmasa, әkimshilik jauapkershilikke tartugha bolatyny turaly kórsetilgen.

Búl kelensizdikting aldyn alu ýshin zandyq túrghyda ong sheshim jasalghanyn kórshiles elderding tәjiriybesinen de kóruge bolady. Mysaly, 2016 jyldyng qantar aiynda Tәjikstandaghy Sogdy oblysynyng Gafurov audanynda tәrtip saqshylary meshittegi erejege baghynbaghan birneshe salafiylik aghym ókilderin tútqyndaghan. Sottyng mәlimdeui boyynsha, әkimshilik jauapkershilikke tartylghan azamattar meshitting ishki erejesi men tәrtibin búzyp, dindarlardyng arasynda diny arazdyqty qozdyrugha әrekettengen. Sonday-aq, múnday oqigha 2016 jyldyng mausym aiynda Qazaqstannyng batys ónirinde de oryn aldy. Atyrau qalasyndaghy ortalyq «Imanghali» meshitindegi ghibadat etu kezinde meshitting ishki tәrtibine baghynbay, qoghamdyq tәrtipti búzghan azamat Atyrau qalasynyng mamandandyrylghan әkimshilik sot qaulysymen QR ÁQBtK-ning 490-babynyng 2-bóligimen kinәli dep tanylyp, oghan jaza retinde 50 ailyq eseptik kórsetkish әkimshilik aiyppúl calyndy. Jalpy, meshitte jamaghattyng diny joralar men rәsimderdi oryndauy jóninde ereje Ózbekstan, Ázirbayjan, Sheshenstan, Ingushetiya jәne Daghystan elderinde de qabyldanghan.

QMDB ózine qarasty meshitterding ishki tәrtip erejesin qabyldau arqyly әr týrli teris pighyldy jalghan diny aghymdardyng qyzmetine tosqauyl qoyatyn qúqyqtyq tetikke qol jetkizdi. Meshittegi qoghamdyq tәrtipti retteytin qújatty qabyldau kezek kýttirmeytin mәsele ekeni otandyq mýftiyattyng Jarghysynda «QMDB sharighat normalaryna sәikes diny rәsimderding oryndaluyn qadaghalaudy qamtamasyz etu kerektigi» jónindegi bólimde ashyqkórsetilgen.

Memlekettegi, qoghamdaghy, otbasyndaghy barlyq qatynastar ózindik bekitilgen tәrtip pen zandargha negizdelip, qalyptasatyny belgili. Elde tәrtip bolmasa, bereke-birligi men yntymaghy qashyp, sonynan qúldyraydy. Qoghamdyq tәrtipeldegi adamdar bas qosatyn kez kelgen orynda, әsirese meshitter men diny ghimarattarda saqtaluy shart. Músylman qauymynyng qasiyetti mekeni meshitte tәrtipting saqtalmauy dindarlardyng arasynda arazdyqtyng órshuine sep bolyp, memleketting tútastyghy men qauipsizdigine núqsan keltirui әbden mýmkin.

Ár qoghamdyq orynnyng ózindik bekitilgen tәrtibi boluy shart. Sondyqtan meshitting de tәrtip-erejeleri bar qoghamdyq oryn sanalauy – zandylyq. Demek, meshitke kelgen әrbir adam meshitting ishki tәrtip erejesin moyyndap, onyng talaptaryn oryndaugha mindetti.

Muslimov M.J.

Abai.kz

0 pikir