Beysenbi, 9 Mamyr 2024
Adasqandar 5717 7 pikir 13 Sәuir, 2017 saghat 12:43

Diny sauattyng tómendigi diny ekstremizmge jol ashady

Diny sauatynyng kemshindiginen keybir jastardyng qazir әr týrli teris aghymdardyng shyrmauyna týsip, kýngirt keleshekke qadam basuy – qoghamdyq mәselege ainalghan ashy shyndyq. Bilim men tәrbiyeni úshtastyrudyng úshan-teniz manyzy jóninde ghúlama babamyz Ál-Faraby «tәrbiyesiz berilgen bilim – adamzattyng qas jauy» dep qúndy oy aityp ketken.

Adam joghary bilimdi, jan-jaqty sauatty, biraq adamgershilik qasiyetterden, imandylyqtan júrday bolsa, onyng paydasynan ziyany basym, qoghamnyng túraqtylyghyna selkeu týsiretin pende bolatyny aitpasa da týsinikti. Múnday óreskeldik keybir bilimdi adamdardyng yadrolyq qaru, ziyandy zattar jasau sekildi әreketterge baryp, qoghamda týrli alauyzdyq tudyrugha sebepker bolghanynan bayqalady. Tipti, bilimderin harizmatikalyq top qúrugha, diny sauaty tómen adamdardy arbaugha júmsap, qatarlaryna qosyp alghan kóshbasshylar tarihta joq emes.

Memleketimizdi, ata zanymyzdy qúrmetteytin naghyz el azamaty bolyp qalyptasu ýshin de balanyng diny sauatyn ashyp, imandylyqqa bauludyng manyzy zor. Ata-anasynan, mektepten alghashqy diny bilim alghan bala eseye kele basqalardyng qúryghyna týspeytin bolady. Sondyqtan tәrbie tal besikten bastalatynyn eskerip, diny sauattandyrugha da bey-jayqaraugha bolmaydy. Qazirgi tandaqoghamnyng teris diny aghymdargha qarsy tótep bere almauynyng basty sebepterining biri – úrpaq tәrbiyesinde jiberip jatqan osy olqylyqtyng saldary.

Áleumettanushylardyng statistikalyq mәlimetteri boyynsha kóp jaghdayda teris diny aghymdardyng arbauyna týsip, solardyng qataryn toltyratyn belsendi top 17-29 jas aralyqtaryndaghy jastardan qúralghan. Bilim ornynda tiyisti dәrejede diny bilim berilmeuining nemese oghan úmtylmauynyng saldarynan teris diny aghymnyng jeteginde ketip, diny ekstremizmge deyin jol tartqan jaghdaylar bolghany qazir jasyryn emes.

Elbasy N.Á.Nazarbaev «Bolashaqta enbek etip, ómir sýretinder – býgingi mektep oqushylary. Múghalim olardy qalay tәrbiyelese, Qazaqstan sol dengeyde bolady» degen sózderi ústazdyng jastargha bilim berumen shektelmey, qoghamymyzdyng azamaty retinde qalyptasuynaólsheusiz ýles qosatynyn menzeydi. Óskeleng úrpaqtyng ruhany qajettiligin óteu ýshin dәstýrli din men últtyq iydeologiyany kýsheytip, olardy bilim oshaqtary men ghalamtor kenistiginde jan-jaqty dәripteu – uaqyt talaby.

Qoghamda kezdesip jatqan týrli teris diny aghymdardan jastardy saqtandyrudy mektep qabyrghasynan bastaghan manyzdy. Ózderin qyzyqtyratyn san qily súraqtardyng jauabyn izdeytin jasóspirimdik kezeng mektepten bastalatyndyqtan, oqushynyng ruhany súranysyna der kezinde kәsiby mamandardyng tolymdy jauap berui kelensizdikting aldyn-alugha sózsiz jәrdemdesedi.

Osy salany damytu maqsatymen memleket 2009 jyldan bastap orta mektepterge alghashynda «Dintanu negizderin», 2016 jyldan bastap «Zayyrlylyq jәne dintanu negizderi» bolyp ózgertilgen fakulitativtik pәn engizgeni belgili. Diny ekstremizmmen jәne terrorizmmen kýres jónindegi memlekettik baghdarlamagha sәikes, 2017 jyly jana oqu jylynan bastap elimizding barlyq mektepterinde 9-synyp oqushylaryna osy pәndi mindetti týrde oqytylatyn bolady. Osy pәn arqyly oqushylar әlemdik, dәstýrli jәne dәstýrli emes dinderding negizderimen, olardyng Qazaqstanda taralu tarihymen tanysyp, din turaly jalpylama bilim dengeylerin zayyrlylyq qaghidattary shenberinde keneytedi.

Býgingi oqushy – ertengi student, sondyqtan da mektepten keyingi oqu oryndarynda da diny sauattylyghyn arttyrghany oryndy. Joghary nemese orta oqu oryndaryna tandau pәni retinde engizilgen «Dintanu» pәni jalpy bilim beru kursy pәnderi qataryna qosylsa, studentterding búl pәnge jauapkershilikpen qarauyna septigin tiygizip, jastar arasynda diny sauattylyqty arttyryp, nәtiyje berer edi...

Óitkeni diny sauattylyqtyng tómendiginen nemese onyng mýlde bolmauynyng saldarynan jastar diny ekstremistik qauymdardyng qataryn kóbeytip, aitugha auyz barmaytyn qaterli indet diny ekstremizmge bet búruda. Al teris diny aghym ókilderining dәl osynday aq pen qarany әli aiyra almaytyn jastarmen óz qatarlaryn kóbeytui olardyng sayasy mýddeleri men aram pighyldaryn jýzege asyruda taptyrmas tiyimdi әdis bolyp otyr.

Diny ekstremizmnen saqtandyrudyng taghy bir joly – jastardy diny sauattandyrumen qatar әleumettik túrghydan qoldau da ózekti mәsele.

Jastardy әleumettik qamsyzdandyru maqsatynda memleket tarapynan belgilengen «Júmyspen qamtu jol kartasy – 2020», «Jasyl el», «Biznesting jol kartasy – 2020» sekildi týrli baghdarlamalardyng elimizde belsendi týrde jýzege asyrylyp jatqany mәlim. Alayda, keybir jastardyng әli de búl baghdarlamalardan beyhabar ekendigi bayqalady. Jastar auditoriyalarynda diny ekstremizm men terrorizmdi aldyn-alu, diny sauattylyqty arttyru maqsatynda ótetin sharalarda arnayy qatysushy mamandar, dәriskerler memleketting jastargha úsynghan tiyimdi baghdarlamalary jóninde aityp týsindirgeni jón. Óitkeni teris diny aghymdargha tosqauyl qoy jolynda diny sauattylyqty arttyru men әleumettik mәseleler boyynsha qamsyzdandyru tóniregindegi aqparattardy bilu jastar ýshin ózekti.

Elbasy 2017 jyldyng 31 qantaryndaghy Qazaqstan halqyna joldauynda «diny ekstremizmdi nasihattaudyng aldyn alu, әsirese ghalamtor men әleumettik jelide onyng jolyn kesude júmys jýrgizu kerek...jәne óskeleng úrpaqty ruhani-adamgershilik ruhynda tәrbiyeleu ýshin qosymsha qadamdar jasau kerek», - dep aitqan.

Jastardyng diny sauattylyghyn jetildiru arqyly olardy teris diny aghymdardyng arbauynan, al qoghamdy diny alauyzdyqtan, diny ekstremizmnen arashalaugha bolady. Jan-jaqty damyghan, diny sauaty jetkilikti jastar sonda ghana ertengi qauipsiz qoghamnyng kepili bolmaq.

Qalabay Gýlnaz Bolatqyzy, QR DIAQM DIK Din mәseleleri jónindegi ghylymiy-zertteu jәne taldau ortalyghy Diny birlestikterdi zertteu bólimining ghylymy qyzmetkeri

Abai.kz

 

7 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1788
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1777
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1494
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1395