Júma, 26 Sәuir 2024
Asqangha - tosqan 6729 3 pikir 4 Sәuir, 2017 saghat 20:40

Biygeldining ózi gallusinasiyagha úshyraghan

Abai.kz aqparattyq portalynyng pochtasyna belgili jurnalist Júmash Kókbórining Biygeldi Ghabdullin turaly jazghan materialy kelip týsti. Biz atalmysh maqalany tolyq jariyalay otyryp, ekinshi taraptyng da aitary bolsa, olargha da minber beretinimizdi eskertemiz. 

Abai.kz aqparattyq portaly

Central Asia Monitor» degen kileng qazaqtar shygharatyn oryssha gazetting sottalyp kelgenge deyingi bas redaktory bolghan Biygelidy Gabdullin turaly әleumettik jelide bir-eki auyz pikir aitqanym ýshin osy gazette mening ómirbayanymdy tәptishtep jazghan ne maqala, ne suretteme, ne ósek-ayang ekeni belgisiz bir jazba shyqty.

Al, mening biletinim, Biygelidy Gabdullin qalyng qazaq tәuelsizdikting alghashqy jyldaryndaghy esengiregen joqshylyqtan esin jinay almay jýrgende, ol ókimetke qarsy «HHI vek» degen auzyna kelgenin aitatyn gazet shygharyp (kimning aqshasyna ekeni júmbaq), sausaghyna altyn jýzik taghyp, shyrttay kiyinip, astyna sheteldik kólik minip, shalqyp jýretin edi. Onyng búl gazetinde ókimetke japqan tolyp jatqan ósek-ayandy bylay qoyghanda, elbasy Núrsúltan Nazarbaev turaly talay dýnie jazdy. 

Sóitip jýrgende ol qaramaghyndaghy jurnalisterdi tastap, Atlant múhitynyng ar jaghynan biraq shyqty. Elbasymyzdyng keshirim berip, biraz jyldan keyin qaytyp kelip, endi ne oryssha, ne qazaqsha emes, «Central Asia Monitor» degen gazetti shyghara bastady. Shygharsa shyghara bersin, biraq osy gazetting Qazaqstanda sayda sany, qúmda izi joq, «kazahskiy nasionalizm» degen taqyrypta qayta-qayta materialdar úiymdastyruy, adam seskenerlik is boldy. Óitkeni, sonau 37-jyldardaghy qazaq ziyalylaryn atyp, asu men qughyn-sýrgin salyp, 1986 jylghy Jeltoqsandaghy qyrghyn kezinde de osy bir «kazahskiy nasionalizm» degen sóz qazaq halqynyng basyna qara kýn tughyzyp edi.

Endi mine, «Central Asia Monitor» sonyng ýshinshi kezenin bastady ma dep qorqamyn. Men osyny aittym. Mening jýrgen, túrghanymdy ghalamtordan iz kesip izdestirgen Biygelidy Gabdullinning gazetine úqsap, onyng jatqan-túrghanyn, otbasyndaghy ózgeristerdi tizbelemey-aq qoyayyn. Biraq onyng oblys әkimderin, iri-iri qaltalylardy qorqytyp aqsha súraghany, sol ýshin sottalghany turaly estigende onyng qanday adam ekenin әbden týsingendey boldym.

Bәse, әne bir kezde Biyekeng bas redaktor bolyp túrghan, sottalar kezding aldynda gazetting birneshe nómirine Qyzylorda oblysynyng әkimi Qyrymbek Kósherbaev turaly ne maqala, ne suretteme, ne jurnalistik zertteu deuge kelmeytin otbasy, oshaq qasyndaghy qatyn-qalashy әngimeni qayta-qayta qaulatuynan-aq shoshyp edim. Sol maqalalarda Qyrymbek myrza men aqsaqal jazushy Á.Núrpeyisovtyng arasyndaghy әldebir renishti jaghday qosarlanyp otyratyn edi. Búl joly maqala avtory O. Sýleymenov ýshin shyr-pyr bola qalypty.

Al O.Sýleymenov turaly qazaq arasyndaghy pikir ekige airylghany bir býgin emes. Ol osydan jarty ghasyrday búryn, әsirese, Aljas Amarovich (orys tildiler ony osylay ataydy) «Adamgha tabyn, Jer endi» dep kýrkirep óleng oqyghan Kenes zamanynda-aq bastalghan. «Central Asia Monitor»-daghy meni keketip-múqatpaq bolghan «jazbada» «Oljas» degen sóz Semey Yadrolyq poligonyn japtyru jolyndaghy shejirege altyn әriptermen jazylghan» degen sóz bar. Oljastyng qazaq ýshin kim ekeni turaly PEN klubty Biygelidinge bere salghan aqsaqal Á.Núrpeyisovtyng qanday pikirler aitqandaryn Biygelidy óte jaqsy biledi. Al Aljas Amarovichtyng onyng Semey poligonyn japtyrugha tikeley qatysy joq, ol tek úrandar kóterip shyqqan jiyndar men qoyylym, shoulardyng basy-qasynda (onda da jogharghy jaqtyng tapsyrmasymen) jýrgeni turaly gazetterde talay ret jariyalandy. Oljas QHK partiyasyn basqaryp túrghan kezde partiyanyng baghdarlamasyna úsynylghan qazaq tilin órkendetu, qazaq halqynyng qayta órleui jәne basqa da últtyq mәselelerge baylanysty úsynystar alynyp tastalghany turaly materialdar da bizding qolymyzda bar.

O. Sýleymenovting qazaq tilin memlekettik til dәrejesine kóteruge jәne Qazaq Respublikasy degen ataugha qarsy shyqqanyn, qazaq әdebiyeti «vtorichna» degenin, Imanghaly Tasmaghambetov 2006 jyldyng 1-qantarynan bastap Almatyda býkil is qaghazdaryn qazaqshagha kóshiremiz degende osy Aljas Amarovich er-toqymyn bauyryna alyp tulaghanyn júrttyng bәri biledi.

Al, taghy da Aljas Amarovich turaly bizding qolymyzdaghy tolyp jatqan syn-pikirlerdi, qazaqtardyng narazylyghyn aitpaghanda ol basqarghan Nevada-Semey qozghalysyna qatysty qarjylyq tekseruler materialdarynyng ózi Oljekenning abyroyyn airanday tóguge mol jetedi!

Aytpaqshy, men turaly osy gazettegi jazbada meni gallusinasiyagha úshyraghan degen sóz bar. «Gallusinasiya» migha zaqym kelgen, esalang degendi bildiredi. Elbasymyzdyng meyirimdiligining arqasynda qylmysy ýshin týrmede bar bolghany eki ay otyryp, shartty týrde bes jylgha sottalyp, poyyzdan týsip jatqan Biygelidy Gabdullinning bir әieldi qúshaqtap alyp, enkildep jylaghanyn teledidardan kórip, gallusinasiya, yaghni, migha zaqym kelgen degen osy shyghar, әitpese, eki ay emes, eki jyl otyrghanda myna týrimen Biyekeng ne bolar edi dep taghy qayghyrghanbyz.

Al «Central Asia Monitor» búdan bylay ne úiym, ne partiya, ne qozghalys emes «kazahskiy nasionalizm» degen jymysqy maqalalar basudy toqtatuy kerek.

Júmash Kókbóri

Abai.kz

3 pikir