Qonyr kýzding alghashqy aiynyng songhy aptasynda halyqaralyq «Evraziya» kinofestivali bolyp ótti. Búl festivali osymen altynshy ret ótkizildi. Biylghy festivali Orta Aziya jәne týrki tildes halyqtardyng kinosyna arnaldy. Halyqaralyq dese, mening esime birden qazaq biyligi týse ketedi. Nege ekenin bilmeymin... Mýmkin qazaq biyligining tym әlemdik mastabqa qúmarlyghynan mezi bola bastaghanymnan ba eken? Áyteuir, Qazaqstanda ótetin halyqaralyq is-shara dese, kóz aldyma әr ýige tabaq alyp jýgirgen qazaqtar, әr qonaqtyng auzyn baghyp, oghan basy artyq súraq qoyghan adamgha «tәit, әri» qonaq emes pe?! Qazaqtyng qonaqjaylyghyn kórsetpeysing be odan da dep zekigen dauystar keledi. Halyqaralyq «Evraziya» kinofestivalinde múnday dýniyelerge oryn bolmaytynyn bilsemde, halyqaralyq degen ataudan әbden shoshynyp qalsam kerek, tartynshaqtap bardym.

Qonyr kýzding alghashqy aiynyng songhy aptasynda halyqaralyq «Evraziya» kinofestivali bolyp ótti. Búl festivali osymen altynshy ret ótkizildi. Biylghy festivali Orta Aziya jәne týrki tildes halyqtardyng kinosyna arnaldy. Halyqaralyq dese, mening esime birden qazaq biyligi týse ketedi. Nege ekenin bilmeymin... Mýmkin qazaq biyligining tym әlemdik mastabqa qúmarlyghynan mezi bola bastaghanymnan ba eken? Áyteuir, Qazaqstanda ótetin halyqaralyq is-shara dese, kóz aldyma әr ýige tabaq alyp jýgirgen qazaqtar, әr qonaqtyng auzyn baghyp, oghan basy artyq súraq qoyghan adamgha «tәit, әri» qonaq emes pe?! Qazaqtyng qonaqjaylyghyn kórsetpeysing be odan da dep zekigen dauystar keledi. Halyqaralyq «Evraziya» kinofestivalinde múnday dýniyelerge oryn bolmaytynyn bilsemde, halyqaralyq degen ataudan әbden shoshynyp qalsam kerek, tartynshaqtap bardym.

Áueli, shetelden biraz qonaqtar keldi. Biz tanityndardan dәlirek aitqanda, nypsylaryn emes, jýzderin tanityn Billy Zeyn men Kevin Kostner boldy. Billy Zeyn әdilqazylar alqasynyng tóraghasy boldy. Fesitvali rejisser Sәbit Qúrmanbekovting «Kesh kelgen mahabbat» filimimen ashyldy. Búl filimdegi basty rólding birin fransuz akteri Jerar Depardie oinaydy. Rejisser Satybaldy Narymbetov: «Shetelden kelgen akterler bizding kinogha týsse, qazaq akterlarynyng ansamblin búzady degen әngime taraghan edi. Biraq, «Kesh kelgen mahabbatty» kórip otyryp, jogharydaghy әngimening beker ekenin kóresiz», - dedi.

Sonymen ne kerek, festivalde qyryq shaqty kinotuyndy kórsetildi. Onyng ishinde «Dinamikalyq damu ýstindegi Qazaqstan kinosy» degen aidarmen 12 qazaq kinosy kórsetildi. Olar: atyshuly «Kelin», «Seker», últaralyq әngimege arqau bolghan «Ironiya lubiy», «Skazka o rozovym zayase», «Kto Vy, gospodiyn-Ka?», «Pryjok afaliny» jәne jekemenshik kinokompaniyalardyng ónimi sanalatyn: «Obratnaya storona», «Lave», «Oypyrmay, ily dorogie moy deti» siyaqty birqatar filimder kórsetildi.

Onyng arasynda, Jerar Depardiening qúrmetine dep oilamaymyz әriyne, fransuz halqynyng mәdeniyeti men ónerine degen qúrmet bolsa kerek, «Býgingi fransuz kinosy» degen aidarmen fransuz kinolary kórermenderimen qauyshty.

Festivalding songhy kýni men siyaqty qarapayym qazaq kórermenining kóniline qayau salghan kýn boldy. Ataqty «Qyz Jibek» kinokartinasynyng tehnikalyq túrghydan janartylghan núsqasyna masqara bolghanda, sausaqpen sanarlyq qana adam jinaldy. Meruert Ótekeshova tang qaldy. Onymen qoymay, janartylghan núsqa orys tilinde bolyp shyqty. Jerge qaradyq. Kim ýshin ekenin ózimizde bilmeymiz... Oryssha demekshi, «Qazaqfilimnin» jәne «Evraziya» kinofestivalining sayty orys tilinde eken. Tipti, festivali saytynda til tandaytyn tústa «kz» degen jazuda joq. Kinonyng mayyn ishken, sol salada jýrgen ýlken adamdar ýshin bizding til mәselesin aitqanymyzgha ol kisiler tyjyrynyp, «kakaya raznisa búl óner ghoy, onyng qay tilde bolghany manyzdy emes. Sender ónerdi týsinbeysinder, senderdiki sol oibay, qazaq tili, últtyq kino, últ qoysandarshy, úyat emes pe?!» dep zekip әri osynday adamdardyng ózining últynan bolghanyna sәl-sәl qorlanyp qalatyn shyghar. Keshirinizshi, biz kórgenimizdi ghana aittyq. Ata zanda memlekettik til dep jazylghan son, ómirde de solay bolady eken dep jýrmiz qaydan bileyik...

Qoyshy, әiteuir, «ayryqsha uaqigha» aidaryna engizilgen «Qyz Jibektin» jylarman jayyn kórgen son, «ayryqsha uaqigha» aidaryna engizilgen kelesi filim «Gýlbiykege» bardyq. Búl kinogha negizinen tarihy otanyna oralghanmen, tughan jerin saghynyp jýrgen adamdar jinalypty. Zalgha syimay ketti.

Keshkisin Lermontov atyndaghy orys drama teatryna keldik. Bizding elding kinoakterlary men rejisslary jәne qonaqtar qyzyl kilemnen ótti. Sóitip, halyqaralyq «Evraziya» kinofestivalining jabylu saltanaty bir emes  ýsh tilde qatarynan ashyldy. Ne degen demokratiya dep tanday qaqtyq. Tipti, kózimizge jas aldyq....

Festivalding bas jýldesin Qyrghyzstannyng «Svet-ake» degen filimi aldy. Rejisseri Aqtan Arym Qúbat. Osy kisiden qazaq kinosy jayly súraghanymyzda: «Ermek Amanshaev kelgeli kommersiyalyq, kassalyq kinogha kóp kónil bólinip jatyr. Biraq, avtorlyq kinony úmytugha bolmaydy. Sebebi, kinony - kino etip kelgen avtorlyq kino» dedi. Aytpaqshy, osy sózdi aityp otyrghan Aqtan Arym Qúbat «Kelinnin», «Kesh kelgen mahabbattyn» ssenariy avtory. Qazaqstangha qatysy bar deytin syilyqty reseylik akter «eng ýzdik er adam róli» ýshin Andrey Merzilkin aldy. Búl akter Ahan Sataevtyng «Adasqandar» filiminde oinapty. Kesh sonynda Ermek Amanshaev amerikandyq akter Kevin Kosterge «әlemdik kinoagha sinirgen enbegi» ýshin syilyghyn tabys etti. Kevin Kostner bolsa, konsert qoyyp berdi.

Qazaqstanda múnday halyqaralyq kinofestivalding ótui -  eng әueli Qazaqstannyng bedelin kóteredi. Onyng ishinde qazaq kinosynyng әlemge erkin enuine jol ashady jәne Qazaqstandaghy kinonyng damuyna jana serpin beredi dedi úiymdastyrushylar. Elding bedelin jәne onyng kinosynyng mәrtebesin «Kelin» men «Ironiya lubi» jәne «Pryjok afaliny», «Oypyrym-ay, ily dorogie moy deti» sekildi filimdermen kóterip tastaghysy kelgen festivaldi úiymdastyrushylar aitargha sóz joq. Tek uaqyty ótken, múrajaydaghy zattay jetimsiregen «Qyz Jibekke» jәne ony mensinbegen kórermenine, qayran kinony jattyng tilinde sayratyp qoyghan «Qazaqfilimge» janymyz ashydy.

Aytpaqshy, festivali kelesi jyly da ótedi desip jatty. Qayyryn bersin Sizderge...

Abay-aqparat