Senbi, 4 Mamyr 2024
Janalyqtar 2726 0 pikir 1 Mausym, 2009 saghat 08:46

Núrghazy Sasaev. Kim kimning keleshegin oilap jýr osy?..

Futboldan Qazaqstan últtyq qúramasy 6 mausym kýni Almatydaghy Ortalyq stadionda aduyndy Angliya qúramasyn qabyldaydy. Búl – Qazaqstan futbolshylarynyng 2010 jylghy әlem chempionatynyng irikteu turniyri ayasyndaghy altynshy oiyny. Al Qazaqstan qúramasynyng qazirgi bas bapkeri Bernd Shtork osynday manyzdy oiynda bizding futbolshylargha ýshinshi ret jetekshilik etpek. Nemis mamany osynyng aldyndaghy eki oiynda Angliyadan da (týzde), Belarusitan da (ýide) 1:5 esebimen útylghan. Búl joly da tәjiriybeli futbolshylarymyzdy kózine ilmey, órimdey jastardy jiyp aldy. Belarusi futbolshylarynan oisyray útylghanda ózegimiz órtenip, jigerimiz qúm bolghan. Endi aibyndy aghylshyndardan onbay útylyp, taghy da jer shúqyp qalmaymyz ba? Útylghan song namystanyp, baybalam salyp jýrmeymiz be?!
Keshe osynday saualdarymyzdy әigili qaqpashy, býginde kópshilikke tanymal futbol qayratkeri Qúralbek Ordabaev aghamyzgha jaudyrdyq. Oiymyz – osy saladaghy kәsiby mamannyng pikirin bilu. Ýnemi jenilisten keyin dauryqpay, ózekti mәseleni aldyn ala kósegen de dúrys bolar, bәlkim…

Futboldan Qazaqstan últtyq qúramasy 6 mausym kýni Almatydaghy Ortalyq stadionda aduyndy Angliya qúramasyn qabyldaydy. Búl – Qazaqstan futbolshylarynyng 2010 jylghy әlem chempionatynyng irikteu turniyri ayasyndaghy altynshy oiyny. Al Qazaqstan qúramasynyng qazirgi bas bapkeri Bernd Shtork osynday manyzdy oiynda bizding futbolshylargha ýshinshi ret jetekshilik etpek. Nemis mamany osynyng aldyndaghy eki oiynda Angliyadan da (týzde), Belarusitan da (ýide) 1:5 esebimen útylghan. Búl joly da tәjiriybeli futbolshylarymyzdy kózine ilmey, órimdey jastardy jiyp aldy. Belarusi futbolshylarynan oisyray útylghanda ózegimiz órtenip, jigerimiz qúm bolghan. Endi aibyndy aghylshyndardan onbay útylyp, taghy da jer shúqyp qalmaymyz ba? Útylghan song namystanyp, baybalam salyp jýrmeymiz be?!
Keshe osynday saualdarymyzdy әigili qaqpashy, býginde kópshilikke tanymal futbol qayratkeri Qúralbek Ordabaev aghamyzgha jaudyrdyq. Oiymyz – osy saladaghy kәsiby mamannyng pikirin bilu. Ýnemi jenilisten keyin dauryqpay, ózekti mәseleni aldyn ala kósegen de dúrys bolar, bәlkim…
– Qúral agha, Qazaqstan qúramasynyng qazirgi bas bapkeri Bernd Shtork taghy da jastargha iyek artpaq. Tәjiriybeli futbolshylarmyzdyng bәrin derlik kereksiz etip tastady. Aralarynda keyingi jyldary elimizding eng ýzdik futbolshysy atanyp jýrgen sanlaghymyz da bar. Siz qalay oilaysyz, dúrys pa osy? Búghanasy bekimegen bozbalalarymyz Túmandy Alibionnyng tis qaqqan qyrandaryna tótep bere ala ma?  
– Biz ózi, qazaq halqy, ýmitimizdi ýzbeytin elmiz ghoy. Bәrimiz de «oyyn qyzyqty bolady» dep ýmittenip otyrmyz. Biraq qazirgi bas bapker Bernd Shtorkting jasaqtap jatqan qúramyna qarasan, qarnyng ashady, búl – bir. Ekinshiden, búl jattyqtyrushy býkil Qazaqstandy aldap otyrghan siyaqty bolyp kórinedi. «Men jastargha senemin, jastardy shygharamyn. Sebebi olar – sizderding bolashaqtarynyz. Olardy qazirden bastap oinatudyng manyzy zor», – deydi. Negizi, jastardy shyndaudyn, jastardy auyzdandyrudyng basqa joly bar emes pe?! Jastardyng óz dengeyi bar. Jasóspirimder jәne jastar arasyndaghy qúramalar bar. Olar әueli jastar qúramasynda tәjiriybe jinaqtap, jetile týsuleri kerek emes pe? Joq, biz olardy birden últtyq qúrama sapynda oinatyp, Europanyng yghay men syghaylaryna qarsy qoyamyz. Kim kimning keleshegin oilap otyr sonda? Sheteldik maman osynday iri útylystardan son, óz júmysynan aiyrylyp qalmas ýshin bizdi aldap otyrghan joq pa osy? Ózining ertenin oilap, ony bizding keleshegimizge aparyp japsyryp, bәrimizdi shatystyryp jýrgen joq pa?!
Jastyng aty – jas. Olardyng tәjiriybesi az. IYә, olar ayanbay, baryn salyp jýgiredi. Algha qaray entelep, damyl tappay zyr qaghady. Biraq olar 90 minut boyy tizgin tartpay jýgire almaydy. Olar da sharshaydy. Sondyqtan birinshi taymda qoldy-ayaqqa túrmay, zyr qaqqan jastarymyz ekinshi taymda alghashqy qarqyndaryn joghaltyp alady. Birinshi taymda ne ózderi oinamay, ne qarsylastaryn oinatpay, olardyng joldaryna kese-kóldeneng túrghandarymen ekinshi taymda ese jiberip alyp jýr. Belarusi qúramasymen bolghan oiynda osylay bolghan joq pa?! Kýsh-jigerdi eki taymgha jetkizip, baspen oinau kerek qoy. Taktika boluy kerek. Alangha 90 minutqa shydaytyn oiynshylardy shygharu kerek. Men jastardy mýlde oinatpasyn demeymin. Oinatsyn. Biraq olardyng arasyna mindetti týrde  tәjiriybeli futbolshylarymyzdy qosu kerek. Alangha shygharmasa da, Smaqov syndy sanlaqtarymyzdyng sol órimdey jastardyng arasynda jýrgeni dúrys edi. Múnyng tәrbiyelik mәni zor. Onda jastarymyz dandaysymay, olardan ýlgi-ónege alady. 
– Qúral agha, nemis mamany últtyq qúrama sapyna Smaqov, Tileshev syndy syralghy oiynshylarymyzdy almay otyr. Osy jóninde ne aitar ediniz?
– Dúrys-búrysyn aitqanym qisynsyz bolar. Sebebi bas bapkerge «ana oiynshyny al, myna oiynshyny shyghar» dep syrttay núsqau beru – әbestik. Búl – bas bapkerding qúzyretindegi sharua. Onyng ýstine men Smaqovtyng da, Tileshevting de, Loriyanyng da, basqalarynyng da oiyndaryn ýnemi kórip jýrgen joqpyn. Biraq tól chempionatymyzdyng onynshy turynan keyin 9 golmen mergender tiziminde kósh bastap kele jatqan Tileshevting últtyq qúrama sapyna alynbay qalghanyna tanmyn. Qyzyq, negizgi qúramda údayy alangha shyqpaytyn Ostapenko qúrama sapyna alynady da, súrmergen Tileshev kólenkede qalady. Biraq qaytalap aitayyn, múnyng bәri – bas bapkerding qúzyretindegi sharua, әriyne.
– Siz, negizi, qaqpashysyz ghoy. Sondyqtan qaqpashylar jayyn sizden súraghan jón bolar. Qazir bizding últtyq qúrama qas sheber qaqpashygha zәru. Sizding oiynyzsha, bizding chempionattaghy qaqpashylardyng ishinde qaysysy últtyq qúrama namysyn qorghaugha layyq?
– Ókinishke qaray, el chempionatyn tolyq kórip jýrgen joqpyn. Almatyda ótken oiyndardy kóremin, әriyne. Sonday-aq teledidardan kórsetiletin basqa qalalarymyzda ótken matchtardy kórip jýrmin. Biraq múnyng bәri az. Desek te, mening tól chempionatymyzda óner kórsetetin qaqpashylargha kónilim tolmaydy. Sheberligine riza bolatyn, sýisinetin qaqpashy joq. Qaqpashy mýlde joq emes, bar. Biraq joghary dengeydegi qaqpashy joqqa tәn. Qaqpashy artyndaghy qaqpany seze bilui kerek. Al bizdegi qaqpashylar qaqpadan sәl úzap shyghyp ketse, alaqtap qaqpany izdey bastaydy. Qarsylastary búryshtama dobyn, aiyp dobyn oryndaghan kezde, sonday-aq oiyn barysynda qaqpadan sәl algha qaray shyghyp ketse, artyna búrylyp, qaqpany izdep әlek bolady. Oiynnyng odan әri órbuine qarau jayyna qalady. Al qaqpashy degen qaqpany seze bilui kerek, qorghanystaghy әriptesterin seze bilui kerek. Oiyndy oqyp túruy kerek. Aynalasyndaghy qorghaushylaryna núsqau berip, qauipting aldyn aluy kerek. Bir sózben aitqanda, strateg boluy qajet. Últtyq qúrama sapyna kim layyq deysiz be? Qiyn súraq, men eshkimdi de atay almaymyn.
– Al sizge Roman Nesterenko qalay?        
– Taktikalyq túrghyda dengeyi asa joghary qaqpashy emes. Oiyndy oqyp túrmaydy. Keyde qaghyp alatyn dopty keri qaytarady. Sodan song ózining shashyn týzep әlekke týsedi. Búryshtama doby oryndalghanda shashyn ústaumen bolady. Maghan qara kóz bauyrymyz Múrat Múqashevtyng últtyq qúrama sapyna alynyp jýrgendigi únaydy. Alangha shyqpasa da, qúrama sapynda basy qarayyp jýrgenine rizamyn. Endi tek ózin-ózi qamshylap, enbektense, tez jetile týsedi. Biraq men Múrattyng birde-bir oiynyn kórgen emespin. Al Angliya qúramasymen bolatyn oiynda qaqpagha Aleksandr Mokin túrady dep oilaymyn. Kóresizder, sol túratyn shyghar. Biraq Belarusi qúrmasymen bolghan oiynda qaqpagha ol túrghan joq. Endi qalay bolady, týsinbeymin…
– Shtorkting sózinen shyghady, kezinde Sergey Timofeev te «jastardy shyndauym kerek» dep bir top futbolshylardy qúramagha tartty. Jastar arasyndaghy әlem chempionatyna qatysyp kelgen Fomichevting jigitterine kóz ilmedi. Paypers te biraz jasty sýiredi. Endi, mine, Shtork últtyq qúramany kileng jastardan jasaqtamaq. Sonda tek jas futbolshylardy qajet etip, eresekterin top-tobymen kereksiz etip tastaytyndaymyz…
– Dúrys aitasyn! Tóbesinen týstin! Múnyng bәri – bapkerlerding keleshekti oilaghysh bola qalghan sayasattary. «Bas bapker keleshekti algha tartyp, bәrimizdi aldap otyrghanday» deuimning syry – osy. Eng soraqysy, osynday bapkerler óz kinәlaryn moyyndamaydy. Bәri de kinәni shetten izdeydi. Mysaly, Shtorkti alayyqshy. Belarusitan útylghan song «fizikalyq túrghyda әlsiz» dep oiynshylardy dattady, «futbolshylardy dúrys dayyndamaghan» dep premier-liga bapkerlerin kinәlady. Al óz qatesin moyyndady ma? Joq. «Birinshi taymda bar kýsh-jigerimizdi sarq ettik, ekinshi taymda basqa taktika qoldanuym kerek edi» dedi me? Joq! Sodan son, óz atyna aitylghan syngha, ózgelerding aitqan aqyl-kenesine qúlaq aspaydy da. Jastardyng búla kýshi men saqa oiynshylarymyzdyng tәjiriybesin nege bir arnagha toghystyrmasqa? Men múnyng bәrin janashyr jankýier retinde, kezinde ózim futbol oinaghandyqtan, maman retinde aityp otyrmyn. El futbolyna basshy bolghan azdy-kópti tәjiriybem de bar. Myna biz, futbol ardagerleri stadionda otyryp, oiynshylar alangha boy qyzdyru jattyghuyna shyqqanda-aq, kóp nәrseni birden angharamyz. Qimyl-qozghalystaryna, әsirese, kózderine qarap, dayyndyqtarynyng qanday dengeyde ekendigin baghamday alamyz. Songhy oiynda bayqaghanymyz, bizding jastarda qúlshynys bar, ynta bar, biraq taktika jaghy aqsauly.


Núrghazy Sasaev
«Alash ainasy» 30 mamyr 2009 jyl

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1205
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1096
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 834
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 977