2. Kýrsinister (Jalghasy. Basyn myna siltemeden qaranyz: http://abai.kz/post/view?id=3532)

2007 jyldyng 12-jeltoqsany. Ýiimning ekinshi qabatyndaghy kabiynetimdegi telefon targhyl mysyqtyng targhyl dausymen bajyldap ala jóneldi. Jatyn bólmede jatqan ornymnan túryp baryp, trubkany kóterdim. Telefon shalghan qala әkimining orynbasary Serik Seydumanov azamat eken. Amandasyp, hal-jaghdayymdy biraz súrap alyp, «Agha, bizge kelip ketinizshi!» degeni ghoy. «Ákimdikting kenesshisi» deytin býtinge jaramastau jartylay «jabuym» bar-tyn. Áldebir tyghyz júmystary bolyp qalghan shyghar deumen kóp úzatpay orynbasardyng kabiynetinen tabyla qoydym.

Serik bauyr qolyn da úsynyp, qúshaghyn da ashyp, qauqyldap qarsy alyp, qarsysyna meni otyrghyza berdi.

–       Sәke, sizge Astanadan arnayy shaqyrtu kelipti. Elbasymyz ordeninizdi óz qolymen tósinizge taqpaq. Soghan jolgha shyghuynyz kerek.

«Orden taqpaq» degendi estigende, lepirip quanbasam da, entigip esinegenimdi bilemin. Elgezek inining kónili ýshin bas iyzep, yrzalyq niyet tanytyp jatyrmyn. Biraq sonau jer týbindegi Astanagha qystyng kózi qyrauda dimkәs keudeni sýiretip bara qoidyng qiyametin oilap qobaljynqyrap qalghanym da ras. Sonymdy orynbasardan jasyrgham da joq.

–       Rahmet, Serikjan! Elbasynyng da maghan degen taza kóniline rizalyghym mol. Al sol Astanana bara almaspyn. Birinshiden, aqordanda meni tosyp alar da, qas-qabaghyma qarar da eshkimim joq. Qonaqýilerining qolyn jayyp qarsylap, qondyra qoyarlyq bos ornynyng bola qoyaryna da kýmәndimin. Ekinshiden, asqazany joq búl aghannyng rejimdi saqtap, diyetamen tamaqtanatyn tәrtibin búzyp alghysy kelmeytinin de eskerteyin, – dep shatqayaqtatatyn sapardyng syltaularyn shúbyrta jóneldim.

–       Agha, otyra túrynyzshy! – dep Serik kabiynetinen asyghys shyghyp ketti. Jalghyz otyryp qalyp osynau nagradtaludyng qiytúrqylyqpen әreng jetken hikayasyna oiymmen taghy bir sýngip kettim.

1999 jyly Aqparat ministri aqpeyil Altynbekting úsynuymen «Qúrmet» ordenin algham. Ýkimetting jyl sayyn qosaqtap tizimdep tóske tagharlaryn janbyrday jaughyzyp tastaytynyn biludey-aq biletin ziyaly qauymnyng ókili bolsam da, segiz jyldyng ishinde sol marapattaulargha qol sozyp, tilek bildiruim onsha emestigi ózime ghana ayan. Onyng ýstine Jazushylar odaghynyng keyingi basshysymen azamattyq kózqarasym kereghar keldi me, qalamgerlerding qasiyetti qarashanyraghynan shetqaqpaylanyp qalghanymdy ókpe syzyn kóbeytpey-aq qabyldap alghan edim. Sol jaghdayymdy qaydan sezgenderin bilmeymin, qalalyq әkimdikting azamat basshylary meni «Otan» ordenine úsynghan bolatyn. Mine endi sol úsynystyng nәtiyjesi meni mynau kabiynetke jetektep jetipti...

Esikten adymday attap kirgen Serik Túrarúly iyghyma alaqanyn tósey qoydy.

–       Sofy agha, IYmekeng sizding densaulyghynyzdyng qanday ekenin jaqsy biledi ghoy. Astanagha bara almaytynynyzdy aityp edim... Baruynyzdyng qajettigin jetkiz dedi maghan. Rejiyminizdi de, diyetanyzdy da qadaghalaytyn, qonaqýi, transportpen de qamtamasyz etetin eki jigitti qasynyzgha qosyp bermek. Aytpaqshy, әlginde Talghat Begeldinov aghagha da Astanagha shaqyrylghanyn aityp habarlasqam. IYmekeng ekeuinizdi әkimdikting YaK-40 samoletimen apartpaq. Endi de kelispeysiz be, – dep jymiya bergen Serikke de, jay-jaghdayymdy aitqyzbay-aq bilip, eskerip otyrghan Imashjan – Imanghaligha da riza bolghan kónilimdi yqylyq atqan demimning dirildi tolqynymen bildirip edim-au...

Sol kýni keshke qaray Imashjannyng qosyp bermek bolghan eki jigitining biri – Dalabaev Múrat deytin jýzikting kózinen óterdey әkimdikting jauapty qyzmetkeri meni ýiimnen jenil mashinamen aeroportqa alyp baryp, samoletke qoltyqtap mingizdi.

Talghat agham jengey ekeui ishte, salonda otyr eken. Qúshaqtasyp tabysyp, mәz bop jatyrmyz. Tәkendi búrynnan da jaqsy biletinmin. Jany darqan, tik, tura minezdi, adalynan ainymaytyn, adamgershiligin ardaq tútatyn qazaghymnyng has batyryn erekshe qadirleytinimdi ózi de sezetin. Sezetin de inilik izetimdi aghalyq ayalauymen asqaqtata týsetin.

–       Ou, mening SeKam! Sofyjan, bir-birimizdi kópten beri kórmep edik, densaulyghyng qalay? Operasiyadan keyin týzelip ketting be? – dep arqamnan qaghyp qoydy.

Tәkenning meni «mening SeKam!» deuining de biraz sebebi bar. Ótken ghasyrdyng sekseninshi jyldarynda men Ortalyq Komiytette kórkemәdebiyet sektoryn basqarsam, aghamyz Ál-Faraby atyndaghy Shygharmashylyq ýiining diyrektory bolatyn. Bizding key jazushylardyng key-keyde shamadan tys shalqyp ketip, bir-birine qonaq bolyp, kýn men týndi ajyratpay meyramdap, tәrtip búzyp ketetini bolatyn. Qalamgerlerding shygharma jazuyna kedergi keltiretin osynday kelensizdikterdi jongha Tәkeng myqtap kirisip ketken edi. Kógennen bosaghan qozyday oinaqtatatyn emin-erkindigine túsau salmaq bolghan «ozbyrlyqqa» kóne qoyghysy kelmeytin keudeli qalam iyelerining eki-ýsheuinen «Begeldinov joldasty diyrektorlyqtan bosatu kerek!» deytin Ortalyq Komiytetke aryz da týsken-di. Mәdeniyet bólimining kórkemәdebiyet sektory әdiletke jýginip, Talghat aghanyng әreketin týgeldey qoldap shyqqan-dy. Sodan beri Tәkemning meni «mening – SeKam!» deytini razy kónilining belgisindey bolyp estiletin.

–       Al, Sofyjan, jol bolsyn! Tósine ne qadamaq bop kelesin? – dep betime kýlimdey qarady.

–       «Otan» ordeni ghoy. Óziniz she, agha?

–       Áy, meniki ansau... armandau tәrizdi bir tilek, bauyrym. Qanym, janym qazaqtyq deymin be, kópten beri oryndaluy qiyn niyetting shyrmauynda jýrushi em... Biraq eshkimge, eshbir jangha tis jaryp sezdirgen emespin onymdy. Áytse de, osy niyetimning ýstinen týskendey qalalyq ardagerler úiymy meni «Halyq qaharmanyna» layyq kórip, nagrada komissiyasyna úsynys jasaghan eken. Jogharydaghy preziydentimiz bastaghan azamattar kónilimdi kónshituge tyryssa kerek. Quanyshty habardy estip, tóbem kókke tiygendey, mәre-sәre kýy keshudemin. Ishimnen tәubamdy myng qaytalap, myna jengenning jetekteuimen, Imanghaly balamnyng qoltyghymnan sýiep demeuimen yrza bop kele jatyrmyn.

Kýiinishi kóp tirlikting anda-sanda oilamaghan jerden sýiinishin tosa qalyp, adam-pendege qúdiretting qanatyn qondyra qoyghanday kýige týsiretini bolady ghoy. Sonday haldi tebirenip keshken aghaly-inili ekeuimiz qybyrlatqan ghúmyrdyng sәl eljiretken sәtine emirene enip ketip edik-au...

Álgi jolserik Múrat joldasy ekeui tezdetip kólik dayyndap, tezdetip jetkizip, bizdi qonaqýige ornalastyrghan-dy. Sәlden song mening nómirime Múrat bauyrym birinshi qabattaghy meyramhananyng dayashysyn ertip kelip, qay taghamgha tapsyrma beretinime sheyin qatty qadaghalaghanyn qalay úmytarmyn.

Ertemen auqattanyp bola bergenimizde jetip kelgen jigitterim ayaghymyzdy qargha tiygizbey, mashinalardy esik kózine kóldenendete tosa qoyyp mingizip aldy da, Aq Ýige tarta jóneldi.

Jengeni syrtqy qaqpanyng aldyndaghy mashinada qaldyryp, agham ekeuimiz qaqpanyng ish jaghyndaghy jenil avtobusqa birimizdi birimiz sýiemeldep mine sala, Aq Ýiding kireberisine jetip te keldik.

Nege ekenin bilmeymin, bizdi marapattalushylardyng alghashqy legine qospay, keng foyede tosa túruymyzdy ótingen kýtip alushy jigitter shayy men kofesin de, aghy, qyzyly aralas әrtýrli ishimdigin aldymyzgha tosa qoyghan edi. Bir-bir shyny shaydan auyz tiygen Tәkeng ekeuimiz qauqyldasyp sóilep, qarqyldasyp kýlip, ashy sudan az-azdap úrttap jatqan ózgelerge onsha júghyspay otyrghanymyzda «Jogharygha kóterilulerinizdi súraymyz!» degen habar jetti.

Saltanatty zalgha kirgenimizde marapattau rәsimin qadaghalaytyn әlekedey jalanghan qyzmetshiler «Sol jaq qanatqa birinshi bolyp, «Halyq qaharmanyn» alushylar, odan keyin «Otan» ordenining iyeleri jәne basqalary qatar týzep túrady» dep shúbyrta jónelgen-di. Sol aitylghan retti ózimizshe jobalap, Talghat aghany qoltyqtap sýiep aparyp, birinshi qylyp túrghyzyp, ózim onyng ong jaghyna shyqqanym sol edi, әlgi jelqayyqtay sumandaghan jigitterding biri Tәkendi tәltirektete iyterip jiberdi. Bosaghan ornyna ekinshi bireui otyzekinshi jyldyng ash-aryghynday bala jigitti dedektetip әkelip, qondyra qoydy. Al anau alghashqysy endi meni júlqylaghanday etip iyterip aparyp, tórtinshi әlde besinshi kezekke qaday saldy. Talghat agha maghan japaqtay qarap, men batyrgha alaqtay qarap, bir-birimizge týk týsinbegenimizdi tanytqanday bas shayqaudan basqagha shamamyz kelgen joq.

Sóitkenshe әldebir esikten eki-ýsh adam shygha keldi de, tribunagha bettedi. Aralarynan asygha kýtken elbasyny kóre almaldyq. Kelgenderding dókeyi – sol kezdegi memlekettik hatshy – Qanat Saudabaev eken. Barshamyzdy birer jattandy sózben qúttyqtap boldy da, marapattardy tapsyrudy bastap ketti.

Álgi balang jigit órtenip jatqan ýiden shaldy ma, balany ma, әiteuir bir adamdy ólimnen qútqaryp qalghan azamat eken. Sol erligine әlde Qúday, әlde biylik jarylqap «Halyq qaharmany» ataghy búiyrypty. Medalin tósine jarqyrata taghyp, qasymyzgha jadyrap oralghan jasty japyrlasa qúttyqtap jatqanymyzda, shaqyrudy estimey qalghan Tәkemdi jigitterding biri jetektep sýirep әketti. Kenester Odaghynyng qos dýrkin batyryn әldekimdey ghana etip, alaqanyndaghy qaghazyna jazylghandy dauystap oqyp berip, «Otan» ordenin tósine apara bergen Qanattyng qolynan orden men qorapty ýnsiz alghan batyr agham kilt búrylyp, ornyna asyqpay oraldy. Qúttyqtau belgisin tanytyp, basymdy iyzey berip, Tәkenning kýizelgen jan dýniyesining jabyrqaghan janarynyng kýlgin shoghymen keudemdi órtep alghanday alay-týley kýiding tolqynyna shomdym da kettim.

Kezegim jetip, memlekettik hatshynyng qasyna jaqyndadym. Obaly neshik, «Haliniz qalay, Sofy agha?» dep Qanat qolyn úsyndy. Izinshe «Parasat» ordenimen nagradtalghanymdy oqyp bolyp, әlgisin tósime taqpaqqa ynghaylanghanyn kórip, basymdy shayqadym. Ordendi qorabyna salyp, kitapshasyn qaltama sýngitip, bey-jay qalyppen ornyma oraldym. Talghat agham taghy da basyn shayqady. Búl qimyly endi mening jaghdayymdy ýlkendik peyilmen sezgen aghanyng men ýshin qinalghan әlpeti edi.

Syrtqy kiyimderimizdi kiyip, esik aldyna shygha bergenimizde, manadan ýnsiz sýienip jýrgen aghamnyng qatty kýrsingeni estildi. Betine qaray bergenim sol edi.

–       Apyray! Preziydent eng bolmasa qarasyn kórsetip, esendesuin de kóp kórdi-au. Jer týbinen әreng jetip túrghanymda, aghalyghymdy syilay salsa qayter edi, – degeni.

–       Elbasynyng bir qauyrt sharuasy... әldebir kýtpegen kezdesui qabattasyp qalghan shyghar, Tәke, – dep juyp-shaymaq bolyp edim, agham bas shayqauyn taghy jalghastyrdy.

–       Onda anau birinshi topqa bizdi nege qospaghan? Solargha orden-medalidi ózi tapsyrypty ghoy, – dep sәl kidirdi, qoly iyghyma batynqyrap ketti. – Kýpti bolar kónilimizdi, jabyrqaytyn týrimizdi kórgisi kelmegen ghoy. Kórgisi kelmese... onda nege... Jә, jaraydy búnysyn da kóterip alarmyz. Ne kórmey jýr edik...

Endigi kýrsinisi ishki ókinish tolqynymen ýzik-ýzik lekildete tógildi.

Últtyq silkinis – úlylardyng besigining terbelisinen bastalaryn sezushi edim. Últynyng qojyrauy úlylaryn kýrsindiretin súryqsyz әdiletsizdikten tuyndaytynyn sol sәtte payymdaghanday da bolyp edim-au...

Qaqpa aldyndaghy mashinanyng esigin ashyp, aghany mingize bergennen-aq ishtegi jengey týr-týsimizden onsha jelpinip kele jatpaghanymyzdy bayqap qalyp, Tәkendi demey otyrghyzyp, sharfyn týzep, palitosynyng týimesin salyp, ýn-týnsiz kýlimsirey bergen-di.

Qanaty talmaghan halqynyng qyrany, últynyng úranyna ainalghan úlany osynau qamqor jannyng – júbayynyng jyly qabaghymen tezirek jadyrasa ekendi ishtey qaytalap, men óz mashinama búrylyp kettim.

Shýiilgish samoletimen 305 ret shabuylgha úshyp shyghyp, 500 saghat boyy ólim men ómir arpalysyn bastan keshken batyrdyng beybit ómirdi ózi ornatqan әlemge, sol әlemning mynau býgingi tynysh ghúmyr sýrip jatqan azamattary ýshin ólsheusiz erlik pen enbek sinirgen adamgha boryshker kýiimdi dәl sol sәtte bir kisidey-aq sezingen edim. Sezingenim sonday: «Al biz ne bitirdik? Ne tyndyrdyq? Ne berdik?» degen alqymdy tilgen qanjar súraqtar kómeyimnen aqtaryla tógilip te ketken edi. Apyrau dep tyndyrghany az, bergeni mýlde joq biyiktegi, biyliktegi keybireulerge Adamdy tabudyn, Adamdy tanudyng qajettigin aitqyng bar-au. Jazyqsyz zapylanghan jannyng kýrsinisin zar-zapyran etip qotararsyn-au. Biraq sonyndy zer salyp tyndar qúlaq, qabyldar kónil tabarmysyn?..

Qonaqýiding aldyna jetkende mashinasynan týsken Tәkeng ózining jaghdayynyng qashyp, auyrlap túrghanyn әreng aitqan-dy. Sondyqtan endi anau saltanatty jiyngha bara almaytynyn maghan da, kómekshi jigitterge de qúlaqqaghys etip, qos qoltyghynan demegen Múrat pen jengeyden búryn esik tútqasyna ózi qol soza bergen-di. Sol qimyly – «әli de barmyn, әli de zormyn! Tirimin hәm irimin!» degen tәkappar qaysarlyghynan habar bildirgeni de edi-au Alash batyrynyn.

Sodan ba, mynau býgingi tirligimizben salystyryp, sonau Tәuke han zamanyndaghy tarihy izimizge kónil kózimen ýnilip ketkenimdi bayqamay da qalyppyn.

17 – ghasyrdyng ekinshi jartysynda shashyrap ketken búrynghy irgeli el, qabyrghaly memleket deytin atyshuly ataghyna Qazaq Ordasy birden kele qoyghan joq edi. Sol úly birlikke jetu ýshin Tәuke ýlken tәuekelge barugha bel baylaghan bolatyn.

Dәrmensiz Bahadýrding handyq qúrghan kezinde Jәdikten taraghan súltandar ata-babasynyng altyn taq, altyn tәjin óz taqymy men óz bastarynda kóru ýshin qúryghyn qúlashtay siltep, óz kórshisining aldyndaghy qylqúiryqty qualay ýiirgen. Qylyshyn qiyalay shauyp, qandas qazaghynyng tolaghay bastarynyng talayyn doptay úshyrghan. Óz tóniregine qol toptap, úsaq ta bolsa handyq qúryp, bedelin ósiruge tyrysyp, talystay dalasyn dar-dar aiyrghan. Alys-berisi azayghan aghayyn arasyn arazdyq shalghan song sauyryn túyaq tesip, shúrayly jaylauyn shang qabatyn qayran da berekeli sayyn sahara tusyrap qala berip edi. Biraq tusyraghan sol dalany jem izdep jelikken tórelerding shang men lang úiytqytqan әbiger tirshiligi auyq-auyq dýrbelenge toltyra qoyatynyn qalay eskermespiz.

Bahadýr han ózdiginen qyljiya saldy ma, әlde sol kókiregi biteu, jany jýdeu hansymaqty halyq qarghysy atty ma, Salqam Jәngirding miras taghyna belbalasy Tәuke otyryp edi-au. Kiyeli taqtyng qasiyeti shyn iyesin tapqanda ghana aiqyndana, aibarlana qalatyn qashannan әdeti. Tәuke han betin ongha berip, jýzin júrtyna búryp, bardy bәsin bere baghalap, joqty bar etudi azaytyp edi. Aqyldysyn aqyldas etip algha shygharyp, qarulysyn qasyna shaqyryp, qorghan men qalqan ghyp ústaghan edi. Kókirek jarystyryp, kóbik shashyratatyn jelókpelerdi manayynan alastap, shashpau kóterip, saqalymen jer sypyryp, múrtymen etik tazalaytyn jaghympazdardy Aq Saraydan quyp edi. Tóresinen góri qarasynyng kónilin kóbirek tauyp, qolynan kelgenshe tóbesine shygharugha tyrysqan Áz Tәuke azyp-tozghan elin býtindeuge, shashylyp-tógilgen handyghyn shenberlep biriktiruge janúshyra kirisip ketken edi...

Shirkin-ay, dәl sonday jansebil erlikti, «Últym, úlanym!» deytin adal tirlikti qúnttaudy býgingi tórelerim men sheneunikterimnen qashan ghana kórer ekenbiz deytin kóp kýrsinisting birin... dýrin kómeyimnen qalay yqylyqtatqanymdy taghy da sezbey qalyppyn-au, mine...

Týski astan keyin nómirimde dem alyp jatqam, jetip kelgen Múrat meni juyndyrtyp, kiyindirtip «Piramidada» ótetin saltanatty jinalysqa alyp ketti.

Ministrler men deputattardy ekinshi-ýshinshi qatargha «syrghytyp» jiberip, sәl de bolsa bir mәrte ózimshe, «nyghyzdanyp» birinshi qatargha qodilana jayghastym. Elbasymyzdyng arghy-bergini týgendey qozghap, tәuelsizdigimizdi berik túghyryna qondyrghanymyz turaly sabyrly, salmaqty bayandamasyn baptana tyndadym. Dalamyzdyng syrqatyn dәl basqan emshidey bop emdeuge, memleketimizding san aluan әreketi men sharuasyn tynghylyqty jóndeuge jeng týre, bel bua kirisip ketpekshi preziydentimdi qasymnan, maqtana tyndap kónil demdedim.

Gala-konsertten keyin lepirgen, jelpingen toyshyl qauym dýrkirep joghary kóterile bastadyq. Bir qarakólenkeleu qabatta fotokorrespondentter shúghyl da tyghyz qarbalasyn bastap ketken eken. Sostiynqyrap túryp qalghan edim, әldekim tu syrtymnan qúshaqtay aldy. Qasymjomart Toqaev bauyr eken. Kemel agha ekeuimizding aramyzdaghy aghaly-inili syilastyghymyzdy hәm bir-birimizge degen qalamgerlik, әriptestik qadir-qúrmetimizding shynayylyghyn jaqsy biletin osy azamat, aqpeyil inining maghan ýnemi ishi búryp túratyn. Men de Qasymjomartqa qúlshyna bas iyzep, bauyryma tarttym.

–       Sofy agha, suretke týseyikshi! – dey bergen azamatqa ýnsiz shúlghy bergenim sol edi, deputtary, ministrleri bar biyik biyliktegiler ekeumizdi qorshay aldy. Tús-tústan kiymelep, «mәngilikting ókili» – jazushymen birge suretke týsip, sol qalamgerding arqasynda «bolashaqtan tabylugha» úmtylyp qalysqan edi.

Jogharydaghy qabyldau zalyna oryndyghy joq stoldardy qaptatyp qoyyp fransuzdyng «lya furshet» dәstýrin kóldenendete tosqany әlgindegi lepirgen kónilimdi basyp tastaghanyn aitqyzbasym  aitqyzyp otyrghanyn qalay jasyrayyn. Marapattalushylardan búryn astananyng qaptaghan sheneunikteri bir-bir tarelkalaryn kóterip, internattyng asqa talasa kiymeleytin balalarynday tórdegi tagham taratyp jatqan aspazshylargha japatarmaghay úmtylghandaryn kórip jәne qonyrayyp qaldym. Sodan song stoldaghy salattan pomidordyng bir tilimin tisime basyp, nannan bir ýzip alyp auyz tiydim. Sóitkenshe bir tústan dýr ete qalghan shuly dýbir estildi. Qasynda eki-ýsh adamy, sonynda tórt-bes nókeri bar Núrekeng kirip kelgen eken. Ár topqa bir jaqyndap, emen-jarqyn sóilesip, kóp kidirmey ilgeri oza berdi. Osy sәtte qalta telefonym shar ete qalyp, qúlaghyma aparghanymda, tómende meni kýtip túrghan Múratymnyn: «Agha, samoletting úshatyn uaqyty taqalyp qaldy» degeni ghoy. Esikke qaray bettey bergen meni túsyma jaqyndap qalghan Núrekenning dauystap shaqyrmasy bar ma.

–       Au, Sәke! Qayda asyqtynyz?

Eriksiz jaqyndadym. Qol úsyna amandastym.

–       Núreke, mening әzirshe qalaghan uaghymda minip, týsetin jeke samoletim joghyn bilesiz. Úshaghymnyng úshatyn mezgili bolyp qalghan eken. Asyghuym sodan.

–       Ordeninizdi taqpapsyz. Sirә, ókpe bar-au, Sәke.

–       Ókpem joq. Óziniz aitatynday, «túlaboyym tolghan bauyr». Ókpe Talghat aghamda... batyr aghamda bar-au.

Núrekenning týsi qúbylyp, týzeldi.

–       Á-ә, Talghat aghada deymisiz. Bolar, bolar... – dep túrdy da, kilt ózgerdi.  – Uau, Sәke! Myna adam – Týrkiyanyng preziydenti. Tanysyp qoyynyz.

Qonaq preziydent ekeumiz ýnsiz ghana bas iyzesip, qol alystyq.

–       Al, Sәke, sizdi men endi anau kele jatqan Sloveniyanyng jana emshisimen de tanystyrayyn.

–       Rahmet, Núreke. Samoletimnen qalyp qoyarmyn, – dep elbasyna iyek qaghyp qoshtasyp, jónime qayqaydym.

Samoletke әreng mingen Talghat agha isinkirep ketken ayaghyndaghy botinkalaryn sheship, jan shaqyrghanday boldy. Týserde sol ayaq kiyimin qayta kiygizbek bolyp úzaq әurege týskenimizge, batyr aghanyng qatty qinalghanyn taghy bir ayaushylyq tanytqan keudemning tereng týkpirinen atylghan kýrsinisim kuә.

Dayyndatyp qoyghan mashinagha Múrattar ýsheumizdi otyrghyzyp, ózderi qoshtasyp qalyp qoyghan edi. Birimizge baladay, birimizge inidey bolyp ketken jany jaysang jigitterge de, solardy qosyp bergen Imanghaligha da alghys-rizalyqtarymyzdy ýiip-tógip, kete bardyq.

Ýiining kireberisine toqtaghan kólikting jýrgizushisine «sәl kidire túrynyzshy!» dep ótingen Tәkeng aldynghy orynda otyrghan mening iyghyma qolyn salyp, ózine qaratyp aldy.

–       Sofyjan, men býgin qatty qinalyp kelemin. Ótkende ansau ma... armandau ma, janymdy jaylap alghan bir tilegim bar dep em ghoy. Sol tilek – ózimning qazaq ekenimdi, qazaghymnyng bir bozdaghy bolghanymdy halqymnyng ystyq yqylasymen  sýisinip te, týisinip te bir belgi qaldyryp ketsem-au deu edi. Shabuylgha samoletimmen әr úshqan sayyn eng aldymen ata-babalar aruaghyna, alashymnyng keng baytaq dalasyna, tughan topyraghyma syiynatynmyn. Qazaghymnyng qany men teri singen atamekenime fashist tabanyn tiygizbesem eken deumen ózegimdi kekpen órtegenimdi ózine ghana aityp otyrmyn. Mynau eki medalidi últymnyng qaharmany bolghanymdy aighaqtaytyn bir belgige almastyrsam, kónilimdi kónshiter me edim deytin niyetim edi-au ol. Jete almadym. Jetkizbedi ghoy... – dausy dirildep kidire berdi de, qayta shiryqty. – Sen, inim, jazushysyng ghoy. Mening osy bir halqyma degen perzenttik eljireuimdi jýregimde saqtap kelgenimdi sol júrtyma jetkizermisin...

Aramyzdan oralmasyna ketken aghanyng sol bir armandy amanatyn keshiktirgenime keshirim súray otyryp, halqyna, qazaghyna jetkizgenim – osy aqtaryluym. Tizgin ústaghandardyng el-júrtyn tizdep ústaudyng jón-josyghy bolmaytynyn bar bolmysymen dәleldep ketken aghany saghynghan kónilimning bayau lyqsyghan kýrsinisi de osy.

(Sony)

Abai.kz