Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Sudyng da súrauy bar... 5728 0 pikir 11 Mausym, 2015 saghat 13:02

BÁYGE ALGhAN PESA NEGE QOYLYMDA JOQ?

Halqymyzdyng asyl perzenti, memleket jәne qogham qayratkeri, jerlesimiz Iliyas Omarovtyng tughanyna 100 jyl toluy qarsanynda, Qazaqstan jazushylar odaghy basqarmasynyng mýshesi, qúryltay sekretariatynyng mýshesi, filologiya ghylymdarynyng kandidaty, Ahmet Baytúrsynov atyndaghy QMU  professory, halyqaralyq shygharmashylyq Akademiyasynyng korespendent-mýshesi, QR mәdeniyet qayratkeri, Qazaqstannyng qúrmetti jurnaliysi, «Altyn qalam»  iyegeri Aqylbek Shayahmetting « Qostanay tany»   gazetine № 131, 132, 133, 135.  23 – qarasha – 5 jeltoqsan 2012 jyl aralyghynda «Kuliturbaqan  nemese  ótelgen paryz» atty toghyz kórinisti tarihy dramasy  jaryq kórdi.

Shygharmada qaytalanbas dara túlgha  Iliyas  Omarúlynyng qayratkerlik ómir jolynyng keybir kezenderi bayandalady, yqshamdalyp alynghan epizodtarynan iri túlghanyng adamgershilik-parasaty, iriligi, ózine tәn inabaty, kishipeyildiligi, tereng bilimdiligi, piesadaghy әr  isterinen kórinis tauyp, jyly lebimen erekshelendirip, biyiktey  týsedi. Avtor osynyng bәrin senimdi, kónilge qonymdy әdeby tilmen bayanday otyryp, oralymdy oimen, aishyqty sózben tolymdy etip jetkize bilgen.

 Avtor shygharmasynda  Ileken aghanyng tura jolyn, adaldyghyn, әdildigin jәne ústaghan basty maqsatyn sheberlikpen asha otyryp, býkpesiz,  túshymdy etip jetkizgen. Atalghan shygharma  2012 j  jana piesalargha arnalghan «Tәuelsizdik- túghyrym»  dep atalghan respublikalyq jabyq bayqauda birinshi oryngha ie bolghan.

      Osy jerde sheginis jasap, piesadan ýzindi keltireyik :

Qazaqstan KP OK  birinshi hatshysy Júmabay Shayahmetovpen dialogynan:

 Iliyas: « Joq, men olay ótirik aita almaymyn. Aqqa   Qúday jaq. Bekmahanovty da kinalay almaymyn. Ol óz isining mamany, kәsiby tarihshy.  Abylay men  Kenesaryny tóre túqymynan shyqqanyna ghana qaray  jamanday beruge bola ma?  Olardyng qazaq  halqyna  sinirgen enbegining de baghasyn beru kerek emes pe? ! ....»

Iliyas:  «Keshiriniz !  Men búl mәselening partiya burosynda  qaraluyna qarsy emespin. Qajet bolsa, orynymdy bosatugha dayynmyn» .

Mine osy qysqa dialogtan-aq Ileken aghanyng bar bolmysyn bayqaugha (angharugha) bolatyn bolsa, klassik jazushymyz  Ghabit Mýsirepov bylay dep anyqtama bergen: « Tazalyqtan ghana, bauyrmaldyqtan ghana, ainymas-búljymas meyirimdilikten ghana jaralghanday, azamat adamgershilikke, әdiletke, joldastyqqa, dostyqqa kir júqtyrmay ótken bir adam Iliyastay-aq bolar.  Ýlkenderding qatarynda kishi emes, kishilerding qatarynda ýlken emes bir ghajap jan edi-au» – degen edi. Mine osynday perishte siyaqty  jaratylysynan taza jandy qalay úmytugha bolady ?

Endi negizgi aitpaghymyzgha oralayyq, men oqyrman  retinde  Aqylbek  Shayahmetting óz zamanynyng ór túlghasy, biregeyi Ileken agha (Iliyas Omarov) turaly 2012 j. jazghan tarihy dramasyn zeyin qoyyp oqyp shyqtym.  Alghan әserimning quattylyghy sonday, oqy otyryp, sanamda (oysha) sahnada kórgendey kýy keshtim, sonyng әseri me, osy dramanyng tezirek Qostanay oblystyq qazaq drama teatrynda sahnalanyp, kórermen halyqqa kórsetiluin qaladym, ay sayyn «Qostanay tany» gazetinde basylatyn drama teatrdyng repertuarlyq josparynda bar ma eken dep  alandaumen boldym. Ókinishke oray, sodan 2,5 jyl boyy ( 2013-2014,01-05-2015j.j), býginge deyin  repertuar josparlaryna enbey keledi.

Demek, qazaqtyng mandayyna bitken azamattyng biri – qaytalanbas dara, dana túlgha  Iliyas Omarovtay abzal jandy әdebiyet pen  ónerding naghyz janashyryn jospargha  kirgizbey otyrghany ókinishti. Osy jerde  oryndy súraq tuyndaydy.  Jogharyda aitqanymyzday, birinshi oryn bәigesin jenip alghan shygharma nelikten Iliyas Omarovtyng ózining atyndaghy teatrynda qoylymynan shettetilip keledi, ony qalay týsinuge bolady?

Búl degen, adam balasyna esh qiyanaty bolmaghan, ómirinde dúshpany bolmaghan abzal aghanyng әruaghyn syilamaghandyghymyz emes pe? ... Múnday piesa sahnagha shyqpasa, ol piesadaghy iydeyagha  rejisser kónil audarmasa, ar jaghy  aitpasa da týsinikti shyghar.

Qay jazushy bolmasyn, ózining shygharmasynyn  jaryqqa shyghuyn qalaydy, olay bolmaghan jaghdayda ol sózsiz azap shegedi. Endeshe qazaq teatrynyng basshylarynyng ne oilaghany bar?!

Naghashybay Serikbaev,

 enbek ardageri, Rudnyy qalalyq «Núr» meshitining alqa mýshesi.

Abai.kz

0 pikir