Júma, 10 Mamyr 2024
Alashorda 10749 0 pikir 10 Nauryz, 2017 saghat 08:54

ALASh TÚLGhALARY – HALYQ QAHARMANDARY

Sabyr Qasymovtyng «Alash» arystarynyn jýz jyldyghyna berilgen Astaghy sóilegen sózinde aitylghan tújyrymdar jәne úsynystar.

«Óli riza bolmay, tiri bayymas» deydi halqymyz. Býgingi Astyn, arnayy dúgha dәmining orny bólek dep esepteymin.

Búl As – jay as emes, mәrtebesi de, taghylymy da, qadir-qasiyeti de biyik As.

Ras, jyl-mejesin aiqyndaghanda, búl As «Alash» últ-azattyq qozghalysyna, «Alash» partiyasyn qúrugha, «Alash Orda» ýkimetin ornyqtyrugha – tikeley qatysqan túlghalargha, sonyng ishinde últtyng úly qayratkeri, HH ghasyrdyng basyndaghy sayasy jәne ruhany kóshbasshysy Álihan Bókeyhangha baghyshtalyp otyr.

Biraq, Astyng tereng tәlimi, qasiyetti qisyny bar. Biz osydan bir ghasyr búrynghy ata-babamyzdyng Úly ruhany erligine bas iyemiz. Osy tarihy qozghalys, partiya, ýkimet tóniregine júmylghan naghyz azamattargha alghysymyz ben qúrmetimizdi arnaymyz.

Búl – ghasyrlyq ýlgi-ónege ghana emes, últpen mәngi jasaytyn, jany men aryna medeu qúbylys. Biz arystarymyzdyng shynayy adamgershiligine, tazalyghyna, jauapkershiligine, últyn sýigen jýregine, Otany men halqyna adaldyghyna tanghalamyz jәne ony maqtan tútamyz.

Zamannyng neshe týrli obektivti qiyndyghyna qaramay, demokratiyalyq jәne halyqaralyq, europalyq standarttargha say últty qayta órletu, qazaq memlekettiligi qúrylysyn janghyrtu iydeyasyna halqyn toptastyrghan ziyalylarymyzdyng danalyghyna, biyik intellektualdyq dengeyine, bilim-biligine úrpaq alghysyn men niyetin osynday joldarmen jetkizuge tiyispiz.

Olar ziyalylyq pen el aldyndaghy jauapkershilikting etalonyn qalyptastyrdy. Qazirgi ziyalymyn dep jýrgen keybireuler ózderin Alash túlghalarmen nege salystyrmaydy eken?

Biz, Alash ziyalylarynyng janqiyarlyq jәne azamattyq erligin asa joghary baghalaymyz. Áriyne, olar qarapayym pendeshilikke salynyp, jighan bilimi men lauazym-qyzmetin jan baghugha da arnay alar edi. Biraq ol jolgha týspedi. Oghan ary da, halyqqa degen adaldyghy da jibermedi.

Sondyqtan, alda neshe týrli qúqay – otarshyl-totalitarlyq jýiening qughyn-sýrgini men abaqtysy, qaq mandaygha kezengen qaruy túrghanyn sezse de, sanaly týrde keyde ashyq, keyde jasyryn 20-30 jyl boyy tughan halqynyng azattyghy men tәuelsizdigi ýshin tabandy týrde kýresti.

Qaupi de rasqa shyqty: aidaldy, otbasylary azaptaldy, atyldy. Alayda, olar songhy demi tausylghansha «elimnen, últymnan, halqymnan janym sadagha» dep ótti. Múny Álihan Bókeyhannyng Butyrka týrmesinde atar aldyndaghy sózi rastaydy.

Býgingi As últ qasiyeti men mәngilik qúndylyghyna arnalyp otyr dep sanaymyn.

Osy sharany úiymdastyryp otyrghan bauyrlamymyzdy tәnir jarylqasyn! Sizderdi de sol Alash ruhy serpiltip otyr.

Býgingi As arqyly tәuelsizdigimizding besigi Almatymyzda Alashtyng ghasyrlyq mereytoyynyng izashar sharasy bastaldy dep senemin. Últ dәstýrine adal «Qamshy» sayty namysty da, jauapkershilikti de qamshylay bersin. Odan tek útpasaq, útylmaymyz.

Bizding ýkimet, onyng qúrylymdary, ghylym, bilim, mәdeniyet ordalary ózderine tikeley qatysty eldik isten shet qalmaydy dep ýmit artamyz.

Mýmkindikti paydalana otyryp, Alash baghytynda manday terin tókken marqúmdar: akademik Kenes Nýrpeyisov, professorlar Ábu Tәkenov, Kóshim Esmaghambetov, zertteushiler Aytan Nýsiphan, Beysenbay Bayghaliyev ruhtaryna bas iyemiz.

Sonday-aq, býgingi alashtanudyng qaynauynda jýrgen Mәmbet Qoygeldiyev, Túrsyn Júrtbay, Súltanhan Aqqúlúly, Dihan Qamzabekúly, Gharifolla Ánesúly, Túrdyghúl Shanbay, Erbol Tileshov taghy basqa azamattargha alghysymyzdy aitamyz.

Qazaqta «Óshken jandy, ólgen tirildi» degen sóz bar. Eger biz ózimizdi Alash qaharmandarynyng izbasarymyz dep eseptesek, olardyng biyik ruhany jәne azamattyq erligin býgin men bolashaqtyng qasiyetti qazynasyna ainaldyrugha mindettimiz. Otangha shynayy, adal qyzmet etuding ýlgisi – Alash ziyalylary!

Kenestik-bolisheviktik totalitarlyq biylik últtar arasynda әleumettik-sayasy tendik ornatamyz degen kommunistik әdemi úrandardy jamylyp,  burjuaziyalyq-últshyldyqqa qarsy kýresti kýsheytu kerek degen jeleumen «Alashtyn» barlyq basshylary men belsendilerin qúrtty, «Alash-Orda» Ýkimetining aimaqtardaghy barlyq mýsheleri men jetekshilerin jappay qughyngha úshyratty.

           Stalindik OGPU-NKVD-KGB-nyng qylmyskerleri Qazaqstangha taghayyndaghan óz adamdarynyng kýshimen «Alash» qayratkerleri men mýshelerin qúrtyp nemese týrmelerge otyrghyzyp qana qoyghan joq, «Alash» ruhy men iydeyasynyng ózin qazaqstandyqtardyng sanasy men qogham ómirinde qaldyrmay, týp ornymen joghaltugha tyrysty. «Alashty» jasandy jolmen qas dúshpangha ainaldyrghandyqtan onyng obrazy sanalarymyzda qorqynysh sindromyn tudyryp,  sonyng kesirinen alashordalyqtardyng erligin әdiletti jolmen shynshyl baghalaugha әli kýnge ýlken kedergi jasap keledi.  

          Osy rette Alashtyng jeti qayratkerin býgin men bolashaqqa ýlgi bolsyn dep «Halyq qaharmany» ataghyna úsynamyn. Olar: Álihan Bókeyhan, Ahmet Baytúrsynúly, Mústafa Shoqay, Mirjaqyp Dulatúly, Jahansha Dosmúhamedúly, Múhamedjan Tynyshbayúly, Halel Dosmúhamedúly. Áriyne, basqa da ziyalylardy bolashaqta taghy da úsyna jatarmyz. Meninshe, búl úsynysqa Bauyrjan Momyshúly, Rahymjan Qoshqarbaev syndy qaharmandarymyzdyng aruaghy da riza bolar edi.  

Eger B.Momyshúly men R.Qoshqarbaev kenes-german soghysynda kenes eli men kenes halqynyng mýddesi ýshin arpalysqan bolsa, jogharyda atalghan «Alash» qayratkerleri stalinizmge qarsy sayasy soghysta Qazaqstan men qazaq halqynyng bostandyghy men azattyghy ýshin alysyp, qaza tapqandar. Sondyqtan, memlekettik tәuelsizdigin alghan Qazaqstan moralidyq jәne halyqaralyq standarttargha sәikes olardyng erligin tiyisinshe baghalap, tarihy erlikterine tiyisinshe úlyqtaugha mindetti.

          Osynday úsynysqa qanday sebeptermen negiz bar? Yaghni, osy túlghalar halqymyzdyng aldynda, tәuelsiz Qazaqstannyng aldynda qanday asa kórnekti qyzmetter atqardy:

Birinshiden, olar qazaq halqynyng sayasy oi-jýiesinde renessans jasady.

Ekinshiden, últ sanasyn halyqaralyq, europalyq dengeyge kóterdi.

Ýshinshiden, Otan ýshin, qazaq halqy ýshin ómirlerin qidy.

Tórtinshiden, Resey imperiyasynyng territoriyasyna kýshtep engizilgen qazaq jerlerin jinap, tútastandyryp ózimizge qaytardy.

Besinshiden, birinshi ret órkeniyetti týrde partiya, ýkimet qúrdy.

Altynshydan, últty úiystyrdy, eldik mýdde tóniregine jinady.

Jetinshiden, zamanyna say avtonomiya formasynda bolsa da, qazaq últtyq memlekettiligin qalpyna keltirdi.

Qazir bәrimizge belgili: Qazaqstan tәuelsizdigin alghangha deyin sovettik imperiya, stalindik totalitarlyq iydeologiya búlardyng atalghan jәne basqa erlikterin búrmalap, qylmysqa tenep joqqa shyghardy, ózderin halyq jauy dep atyp tastady, attaryn, qaltyrghan múralaryn halqymyzdyng sanasynan óshiruge kóp júmys jasady.

Ókinishke oray, qazirgi kýnde de «әttegen-ay» isterimiz bar. Mysaly, shiyrek ghasyrdan beri memlekettik dengeyde Alash qayratkerlerine layyqty sayasy bagha bere almay kelemiz. Al, osy qozghalystyng ónirlerdegi qayratkerleri men qarapayym mýsheleri turaly jýieli týrde aitylmaydy. Olardyng birazy últshyl, «halyq jauy» qalpynda qalyp otyr, zang túrghysynan aqtalmaghan, halyq pen otan ýshin istegen erlikteri janasha baghalanbaghan.

Otarshyldyq jәne totalitarlyq kezenderde Qazaqstan tәuelsizdigi men azattyghy ýshin kýreste qúrban bolghan túlghalardy jýieli týrde zerttep, aqtap jәne olardyng erligin úlyqtau maqsatynda biz – Mәmbet Qoygeldiyev, Oralbay Ábdikәrimov, taghy basqa azamattarmen birigip, respublikalyq «Qaharmandar» atty qoghamdyq qor qúrdyq.

Qordyng keneytilgen Konsepsiyasy, maqsaty, qyzmetining baghyttary men mindetteri internette jariyalandy. Jarghysy da qolymyzda bar.

«Qaharmandar» – bostandyq pen tәuelsizdik ýshin kýreskerlerdi joqtaushy әri býgingi Alashtyng múragerleri men janashyrlary arasyndaghy sabaqtastyqqa dәneker qor.

Qazaqstan tәuelsizdigi men azattyghy ýshin kýreskender turaly jadymyzdyng janghyruy, olardyng batyrlyghyn úlyqtau – asa kókeykesti.

Osy asa manyzdy da kýrdeli júmysqa nemqúrayly qaramaytyn azamattar bolsa, isimizge naqty kómek bildirulerinizge shaqyramyz.

Memleketting qauipsizdigi men damu zandylyghyna beyjay qaramaytyn bizder Qazaqstan Tәuelsizdigin kózding qarashyghynday saqtaugha mýddeli júrtshylyqtyng azayghanyn, shyn otanshyldyqtyng әlsirey bastaghanyn sezemiz.

Osy kýnge deyin bizding zannamamyzda «Patriotizm» degen úghymgha oryn tabylmaghan.

Tariyhqa, qaharmandargha, elding eldigin kórsetetin tarihy faktilerge nemqúrayly qaraytyndar kóbeygendey.

Búl jaghdayda, tәuelsizdigimizdi jan-jaqty qorghaugha biz әruaqytta dayyn boluymyz kerek. Qauip tóngende qapy qalmayyq, aghayyn!

Sondyqtan, erlik-qaharmandyq ister – býginge de, ertenge de, bolashaqqa da ónege.

«Men ólsem de, Alash ólmes, kórkeyer,

Istey bersin qoldarynan kelgenin» – dep qaharman-aqyn Maghjan amanat etip ketkendey, әrqaysymyz el tәuelsizdigin nyghaytatyn júmysqa birlik kórsetip, belsendi kirisuge shaqyramyn.

Sabyr QASYMOV, «Qaharmandar» Qorynyng Preziydenti, Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1873
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1920
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1612
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1477