Adamzatqa Jaratushynyng paydalanugha rúqsat etken nәrseleri «Halal» bolyp tabylady. Rabbymyz Qúran Kәrimde:

 «Áy, adamdar! Jer betindegi nәrselerding halal әri tazasynan jender!» - dep búiyrady («Baqara» sýresi, 2/168);

Dinimizde halal, haram úghymdaryn әr nәrsege teluge rúqsat joq. Búl ýkimderdi beru Allagha ghana tәn, sonday-aq sharighat ilimin iygergen ghúlamalardyng bergen ýkimimen bolatynyn eskeru kerek.

Eshkimning «mynau nәrse maghan paydaly, endeshe, búl halal boluy kerek, mynau nәrse paydasyz, endeshe, haram boluy kerek» deuge haqysy joq.

Úly Qúdiret IYesi Qúran Kәrimde:

«Óz tilderinning jalghany men qatelikterin Alla Taghalagha tanyp, «mynau halal, mynau haram» dep aitpandar. Allagha ótirik jala japqan bolasyndar. Shyndyghynda, Allanyng atynan ótirik aitatyndar qútylmaydy» («Nahyl» sýresi, 16/116) dep qatal eskertu jasaghan.

Adam balasy nening adal, nening aram ekenin dóp basyp ajyrata almaydy. Mine, sondyqtan da sharighatymyzda halal da, haram da anyq kórsetilgen. 

Halal úghymy eng әueli músylmandardyng senim mәselesinde manyzdy oryn alady. Dinine berik әrbir músylmannyng túrmysy men is-әreketteri, iship-jeui, ómir sýrui halalmen tyghyz baylanysty. Músylmandardyng diny qúndylyqtary eskerilmey, halal sózining kәsipkerlerding kәsibin damytu qúralyna ainalyp ketpeui tiyis.

Qazirgi tanda azyq-týlikterdi kýrdeli jolmen әzirleytin týrli ónimder men qospalar bar. Múnday әrtýrli qospalar әrbir músylmandy kýmәngha salary haq. Osy orayda zertteu isimen ainalysatyn arnayy mamandardyng kómegine múqtajdyq tuyndaydy. Mine, sondyqtan da, halal standarttau salasynyng atqaratyn qyzmeti manyzdy.

Islamda  kýmәndi nәrselerden boydy aulaq ústap, úqyptylyq tanytu búiyrylady.

Ábu Abdulla Nughman ibn Bashir (r.a.): «Men Alla elshisining (oghan Allanyng salauaty men sәlemi bolsyn): «Aqiqatynda, halal (nәrseler) belgili jәne haram (nәrseler) belgili. Al, búlardyng (halal men haram) arasynda adamdardyng kópshiligi bilmeytin shýbәli nәrseler bar. Shýbәli nәrseden saqtanghan adam óz dinin jәne óz abyroyyn (saqtau) ýshin (odan) arylady. Al, shýbәmen ainalysushy adam haramgha da baratyn bolady. Óitkeni, ol әne-mine kirip ketkeli túrghan qoylaryn qoryq manynda baghyp jýrgen shopangha úqsaydy. Ár patshanyng óz qoryghy bar. Alla Taghalanyng qoryghy—adamdargha tyiym salghan nәrseleri. Aqiqatynda, adam denesinde bir kesek et bar, ol jaqsy bolsa, býkil dene jaqsy bolady. Ol jaman bolsa, býkil dene de jaman bolady. Shyn mәninde, ol—jýrek»,—degenin estidim»,—degen (әl-Búhari, Musliym).

Hazireti payghambarymyzdyng (oghan Allanyng salauaty men sәlemi bolsyn) bir hadiysinde: «Men ýige kelgenimde tósek ýstinde qúrma jatyr eken. (Aldymen) ony jemek bolyp qolyma aldym. Biraq (qúrma) sadaqa retinde әkelingen be degen kýmәnmen odan bas tartamyn (Alla elshisi sadaqagha berilgen asty jemeytin, biraq basqalargha rúqsat bergen)»,-degen. (әl-Búhari, Musliym).

Qazirgi tanda halal ónimderdi sertifikattaytyn úiymdardyng qyzmeti osy kýmәndi nәrselerding anyq-qanyghyn ajyratyp, naqty sheshimin tabu bolmaq.

Sol sekildi, elimizde halal sertifikattaumen ainalysyp jatqan músylmandardyng qara shanyraghy Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy bolyp tabylady. Sertifikattau júmystaryna oblys ónirlerde arnayy taghayyndalghan ókilder, QMDB-nyng pәtuә bólimi, bilikti tehnolog, qadaghalaushy mamandary atsalysady. Ónimderding qúramynda sharighatqa qayshy keletin zattardyng bar-joghyn anyqtau ýshin QMDB zamanauy tehnologiyamen jabdyqtalghan arnayy ghylymy zerthanalarmen tyghyz baylanysta júmys jasaydy.

Halal ónimderi diny túrghyda ghana emes, sonymen qatar zamanauy ekologiyalyq talaptargha jәne medisina mamandarynyng talaptaryna da jauap beredi. Mәselen, Islam sharighatynda donyz, ólekse, qan jәne t.b. las, ziyan keltiretin zattardy jeuge nemese qandayda bir ónimge qosugha tyiym salynghan.

Alla Taghala Qúranda «Mәida» sýresining 5 ayatynda:

«Býgin senderge jaqsy nәrse halal etildi», - dese, «Aghraf» sýresining 157 ayatynda:

 «Jaqsy nәrselerdi halal, jaman nәrselerdi haram qylady», - dep halal nәrseler adamnyng iygiligi ýshin ghana ekendigin aiqyndap bergen.

«Halal» tanbasy halyqaralyq dengeyde senimdilik pen qauipsizdik nyshanyna ainalghan, tipti Islamnan basqa da din ókilderi tarapynan ýlken súranysqa ie bolyp otyr.

Halal ónimderdi importtau jәne eksporttau ýshin onyng halal ekendigine kepildik beretin arnayy resmy mekemening sertifikaty boluy óte manyzdy. Ol sertifikatty berushi mekeme senimdi úiym boluy shart.

Beybit MYRZAGELDIYEV, QMDB Halal ónimderin standarttau bólimining mengerushisi, «Halal Damu» JShS-nyng diyrektory

Abai.kz