A.Q. Júbanov atyndaghy memorial keshen. Aqtóbe qalasy

Akademik Ahmet JÚBANOVTYN tughanyna 110 jyl toluyna oray

Qazaqtyn últtyq ónerin jana zaman talabyna say janghyrtqan, kәsiby dengeyge kóterip, damytu isine ólsheusiz zor enbek sinirgen  mәdeniyet jәne óner qayratkeri, ataqty kompozitor, qazaq muzykasyn zertteushi kórnekti ghalym, ústaz, akademik Ahmet Quanúly JÚBANOVTYN tughanyna biyl 110  jýz jyl boldy.   

Ahmet Quanúly Júbanov

Ol patshalyq Reseyding otaryna ainaldyrylghan elimizde 1906 jyly dýniyege kelgen edi. Onyng balalyq shaghy ótken jiyrmasynshy ghasyrdyng alghashqy onjyldyqtarynda otar qazaqtyng qonyrqay auyldary týrli sipatta tirshilik keship jýrgen-tin. Auyldardyng jalpaq dalada tek maldyng basyn sanap, basqa ruhany ómirden tys jatqandary da, maly shaghyn, biraq ruhany tynys-tirshiligi jaghynan kózge erekshe týsetinderi de  boldy. Múnday әn shyrqap, kýy tartu, týrli qissa, dastandardy tandy tangha úryp jyrlau qadirlenetin auyldardyn, Ahannyng ózi eske alghanday, «kәri-jasy birdey «әngýdik» atandy».

Qúdaybergen Quanúly Júbanov

Bala Ahmet ósken auylda jaz ailarynda Orynbordaghy  «Húsayyniya» medresesinde oqyp jýrgen tughan aghasy Qúdaybergen (keyinnen – belgili lingvist-ghalym), Ufadaghy «Ghaliya» medresesining shәkirti Jiyenghaly Tilepbergenov (keyinnen – jazushy), basqa auyl mektebinde isteytin múghalim Abdolla Berkinov, el ishindegi Talym, Nauash, Júmabek, Toghys, Barlybay siyaqty kýishi, әnshi, jyrshylar tanymdy әngime-dýken qúryp, óner otyn  qyzdyratyn. Ahmet pen Qúdaybergenning әkesi Quan sauatty kisi edi, ol sol shaqta jaryq kórip jatqan qazaqsha kitap, gazet, jurnaldardyng birsypyrasyn aldyryp túrdy. Onyng ýstine, Ahmetting naghashysy Áldebergen men  jezdesi Yrzaghúl dombyrashy bolatyn. Ahmet, mine, osynday óner-bilimge qúmar, oiyn-sauyqshyl auylda tuyp-ósti. Múnday ahualdyng iygi әseri kórinbey qalghan joq, qysy-jazy ónerding qalyng ortasynda jýrgen bala bes jasynan  qazaqsha hat tanydy. Sol kezden dombyra tartyp, әn aitty, taqpaq jattady. Búl rettegi onyng alghashqy tәlimger-ústazdary, zertteushi Jiyenbek Rsaldinning jazuynsha – qart dombyrashy Talym men ónerpaz, әnshi jengesi Balbópe bolghan edi. Yaghny onyng qarshadayynan tatqan ruhany azyghy últtyq óner edi, ony kózin ashqannan  últtyq óner múhity nәrlendirdi.

A.Q. Júbanovtyng 100 jyldyghyna shygharylghan 50 tengelik moneta men poshta markasy

Resey imperiyasy óz otarlarynda ýkimettik mektepter ashyp, búratanalardyng balalaryn óz tilderinde emes, oryssha oqytudy kópten qolgha alghan. Kózi ashyq azamattar onday әreketting astarynda  ózge tektilerdi orystandyru jatqanyn angharghan da, ýkimet úsynyp otyrghan oqytu әdisterin zalaldy dep tapqan. Sóitip, 1907 jyly Ekinshi Memlekettik Duma minbesinen oqu ministrligin qatty syngha alghan-tyn. Alayda imperiyalyq biylik oghan eleng etpesten, niyetin josparly týrde jýzege asyra berdi. Mektepter qazaq dalasynda da kóptep ashylyp, alghashqy kezderde olarda oqugha tiyis balalar airyqsha salyq salghanday tәsilmen jinastyrylyp jýrdi. Patsha ókimetining ýstemdigine júrt birtindep ýirendi de, endi «úrpaghymyzdy orys qyp jiberedi» degen qorqynyshtaryn jiyp tastap, balalaryn mýmkindiginshe oryssha oqytugha tyrysty. 1913 jyly  Temir ýiezinde eki orys mektebi ashylatyn bolghanda, onyng bireui  bala Ahmetting әkesi Quannyn  súrauy boyynsha, Orghash bolysy aumaghyndaghy balalary tuyp-ósken «Qosuaqtam» degen jerden «Urkachevskoe odnoklassnoe russko-kirgizskoe uchiliyshe» degen atpen irge kóterdi.  Mektepting basqarushysy jәne oqytushysy bolyp Shynghyrlaudan múghalimdik seminariya jәne eki jyldyq pedagogika kursyn bitirip kelgen Húsayyn Ashyghaliyev taghayyndaldy. Ol Quannyng ýiinde jatty. Osy jәit Ahmet Quanúlynyng ómirlik kәsiby baghdar aluyna sheshushi әser etti. Húsayyn birneshe muzykalyq aspapta oinaytyn – dombyra  da, mandolin de, gitar da, balalayka da, skripka da tartatyn. Notadan da habary bar-dy. Óleng shygharatyn, әngime jazatyn. Mine osy jigit sabaq taza oryssha jýretin uchiliyshede jeti jasar Ahmetting sauatyn ashyp qana qoymay, onyng boyyna tabighy týrde daryghan muzykagha degen sarqylmas sýiispenshilikti baptap, ýstemelete týsken ústazyna ainaldy. Ústazy oinaghan aspaptardyng bәrin  ýirenuge, dausyn qosyp, tarta biluge  tyrysatyn. Aqyry Ahmet solardy týgel mengerip aldy.  «Menin   muzykagha ketuime birinshi sebep osy Húsayyn agha boldy», –  dep jazdy ol keyin esteliginde.  Atalghan mektepti Ahmet 1916 jyly bitirip, Júrynnyng eki klastyq mektebine týsti. Ony bitirgen son  Oral realidyq uchiliyshesine baryp oqymaq oiy bolghan, biraq onysy sol kezgi tónkeris, azamat soghysy dýrbelenderine baylanysty jýzege aspay qaldy. 1919 jyly әkesi dýnie saldy. Sondyqtan talapty jasóspirim oqudy jalghastyra almady. Auylynda әr týrli júmys istedi. 1921 jyly az mezgil auyldyq keneste qyzmet atqardy. 1922 jyldan soqamen jer jyrtyp, sharuashylyq júmystarda manday terin tókti. 1924 jyly auylynda ashylghan «Shamshyraq» atty oqu ýiining mengerushisi boldy. 1925 jyly Aqtóbedegi múghalimder dayyndaytyn kursty bitirip, óz auylynyng mektebinde sabaq berdi. Búl jyldary aghartu qyzmetkerlerining kýshimen týrli spektaklider qoyylatyn, kórkemónerpaz ýiirmeleri júmys isteytin, solargha jas Ahmet te qatysty. «Biraq men muzykany ýzbedim, –  deydi Ahang esteliginde sol shaq jayynda. – Moskvadan nota ýirenuding kitabyn aldyryp, mandolina satyp alyp, tarta berdim. 1927–28 jyldarda Temirde, Aqtóbede múghalim bolyp túryp, orys halyq orkestrinde oinadym».

Aleksandr Viktorovich Zataevich

Ózining jazghanynday, Ahmet Quanúlynyng «mamandyq tandauda at basyn aqyrghy kómbege tireui» qazaqtyn  muzykalyq etnografiyasynyng atasy Aleksandr Viktorovich Zataevich esimimen tyghyz baylanysty bolyp shyqty. Al ol osynau danqty ústazymen әuelde syrttay tanysqan edi. Bylay boldy.  1928 jyldyng jazynda Ahmet sol uaqyttarda aghartu salasynyng «halyq múghalimi»  atalatyn qyzmetkerleri qatarynda, auyldaghy sayasy jәne mәdeny ómirding belsendi mýshelerining biri esebinde, guberniyalyq komiytettin  tómengi partiya aktivterin dayarlaytyn Aqtóbe qalasyndaghy bir ailyq kursyna bardy. Sol zamanda, kәsiby teatrlar men konserttik mekemelerding joqtyghyna qaramastan, guberniya ortalyghynyn  mәdeny tynys-tirshiligi ózinshe jandanyp túrghan-dy. Ol kinoteatrlardyng birinen dybyssyz filim sýiemeldeushisin – ekrangha qarap túryp, kóptegen beytanys ta tansyq әuendi shalqyta syzyltqan skripkashyny keziktirdi. Búl múnan jiyrma jyl búryn Varshava konservatoriyasyn bitirgen, odan taghdyrdyng qily búralang jolymen Aqtóbe qalasynan oryn tepken, sóitip, kýnkóris qamymen  mylqau kinonyng muzykalyq illustratory bolyp jýrgen Chernuk degen muzykant edi. Kәsiby skripkashyny Ahmet kelesi kýni pәterine izdep bardy. Ózining muzykagha degen qúmarlyghyn, týrli aspapta oinay alatynyn maqtana aitty. Aldyna kelgen jas jigitting bósinkiregen «sózine eptep ezu tartqanmen, kýlip otyrghanyn bayqatpaugha tyrysyp»,  muzykagha degen sheksiz sýiispenshiligin týisingendikten, onymen jyly әngimelesti.  Ekeuining tanystyghy úzamay jaqsy jalghasyn tapty. Ol keyin Ahmetke jeke oqytushy bolyp, muzyka teoriyasynan sabaq berdi. Oghan sebep – Zataevich edi. Ónerpaz auyl múghalimin muzyka janashyrlarynyng biri retinde jaqyn tútyp jýretin Aqtóbe guberniyalyq halyq aghartu bólimining mengerushisi Reshetnyak birde oghan Zataevichting «Qazaq halqynyng 1000 әni» jinaghyn syilaghan-dy. Mine sol kitap pen ózi búrynyraq ortalyqtan aldyryp oqyp jýrgen muzykalyq sauat jayyndaghy oqulyqtardy kóterip, Ahmet skripkashy Chernukke barady. Óitkeni ol, irgeli muzykalyq bilim almaghandyghy saldarynan, Zataevichting «tyshqannyng izindey jybyrlaghan» jazbalary týgil, oqulyqtardaghy әnderdi de oqyp-oynay almaytyn edi. Sonysy ýshin ózine ózi yza bolatyn.  Al Chernuk  Varshava konservatoriyasynda   ózimen qatar oqyghan Zataevichti biledi eken, Ahmetke ony syrttay tanystyrdy. Onyng qazaq elindegi etnografiyalyq qyzmetine tanghaldy, qazir qayda ekenin súrastyrdy. Sol jerde-aq Ahmetti qayran qaldyryp,  Zataevichting kitabynan birneshe tuyndyny birden, tamyljyta oinap shyqty. Ahmetting muzykagha anyq qúmarlyghyna kózi jetkendikten, oghan jalpy muzykalyq bilimin kóterui, skripkadan, muzyka teoriyasynan, solifedjiodan sabaq aluy qajettigin aitty. Búl ýshin Aqtóbege kóship keluge kenes berdi.

Maman muzykanttyng kenesi kóniline qonghandyqtan, Ahmet sol jyldyng tamyzynda guberniyalyq oqu bólimining rúqsatymen Aqtóbege auysyp,  qazaq mektebine oqytushy bolyp ornalasady. Qyzmet istey jýrip, jekelegen pәnder boyynsha joghary bilimdi orys pedagogterinen dәris alu arqyly óz bilimin kóteredi. Mektepte qazaq drama, qalalyq klubta orys halyq aspaptary ýiirmelerine qatysady. Qily sauyq keshterining muzykalyq jaghyn jýrgizedi. Sonymen qatar skripkashy Chernukten sabaq alady. Al qoly bosaghan sәtterde ol Zataevichting jinaghan әnderin taldaumen shúghyldandy. Búl salada birshama tabysqa da jetti: әri notalyq sauatyn úshtady, әri Qazaqstannyng týrli aimaghynyng ghajayyp әn-yrghaq-әuenderimen molynan susyndady. Bir kezderde «әn salatyn әripterding tilin biletin» ghajayyp adam turaly  kezdeysoq estigen anyz-әngime sóitip qúpiyasyn asha týsti. Sóitti de, artynsha Ahmetti de sonday siqyrly armangha jeteledi. Onyng Zataevich sekildi kәsiby muzykant bolsam degen armanyn alghash ret skripkashy Chernuk estidi. Sonda ol muzyka әlemining ókiletti ókili ispetti súspen,  kóshpendiler auylynan evropalyq kәsiby óner kókjiyegine qol sozghan jas qazaq jigitine aq tilegin bildirip, aq batasyn bergen edi. Qysqasy, Zataevich notagha týsirgen qazaq әnderi arqyly onymen syrttay tanysu – Ahmet  Quanúlynyng bolashaqqa degen josparynyn, ózi aitqanday, toqsan payyzyn  aiqyndap tastaghan bolatyn. Ol taghdyryn Zataevich arqyly mәngi-baqy muzykagha baylady. Sol sebepti, birinshi kezekte, qabyldanu mýmkindigi tuyp túrghan maldәrigerlik-zootehnikalyq tehnikumnan bas tartty. Sosyn, 1929 jyldyng basynda, Shyghystanu institutynyng aspiranturasyna týsuge bara jatqan aghasy Qúdaybergenmen birge, Leningradqa (qazirgi Sankt-Peterburgke) sapar shekti. Sol sapar ol әueli Leningradtyng M.I. Glinka atyndaghy muzyka tehnikumyna skripka synyby boyynsha oqugha qabyldandy. Muzykalyq bilimin kóterudegi tynymsyz izdenisi men qajyrly enbegi arqasynda, kelesi jyly N.A. Rimskiy-Korsakov  atyndaghy konservatoriyanyng goboy synybyna týsti. Sonymen qosa, muzyka tarihy jәne teoriyasy fakulitetinde oqydy. Konservatoriya professorlarynyn, belgili muzyka mamandary men óner qayratkerlerining dәristerin qúmarta tynday jýrip, ózining teoriyalyq bilimining dengeyin tynbastan kótere berdi.  Armandaghan kәsiby mamandyghynyng qyr-syryn jan-jaqty zerttedi. Oqugha shólirkep kelgen jas jigit 1930–1931 jyldary konservatoriyamen bir mezgilde Tarih jәne lingvistika institutynyng tarihiy-sosiologiyalyq fakulitetindegi etnografiya bóliminde de oqidy. Alayda siqyrly dybystar әlemining shetsiz-sheksiz múhity shalqarynan erkin de qanyp susyndau ýshin basqa eshqayda alandamau qajettigin úghyp, ony tastaydy da,   birjolata professionaldyq  muzykagha bet búrady. 

Syrttay tanysyp, ózine syrttay ústaz tútqan Zataevichpen ol 1931 jyldyng jazynda kezdesti. Mausym aiynyng ayaghyna taman Leningradtan jazghy kanikulgha elge qaytyp kele jatqanynda Moskvada ayaldaghan. Sóitip sondaghy Qazaq Respublikasynyng túraqty ókildiginen  Zataevichting adresin alyp,  pәterine izdep barghan.  Ghúmyrynyng eleuli kezenin Qazaqstanmen baylanystyrghan muzyka etnografy  jas respublikanyng mәdeny ómirindegi janalyqtardy jiti qadaghalap túratyn bolsa kerek, sodan shyghar,   Ahmetti búryn kórmese de, tany ketti.  «Aleksandr Viktorovich aldyn ala tanystyrusyz-aq qúshaghyna alyp, mening Júbanov ekenimdi de bilip qoydy, – dep jazdy sol sәt jayynda Ahan. – Ákelik bir núr tókken qamqor kónilmen oquda qol jetken tabystarymdy súrastyryp, …balasha quandy». Ol Zataevichke jazghy kanikulda Aqtóbe guberniyasyn aralap, el ishindegi әn-kýilerdi jazbaq oiy baryn, búl júmysty KSRO Ghylym akademiyasynyng dybys jazu múraghatynyng tapsyrmasy boyynsha oryndaugha tiyis ekenin, sol maqsatta akademiyadan fonograf alyp bara jatqanyn әngimeledi. Búl habardy Zataevich erekshe qyzyghushylyq tanytyp tyndady.  Halyq  muzykasyn fonografqa týsiruding manyzy turaly aitty. Ásirese oryndaushylargha óz dauystaryn ózderi qayta estuding yntalandyrghysh әseri bolatynyn, olar qyzyghyp, óz repertuarlaryndaghyny týgel týbine deyin sarqyp beredi dep týsindirdi.

Sonday-aq, Ahmet Quanúly ózimen birge újymdyq týrde oryndalatyn shygharmalardy (búl kezderi bastauysh, jetijyldyq,   sharua jastar mektepterinde bir dauysty horlar payda bola bastaghan) jazyp alatyn ýlken rupor alyp bara jatqanyn aitqanda, tipti qatty quandy. «Búlarmen birge Aleksandr Viktorovich әrbir әn men kýige úqypty pasportizasiya jýrgizuge tiyis ekenime basa nazar audardy». Ústazynyng múnday aqyl-kenesteri ózine halyq әnderin fonografqa jazghan kezderinde kóp kómegin tiygizdi, múny Ahang esteliginde jazyp ketti. Ol әngime-dýken barysynda Leningradtyng «Júmysshy jәne teatr» jurnalyna ózining 1930 jyly qazaq muzykasy jayynda maqala jariyalaghanyn, jalpy, jazumen de shúghyldanatynyn  bayan etti. «Al Aleksandr Viktorovichke Respublikalyq Halyq aghartu komissariaty arqyly bastyrarmyn dep ýmittengen qazaq tilindegi «Muzykalyq әlippenin» qoljazbasyn kórsetkenimde baladay quanyp, betimnen qayta-qayta sýidi».  Biraq Ahmetting proletar muzykanttary assosiasiyasyna kirip atqarghan qyzmetin maqtana әngimelegenine, sonday-aq proletariat әuenderin jinastyrmaq niyetine de teris ynghay tanytty. Múnysymen ol Júbanovqa muzykalyq mәdeniyettegi últtyq mýddeni dәl ajyrata biluding mәnine oilana qarau kerektigin núsqaghanday edi. Kәsiby muzykany tandap alghan jas qazaq jigitining oqudaghy tabystary jóninde, Leningrad konservatoriyasyndaghy týrli pәnderden sabaq beretin professorlar haqynda Zataevich kóp súrady. Jaqsy oqudyng manyzdylyghyna ekpin qoydy. Muzykalyq tereng bilimdi erinbey-jalyqpay iygeruine, halyq múralaryn jinau júmystarynda tabysqa jetuine, jazghan dýniyelerinin  tezirek jaryq kóruine tilektestigin bildirdi. Ústazymen qoshtasyp, ekeuara súhbat qanattandyrghan student Ahmet Júbanov auylyna attanyp ketti.  Ol kanikulyn paydalanyp, el ishinde ýlken jinaushylyq júmys atqarmaq bolatyn.

Al búl kezde auyl kenestik reformanyng qayghyly belesinde túrghan-dy. Ahmet oqugha attanar qarsanda jýrgizilgen mal-mýlikti tәrkileu nauqanynyng sony oghan qarsylyq kórsetken halyq kóterilisterine úlasqan. Odan ókimet әskeri ereuil oshaqtaryn  qatygezdikpen talqandaghan. Barsha bas kótergenderdi sotqa tartu jolymen ayausyz jazalau jýrip jatqan. El asharshylyq syndy alapat últtyq apat aldynda túrghan.  Student Ahmet sol kezende fonografqa Aqtóbe aimaghy ónerpazdarynyng oryndauynda elu shaqty әn-kýy jazyp aldy. (Olardyng birqatary keyinirek KSRO Ghylym akademiyasynyng fonogramma múraghaty qyzmetkerleri әzirlegen ensiklopediyalyq jinaqtardyng birine endi).  Ahmet Quanúly kanikulyn ótkizip oquyna oralghannan song kóp úzamay, el qalyng qasiretke batty. Respublikany biyleuge ortalyq emissary Fedor Isaevich Goloshekin kelgeli qazaq auyldarynda borandatqan «Kishi Qazan» dauyly bir-eki-ýsh jylda sholaq belsendilerdin  «asyra silteu bolmasyn, asha túyaq qalmasyn!» syndy kekesin úrany jetegimen jeke qoldardaghy dәuletti typ-tipyl etken. Artynsha jappay óris alghan asharshylyqtyng qyzyl qyrghyny «arqasynda», tiri qalghan azshylyqty jappay újymdastyru «danghylyna» alyp shyqqan. Aqyry, qazaq halqyn últtyq apatqa úryndyrghan bolishevizm emissary 1933 jyldyng basynda qyzmeti jogharylap, ortalyqqa ketti. Respublikanyng jana basshylyghy kýn tәrtibine jana ekpindi mindetter shyghardy. Qatary seldirep, ensesi basylghan elding sosializmge senimin janghyrtu kerek edi. Búl ýshin shyn mәnindegi mәdeny revolusiya otyn laulatyp, halyqtyng ruhyn kóteru qajet boldy. Osy júmysty Ózbekstannan shaqyrylyp, Qazaq Respublikasynyng Halyq aghartu komissary lauazymyna taghayyndalghan Temirbek Jýrgenov basqardy. Ol qazaq elindegi mәdeny revolusiyanyng kórigin qyzdyrudy jan-jaqta jýrgen últ kadrlaryn jinaudan bastady. Sóitip, toqyrap qalghan ólkedegi mәdeniyet qúrylysyn qaytkende jandandyrudy kózdegen jankeshtilik qyzmetti jýieli týrde jolgha qoydy. Sol orayda shaqyru Leningradta oqyp jatqan Ahmet Júbanovqa da jiberildi. Ahmet Quanúly qazaq dalasyndaghy últtyq apat shegine jetken 1932 jyly Leningrad konservatoriyasyn bitirip, Teatr óneri akademiyasyna aspirant bolyp qabyldanghan edi. Biraq ghylymy júmys soqpaqtaryn zertteudi doghara túrugha tura keldi. Ol tughan respublikasynyng shaqyruyna oray aspiranturadaghy oquynan  bir jylgha demalys alyp, 1933 jyly Almatygha attandy. Alayda sondaghy bir jyldyq «demalysy» respublika astanasyndaghy qyzyghy men qiyndyghy mol pionerlik-izasharlyq enbektermen әrlenip, býkil ghúmyry boyyna sozyldy.

Aldymen Júbanov biyliktegi partiyanyng 1932 jylghy әigili «Ádebiy-kórkem úiymdardy qayta qúru turaly» qaulysyna sәikes janadan ashylghan muzykalyq drama tehnikumynyng júmysyn jolgha qonggha kiristi. Oqu bólimin basqardy, muzyka teoriyasynan sabaq berdi. Sosyn tehnikum diyreksiyasy atynan ótinish bildirui nәtiyjesinde qabyldanghan  Qazaq Respublikasy Halkomkenesining 1933 jylghy 29 sәuirdegi  qaulysyna say, qazaq halqynyng muzykasyn jinaytyn әri zertteytin ghylymy kabiynet men halyq aspaptaryn jasaytyn jәne jetildiretin  eksperiymenttik sheberhana   ashyp, olargha ózi baghyt-baghdar berip túrdy. Qazaqstannyng mәdeny qúrylysyn jýrgizisuge Leningradtan arnayy shaqyrylghan Evgeniy Grigorievich Brusilovskiy, el ishinen kelgen  Lúqpan Múhitov sekildi halyq talanttary enbek etken osy mekemelerding júmystary arqasynda qazaq tarihynda túnghysh ret (әuelde on bir dombyrashynyng ghana basyn biriktirgen)  halyq aspaptary orkestri qúryldy. Onyng da basty túlghasy Ahmetting ózi boldy. Dombyrashylar ansambli 1934 jylghy mausymda ótkizilgen Býkilqazaqstandyq halyq ónerpazdarynyng birinshi sletinde kópshilik pen tóreshiler aldynda alghash ret óner kórsetti. Jalpy, búl slet shartaraptan jinalghan halyq talanttaryn iriktep, kóptegen ónerpazdyng professional óner biyigine shyghuyna jol ashatyn  alghashqy baspaldaq bolatyn. Sondyqtan da parterding birinshi qatarynda qazylar alqasy – qoldaryna  qoyyn dәpterlerin ústaghan on shaqty maman otyrdy. Olar sahnagha shyqqan әrbir halyq sheberi kórsetken ónerdi tarazylap, saraptap jatty. Tóreshiler qatarynda Moskvadan sletke arnayy shaqyrylghan Aleksandr Viktorovich Zataevich te boldy. Slet júmysy bastalghangha deyin ol  astananyng muzykalyq ómirimen tanysyp, múndaghy jana qúbylystargha qatty quandy. Muzykalyq-dramalyq tehnikumda oqyp jatqan jastardy, janadan ashylghan, keyin opera jәne balet teatryna ainalghan muzyka teatryn kórdi. Ondaghy Aly Fayzulla Ibragimov   (Aly Ardobus) bastaghan alghashqy baletmeystrler tehnikum studentterining qatysuymen qoyghan – enbekti, sayatshylyqty, taghy basqa túrmys kórinisterin beyneleytin biylerge dәn riza boldy. Zataevichti, әriyne, muzyka aspaptary sheberhanasy men ghylymiy-zertteu kabiyneti erekshe elendetti. Osylardyng barshasyn kórsete túryp, Ahang osynau qadirmendi kisige ózderining halyqqa syy etip tartpaq basty janalyghyn  – dombyra ansamblin qúrghandaryn sletting songhy kýnine deyin aitpaghan bolatyn. Bertinde Ahmet Quanúly: «On jeti oryndaushydan túratyn ansambliding sahnagha shyghuy Zataevichke  qanshalyqty quanysh pen maqtanysh sezimin әkelgenin tilmen jetkizu mýmkin emes», –  dep sýisine eske aldy. – Ol basqalardyng barshasynan da úzaq qol soqty. Onyng janarynda jyltyldaghan úshqynnan erekshe tolqyp túrghanyn angharu qiyn emes edi, ol eki jaghynda túrghan tóreshilerge alma-kezek әldene aitumen boldy». Ansamblidegi Lúqpan Múhitovtan ózge dombyrashylardyng bәri studentter edi. Soghan qaramastan astana júrtshylyghy da, sletke qatysushylar da ansamblidi jyly qarsy aldy. Óitkeni qazaq muzykasynyng tarihy múnshalyqty aspaptyng basyn biriktirip, kýidi qosyla oryndaghanda tyndaushylargha janasha әri tereng әser eterin búryn-sondy eshkim bilmegen edi. Sheber qoldar somdaghan, dybysy kórkemónerlik talaptargha tolyghymen jauap beretin, kýmbir-kýmbir  ýn qatqan qazmoyyn dombyralar endi búrynghy qapyryq qarasha ýy ishinde jeke-dara qala almaytynyn әigi etkenine ansambli jetekshisi senimdi boldy. «Aldaghy ýzilisti kýtpesten, Aleksandr Viktorovich jas balasha jýgirip janyma keldi de, qúshaghyn jaya qúshaqtap, kúshyrlana úzaq sýidi, – deydi Ahang esteliginde. – Ol kisining tolqyghany sonshalyq, sol sәt auzyna sóz týspep edi. Tereng bilimdi Aleksandr Viktorovichting muzykagha qatal talap qoyatynyn biletin men ala-qúla kiyimderim men «jenil-jelpi» orkestrovkagha jýrgizgen diriyjerligim ýshin qorqyp ta túr edim, biraq, abyroygha qaray, olay bolyp shyqpady. Qayta ol «múnday bolashaghy mol muzyka kollektiyvi» arqyly halyq tvorchestvosyn uaghyzdaudyng manyzynyng zorlyghyn basa kórsetti. Zataevich halyq muzykasyn nasihattau ýshin ansamblidi negizge ala otyryp, qazaq muzykasy tobynyng turnesin qúrudyng qajettigin Qazaqstan Narkomprosyna talay ret jazghan bolatyn...» Zataevich ansambli mýshelerining bәrinin  qolyn qysyp,  «ójet әreketteri» ýshin rahmet aitty. Slet júmysyn qorytyndylau kezinde erekshe kózge týsken әnshilerdi teatrlargha bólu jýrgizildi. Sonday-aq ansamblidi dombyrashylarmen, qobyzshylarmen, sybyzghyshylarmen jәne basqa da tandauly oryndaushylarmen tolyqtyra otyryp, qazaq  últ aspaptar orkestrin qúru jayynda sheshim qabyldandy. (Sosynghy mәjilis Zataevichting mereytoyyna arnalghan-dy. Ol Qazaq ólkelik partiya komiyteti men ýkimeti mýsheleri ortasynda tóralqa stolynda otyrdy. Keshte Ahang ústazynyn  ómiri  men qyzmeti jayynda bayandama jasady). Qazatkom «Últ orkestri úiymdastyrylsyn» dep  qauly etti. Qazaq Respublikasynyng Aghartu halyq komissariaty 1934 jylghy 25 mausymdaghy búiryghynda: «…tehnikumnyng dombyra orkestrining jәne halyq ónerpazdarynyng sletine qatysqan tandauly dombyrashylardyn, qobyzshylardyn, sybyzghyshylardyng negizinde muzykalyq drama tehnikumynyng janynan KazSIK atyndaghy qazaqtyng túnghysh últ aspaptar orkestri úiymdastyryldy dep eseptelsin», – delindi. Oryndaushylyq óneri jetile týsken últ aspaptar orkestri shygharmashylyq újymynyng negizinde, ýkimet qaulysymen, 1935 jylghy 15 qantarda Jambyl atyndaghy Qazaq memlekettik filarmoniyasy qúryldy. Filarmoniyanyng birinshi diyrektory әri kórkemdik jetekshisi qyzmetine Ahmet Quanúly Júbanov taghayyndaldy.

Qazaqstan astanasynda muzykalyq teatr, filarmoniya, orta jәne bastauysh óner oqu oryndary júmys istedi,  sonday-aq ortalyqtaghy óner, teatr, horeografiya instituttary janynan qazaq studiyalary birinen song biri ashyldy. Sonyng bәrinde qazaq ónerin órkendetetin bolashaq mamandar tәrbiyelenip, ósip jetile bastady. Sәtimen dýr ete týsken mәdeny revolusiya nәtiyjesinde qazaq muzyka óneri  az uaqytta biyik professionaldyq dengeyge  kóterile aldy. Osynday ahualda qazaq ónerining Moskvada ótetin  dekadasyna dayyndyq ta ayaqtaldy. 1936 jylghy mamyr aiynyng basynda óner onkýndigine arnayy poezben  250 kisi jolgha shyqty. Sapar boyy eki vagon-klubta orkestr, hor, jeke әnshiler, biyshiler ýzbey repetisiya jasap túrdy. Mәskeuge kelgennen keyin Ýlken teatrdyng filialynda «Jalbyr» spektakline aqtyq repetisiya jýrgizildi. Spektaklidi talqylau kezinde Ahang Zataevichti keziktiredi. Teatrdan shyqqan song oghan ózining orys tilinde jazghan «Batys Qazaqstandaghy dombyranyng ýsh mektebi» atty júmysynyng qoljazbasyn kórsetedi. «Aleksandr Viktorovich «1000» jәne «500» әn jinaqtaryndaghy óz pikirleri men mening aitqandarymnyng belgili mólsherde әli de kýishi-dombyrashylardyng ghadetinde saqtalyp, ...damyp otyrghanyna balasha quandy. Ol jiyrmasynshy jyldardyng basynda Qúrmanghazy shәkirtterimen kezdesuge kedergi keltirgen keybir obektivti jaghdaylardy sóz etti. Men Aleksandr Viktorovichke Qúrmanghazy turaly jaryq kórgen broshuramdy kórsetip, Qazaqstan boyynsha gastrolige shyqqan kezdegi úly kýishining ómirin tolyqtyra týsetin tyng materialdardyng jinalghandyghyn aittym». Onkýndikting qorytyndy keshining shymyldyghyn ashugha tiyis últ aspaptar orkestrining songhy repetisiyasynda Zataevich Júbanovqa birer  eskertpe jasap,  sabyrly sazdaghy birneshe kýy oryndaugha kenes berdi.  Ýlken teatrdyng keng zalynda ótetin qorytyndy konsertte spesifikalyq jaghdaylardy eskeru qajet, eger Qúrmanghazynyng «Aday» kýiin qyryq kisilik orkestrding әli tolyqtyrylmaghan osy qúramynda (ol kezde kontrabas әli engizilmegen bolatyn) óz ekpininde oryndaytyn bolsaq, unison dybystar basqa yrghaqtargha ýndesip ketedi de, qajetti kórkemdik әser bermeydi dep týsindirdi. Al әnshini sýiemeldeu kezinde orkestrding oinauyn bәsensitpeu qajettigin, óitkeni songhysynyng tabighy ýni  әnshi dausynan basym týse almaytyndyghyn, qayta orkestrding belsendi týrde sýiemeldeui әnshining oryndau senimin arttyrugha jәrdemdesetinin aitty. Búlargha qosa, oryndalatyn kýilerding tәrtibi turaly da baghaly kenester berdi. Sonymen birge ol konsertting ekinshi bólimine onsha riza emestigin bildirdi. Zataevich ónerde butaforshylardyng qoldan jasaghan januarlarymen fokus kórsetudi jaqtyrmaytyn. Sondyqtan da,  ә degende qyzyqty kóringenmen, keyin ónerding qasiyetin tómendetip  tym  úzaq sekektey beretin  «ortekeni» únatqan joq. Jalpy qazaq ónerining әli de balandyghyn, sonyng ishinde konsert bólimining kózge úratyn kemshilikterin týsindirip, tútastyqty saqtau sharalaryna kóp kómegin tiygizdi. «Ol maghan sahnada qalay taghzym etu, qalay shyghyp ketu, әnshini qay jerge túrghyzugha deyin tәtpishtep aityp berdi, – dep eske aldy Ahan, – al әngime sonynda jyly sózderimen kónildendirip shygharyp saldy». 23 mamyrda onkýndikting qorytyndy konserti ashyldy. Ózining eskertpeleri jasytyp tastar dep qauiptengen bolsa kerek, kirer esikten arnayy kýtip túrghan Zataevich «shynynda da únjyrgham týsip túrghan maghan birneshe jyly sózder aityp, tabys tilep, zalgha kirip ketti. ...Ýlken teatrdyng kostum sehynan tandap alynghan frakti kiyip, sahna syrtynda jan-jaghyma jaltaqtay qaraymyn. ...Mine, sahna shymyldyghy da syrghyp ashyldy, al júrtshylyq últ kiyimine malynghan orkestrdi shyn yqylastarymen jyly qarsy aldy. Konsert jýrgizushining habarynan song sahnagha shyghyp, Aleksandr Viktorovichting aitqandarynyng bәrin qolymnan kelgenshe oryndaugha kýsh júmsadym. Konsertting sonyna taman batyldanghanym sonshalyq, shekten shyghyp, Jamal Omarova oryndaghan halyq әni «Qara torghaydy» konsert jýrgizushining bir nómirdi eki ret aitqyzugha qatang tiym salghan eskertpesine qaramastan, júrtshylyqtyng shaqyruymen qayta aitqyzdym. Konsertten song Aleksandr Viktorovich taghy da kelip tabysymmen qúttyqtap, betimnen sýidi. Ol ózine tәn naghyz óner qayratkeri retinde shynayylyqpen – alghashqy  irgetasy sovet halqynyng auyr jyldarynda qalanghan sosialistik qazaq halqynyng ónerdegi jetistigine shyn jýrekten quandy». Búl qazaq ónerine sheksiz enbek sinirgen ayauly ústazymen Ahannyn  aqyrghy kezdesui edi. Ústazy bastaghan ónegeli isti bolashaqta muzyka tarihshysy, muzyka foliklorshysy, muzyka etnografy retinde atqaru Ahmet Júbanovtyng taghdyryna búiyrylghan-dy. Solaqay reforma saldarynan asharshylyq apatyna úrynyp, toz-toz bolghan halyq mәdeny revolusiya nәtiyjesinde, Ahannyng da belsene atsalysuymen,  qayta týledi. Qasiretti kezennen song ekpindi týrde qalana bastaghan mәdeniyet qúrylysynyng jenisti kórinisi qazaq ónerining Mәskeudegi onkýndigi edi. Saltanatty óner sheruine ainalghan sol onkýndikke qatysushylar qatarynda Ahmet Quanúly «Qúrmet belgisi» ordenimen marapattaldy. Sol jyly kýzde oghan respublikanyng enbek sinirgen artiysi ataghy berildi. Al qysta, 5 jeltoqsanda, әigili stalindik Konstitusiya qabyldanyp, Qazaq Respublikasy Kenester Odaghyn qúraytyn tәuelsiz sosialistik memleketterding biri retinde tanyldy. Sosyn, Odaqtyq tәj kiiding artynsha, ýreyli sayasy qughyn-sýrgin, jazyqsyz jazalaular nauqany keldi.  1937 jylghy qarashada onyng tughan aghasy, respublikadaghy Ahmet Baytúrsynov isin janasha janghyrtushy, shynayy tiltanu  ghylymynyng negizin salushy professor Qúdaybergen Júbanov tútqyndaldy. 1938 jylghy aqpanda atyp tastaldy. Sol shaqta Ahmet Júbanovqa ózining tórt balasy bar otbasymen qosa, alty balasymen qalghan jengesine qamqorlyq kórsetuge tura kelgen. Alayda, kóp úzamay, «halyq jauynyn» inisi bolghandyqtan, onyng ózi de nahaqtan kýidiru, jazyqsyz jazalau óristegen sholaq belsendilik nauqanynyng qarmaghyna ilikti. Atqaryp jýrgen shygharmashylyq újym basshysy lauazymynan quylyp, partiyadan shygharyldy. Oghan sol kýnderi qúpiya qyzmetting «qara qúzghyn» dep atalatyn qorapty mәshiynesimen beymezgil uaqytta soghatyn janalghyshtaryn tosu ghana qalghan-dy. Jandy qinay sozylghan qorqynyshty júmyssyzdyq shaqtarda oghan, mәdeniyetting iri maytalmanyna,  degenmen, birer mezgil diriyjerlik qyzmet istey beruine púrsat etiledi. Sonda Ahang opera jәne balet teatrynda «Qyz Jibek», «Er Targhyn» operalaryna diriyjerlik jasap, óz ónerining jana bir qyryn tanytady. Búl eki arada jau izdeu nauqany sayabyrsidy da, 1940 jyly Qazaqstan Kompartiyasynyng Ortalyq Komiyteti ony qaytadan Jambyl atyndaghy Memlekettik filarmoniyagha kórkemdik jetekshi әri últ aspaptar orkestrining bas diriyjeri etip jiberudi mýmkin dep tabady.

1935 jyly ashylghan Qazaq filarmoniyasynyng alghashqy diyrektory bolghan Ahan  1945 jyly shanyraq kótergen Almaty konservatoriyanyng da túnghysh rektory lauazymyna taghayyndaldy.  Ol konservatoriyada halyq aspaptary kafedrasyn ashty. 1961 jylgha deyin sol kafedranyng mengerushisi bolyp, muzyka tarihynan, diriyjerlyq óner men aspaptanudan sabaq berdi. Ómirining sonyna deyin osy oqu ornynyng professory bolyp istedi. Sonday-aq, sol 1945 jyly  KSRO Ghylym akademiyasynyng Qazaqstan filialynda Ónertanu sektoryn ashyp, ony basqardy. Al 1946 jyly  Qazaq KSR Ghylym akademiyasy otau tikkende, onyng alghashqy akademikterining biri bolyp saylandy. Akademiyanyn  muzyka óneri  bólimin basqardy.  Ol respublikamyzdyng Ghylym akademiyasy tarihynda – akademiyanyng ónertanu  mamandyghy boyynsha jalghyz da erek, dara tolyq mýshesi bolyp qaldy.

Ahmet Quanúly student shaghynan ómirining sonyna deyin qazaq muzykasynyng tarihy men teoriyasyn zertteumen ainalysty. Qazaq halqynyng әn-kýy shygharmashylyghynyng tabighaty men ereksheligi, Qúrmanghazy, Dәuletkerey, Seytek, Tәttimbet, Seytek, Qazanghap syndy úly kýishilerding ómiri men qyzmeti jayyndaghy zertteuleri, 1942 jyly jariyalanghan «Qazaqtyng halyq kompozitorlarynyng ómiri men tvorchestvosy»  degen monografiyasy qazaq muzykasynyng ghylymy tarihyn jasaugha qomaqty ýles bolyp qosyldy.  Ónertanu ghylymynyng doktory ataghy berilgen búl enbeginde ol  halqymyzdyng muzykalyq mәdeniyeti tarihyn elimizde túnghysh ret jýielep shyqty. Ahan  shygharmashylyghyn arnayy zerttep, qazaq muzyka tarihy tórindegi ornyna say dәriptegen, kýilerin orkestrge týsirip kópke tanytqan úly kompozitor Qúrmanghazynyng esimi 1944 jyly on jyldyghy atalyp ótken orkestrge berildi. Últ aspaptary orkestrining negizin salushy jәne ony túnghysh úiymdastyrushy Ahmet Quanúlyna qazaq muzyka mәdeniyetine sinirgen zor enbegi ýshin respublika halyq artiysi ataghy berildi. Ahmet Quanúly qazaqtyng qazirgi zamanghy kәsiby muzykasynyng negizin qalasqan kompozitorlardyng agha buyny qataryna jatady. Ol halyq kompozitorlarynyng kóptegen әn-kýilerin últ aspaptary orkestrine layyqtap óndep, notagha týsirdi. Al 1938 jyly halyq kompozitory ómirin arqau etken «Sary» atty bir aktili muzykalyq piesamen ózining tól tuyndylaryn jaza bastady, óz sózimen aitqanda, osy jyldan bastap kompozitorlyq qyzmetpen shúghyldandy.

Spektakliderge («Qozy-Kórpesh – Bayan súlu», «Isatay-Mahambet» – M.M. Ivanov-Sokoliskiymen birge), kinogha («Amankeldi» – M.F. Gnesinmen birge) muzyka jazdy, әnder shyghardy, qazaq muzykasyn «Tәjik biyi», «Qazaq biyleri», «Vokalidyq suita», «Abay suitasy» sekildi kýrdeli simfoniyalyq shygharmalarmen bayytyp, «Sert», «Qalghanynsha qasyq qan», «Maydannan hat», «Qarlyghash» syndy vokalidyq shygharmalarymen últtyq muzyka mәdeniyetine tyng órnek qosty. Latif Hamidiymen birge «Abay», «Tólegen Toqtarov» degen  eki opera jazdy, jeke poemalar, horlar, әnder, fortepianogha, qobyzgha, skripkagha layyqtalghan piesalar jazdy. Ahannyng «Qúrmanghazy» atty radiooperasy (ony qyzy Ghaziza Júbanova ayaqtady) qazaq muzykasyndaghy jana janrdyng bastauy boldy.

Soghystan keyingi jyldary «Zvezda», «Leningrad» jurnaldary, Muradeliyding «Úly dostyq» operasy turaly odaqtyq ortalyq partiya komiytetinde qabyldanghan syny qaulylardan bastau alghan jana túrpatty jau izdeu nauqany Qazaqstandy da sharpyghan-dy. Ásire belsendiler «burjuaziyalyq últshyldyq» dertin tarihshylar Ermúhan Bekmahanov, Bek Sýleymenov, әdebiyettanushy Qajym Júmaliyev, jazushy Múhtar Áuezov, tau-ken mamany Qanysh Sәtbaev sekildi birqatar intelliygensiya ókilderimen qatar ónertanushy Ahmet Júbanovtan da «tapty». Ónertanu doktorynyng qazaq muzykalyq mәdeniyetining bastaularyn, onyng iri qúbylystaryn qily múraghattar men el ishin aralay jýrip jighan bay materialy negizinde jazghan «Qazaqtyng halyq kompozitorlarynyng ómiri men tvorchestvosy» degen irgeli  zertteu enbegin, kezinde ghylymy júrtshylyq tarapynan joghary baghalanghanyna qaramastan, ózining keybir әriptesteri  kitapqa janasha bagha beretin syn maqalalar jazyp, odan basqa astar izdey bastady. Solardy qorytqanday etip, ortalyqtaghy «Kenes muzykasy» jurnaly da ózining 1951 jylghy 12-sanynda: «Qazaq halyq kompozitorlary» kitaby birinshi betinen songhysyna deyin  burjuaziyalyq-últshyldyq ruhta jazylghan. ...Últshyldyq iydeologiyany ózegi etken, feodaldyq eskilik pen jabayy kóshpeli túrmysty esh jerine shang juytpay qaytkende dәripteu, orys jәne qazaq halyqtarynyng baryp túrghan qas dúshpandary – súltandardy, baylardy úlyqtaugha baghyttalghan», –  dep tújyrymdady. Al jergilikti jana túrpatty muzyka qayratkerleri: «Júbanovtyng ziyan keltirgishtik, reaksiyalyq qyzmetining kýlli qaldyqtaryn tek qana tezirek jәne týbirine sheyin qazyp alyp tastau kerek, júbanovtyq «epopeyanyn» eleuli sabaqtarynan batylyraq qorytyndy jasau qajet», – dep, qasireti qalyng Otyz jetinshi jyl ýlgisimen úrandatty.  Múnday aiyp taghular arty qayda aparatynyn «Ýlken terror» kezeni kórsetkeni belgili. Ári janadan tútqyngha alular bastalghany qahar tóndire týsti. Sonda Ahmet Quanúly astyrtyn týrde Almatydan Mәskeuge ketuge mәjbýr bolady. Biylik 1951 jylghy qarashada ony Almaty konservatoriyasynyng rektory qyzmetinen alyp, al 1952 jylghy sәuirde Ghylym akademiyasynyng akademiygi ataghynan aiyrady. (Akademiya qúramynan onyng tolyq mýshesin shygharyp tastau – soghan deyin tek fashistik Germaniyada ghana Gitlerding ozbyrlyghymen kórinis bergen,  yaghny bir adam yaky qasang iydeologiya biyleytin totalitarlyq elde ghana boluy yqtimal óte kelensiz oqigha edi). «Halyqtar әkesi» dýnie salyp, qara dauyl qúiyny basylghan son,  Ahmet Quanúly elge oralyp, ghylymiy-pedagogtik júmyspen shúghyldandy. Akademiktigi qalpyna keltirildi. Konservatoriya professory, qazaq muzyka aspaptary kafedrasynyng (diriyjerlik jasau synyby boyynsha) mengerushisi, Qazaq KSR Ghylym akademiyasynyng әdebiyet jәne óner institutynda muzyka bólimining mengerushisi qyzmetterin qaytys bolghangha  deyin atqardy. 

85 jyldyqqa arnayy shygharylghan marka

Qazaq ónerining 1958 jylghy Moskvadaghy onkýndigine dayyndyqtyn  kórkemdik jaghyn basqaru júmysy akademik Júbanovqa tapsyrylghan edi.  1936 jylghy alghashqy Dekadagha  nebary 250 adam qatyssa, endi 1300 adam barmaq bolatyn. Onda eki  spektakli qoyylyp, bir qorytyndy konsert berilgen bolsa, búl sapar operasy, dramasy, baleti bar 16 spektakli, filarmoniya jәne memlekettik әn-by ansambli 7 konsert, odan keyin barlyq qatysushylardyng kýshimen Ýlken teatrda qorytyndy konsert qoyylu josparlandy. Onkýndik oidaghyday ótip, qazaq ónerining shyqqan biyigin óz dәrejesinde kórsetti. Áytse de sol kezende Ahana taghy da qaharly aiyp taghu qaupi tóndi. Ony orys muzykasyn jetkilikti dәrejede qúrmettemeydi dep kinәlady.  Óitkeni Júbanov respublika biyik mekemelerining josparyn búzghan: «Ruslan men Ludmila» operasyn Mәskeudegi onkýndikke aparmaghan bolatyn. Alayda onyng shyn sebebi Júbanovtyng Glinkany «qadirlemegeninde» emes, truppada basty partiyany oryndaugha dausy layyqty әnshining joqtyghynda edi. Biraq әldeqanday ish esebi barlar әdette mәselening anyq-qanyghyna boylamay, sayasatshyldanyp, búrmalaugha qúmar, al biyliktegiler sondaylargha qúlaq asqysh keledi.   Sondyqtan da Júbanovtyng dekadany oidaghyday ótkizu jolynda atqarghan júmysyna ong pikir aityla qoymady.  Sonda ózining azamattyq paryzyna adal akademik Júbanov ústazdyq jәne ghylymy qyzmetin odan әri atqara berdi. 30-shy jyldarghy qazaq jastarynyng muzykalyq sauatyn ashugha arnalghan «Muzykalyq әlippe» atty oqulyghy óz aldyna, 50-shi jyldary aghartushylyq sipattaghy «Muzyka sauaty», 60-shy jyldary muzyka әuesqoylarynyng tanymyn keneytetin   «Muzykadaghy alghashqy adym»  atty kitaptaryn bastyrdy. Birqatar irgeli enbek jazyp («Ghasyrlar pernesi», 1958,  «Qúrmanghazy», 1960, «Zamana búlbúldary», 1963, t.b.), jaryqqa shyghardy. Halyqaralyq etnografiyalyq jiyndarda qazaqtyng últtyq muzykalyq múrasyn tanytyp, nasihattady. Onyng aldynan muzykalyq bilim alyp, ýlgi-tәrbiyesin kórgen kóptegen shәkirtteri belgili óner qayratkerlerine ainaldy. Ol ondaghan ghylym qughan jastan ónertanu kandidattaryn tәrbiyeledi. Jәne naghyz daryndardyng el ishinde ekenin, solardy túraqty týrde izdestiru, astanagha aldyryp arnayy oqytyp otyru qajettigin údayy úmytpaghan Ahang әldeneshe mәrte tiyisti oryndargha úsynys týsire jýrip, mamandandyrylghan muzykalyq mektep-internattyng ashyluyna múryndyq boldy (mektep býginde onyng esimimen atalady). Kompozitor enbegine qaray Lenin ordenimen de, respublikanyng Memlekettik syilyghymen de marapattaldy. Sonau alapat soghys ayaqtalar qarsanda Latif Hamidy ekeui birge jazghan «Abay» operasymen kýni býginge deyin Abay atyndaghy opera jәne balet teatrynyng әr kezekti teatrlyq mausymy ashylyp keledi.

Akademik Ahmet Quanúly Júbanov 1968 jyly 62 jasynda dýniyeden qaytty.

Beybit QOYShYBAEV,

Qazaqstan «Ádilet» tarihi-aghartu qoghamy tóraghasynyng orynbasary, tarih ghylymdarynyng kandidaty, jazushy.

22.12.2016

Abai.kz