Júma, 3 Mamyr 2024
Mәiekti 5185 0 pikir 10 Mausym, 2019 saghat 00:00

Qazaqstan tarihyndaghy Núrsúltan Nazarbaevtyng enbegine әdil bagha beretin uaqyt jetti

Ótkende Qazaqstan Parlamentining Senaty bir auyzdan Elbasy Núrsúltan Nazarbaevqa «Qúrmetti senator» deytin ataq berdi. Qúrmet kórsetti. Osyghan oray, Tәuelsiz Qazaqstan tarihyndaghy Preziydent Nazarbaevtyng róli men enbegi turaly eki auyz sóz aitudy jón kórdik.

Ata-babamyzdyng salghan sara jolymen núrly bolashaq jolyna ayandap basyp kelemiz. Álem moyyndaghan Qazaqstandy, últtar úlyqtaghan  qazaqty, tәuel­sizdikting tuyn kókke kótergen egemen eldi jarqyn bolashaqqa jetelep kele jatqan kóshbasshy – Túnghysh Preziydent.

1991 jylghy 1 jeltoqsanda, alghash ret jalpyhalyqtyq saylau ótip, egemen Qazaqstannyng negizin salushy – Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev túnghysh ret Preziydent bolyp saylandy. Búl jana memleket qalyptasuynyng ótpeli kezeninde senimdi basshygha óz taghdyryn tapsyrghan Qazaqstan halqynyng jauapty tandauy edi. Shyn mәninde, Elbasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng saliqaly sayasatynyng arqasynda tәuelsiz Qazaq eli qalyptasyp, tarihymyz týgendelip, tilimiz, dinimiz jәne dilimiz qayta oralyp, memleketimizding últtyq rәmizderi qabyldandy.

Ghasyrgha bergisiz jiyrma segiz jyldyng ishinde qazaq degen últty, Qazaqstan atty memleketti BÚÚ qúramyndaghy barlyq memleket týgel moyyndady, tәuelsizdigin tanydy. Álemning 150-den astam elderimen diplomatiyalyq qatynas ornatty.  Qazaqtyng shekarasy aiqyndalyp, ol Qytaydyn, Reseydin, Ózbekstannyng Jogharghy zang shygharushy organdarynda tiyisti ratifikasiyadan ótti, zandy kýshine endi.

Mine, sondyqtan, Tәuelsiz Qazaqstannyng qalyptasuy men damuy Elbasynyng atymen tikeley baylanysty. Ayta keteyik, Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti - Elbasy turaly №83 Konstitusiyalyq zang 2000 jyldyng 20 shildesinde shyqty, oghan 2010 jyldyng 14 mausymynda №289-IV ózgertuler men tolyqtyrular engizildi. Atalmysh zanda Qazaqstan Respublikasy Túnghysh Preziydentining – Elbasynyng mәrtebesi men ókilettigi bayandalghan. Al, 2011 jyly el Parlamentining 1 jeltoqsandy «Túnghysh Preziydent kýni» dep jariyalauy osy Konstitusiyalyq zandardyng ayasynda jýzege asqanyn aita ketu kerek.

Tәuelsizdikke qol jetkizgennen  bergi kezeng ishinde Qazaqstan demokratiyalyq saya­siy-qúqyqtyq jýiesi bar, ekonomikasy túraqty, halqynyng әl-auqaty joghary, údayy damu ýstindegi memleket retinde qalyptasty. Elbasy ótken jyldar ishinde kórnekti memleket qayratkeri ekendigin kórsetti. Memleket basshysy qoghamdaghy tatulyq pen kelisimdi nyghaytu, jahandyq beybit bastamalardyng avtory retinde elding syrtqy sayasy baghytyn dәl aiqyndaugha orasan zor ýles qosty.

Onyng jan-jaqty saralanghan sayasatynyng nәtiyjesinde Qazaqstan derbes damudyng ótpeli kezenindegi qiyndyqtardy enserip, órkendeu jolyna týsti.

Qazaqstan Respublikasy Preziydentining qayratkerligi men tabandylyghynyng arqasynda halyqaralyq standarttargha sәikes keletin qanshama manyzdy zandar qabyldandy. Qazaqstan halqy ýshin tyng qúrylymnyng biri - jemqorlyq qylmystargha qarsy kýres jýrgizetin sala boldy.

«Sybaylas jemqorlyqpen kýresu barshanyng jәne әr adamnyng mindeti. Sybaylas jemqorlyq bizding memlekettiligimiz ben demokratiyamyzdy jegidey jeydi. Sondyqtan da biz sybaylas jemqorlyqtyng jolyn kesuding jәne qoghamda onyng kez kelgen kórinisine ymyrasyzdyq  ahualyn qalyptastyrudyng jýielik jaghdayyn jasaymyz», - dep naqty atap ótti Elbasy.  Memlekettik basqaru jýiesi barynsha ashyq әri qoghamdyq baqylau ýshin qoljetimdi boluy kerek.

Memleket basshysy qúqyq qorghau salasynda kóptegen janashyldyqqa bastamashy boldy. Qazaqstan jana qúqyqtyq jýiemen algha qadam basty. Tәuelsizdik jyldarynda tәuelsiz sot biyligi men zamanauy qúqyq qorghau jýiesi qalyptasty.

Respublika Preziydentining 1994 jylghy 12 aqpanyndaghy №1569 qaulysymen bekitilgen Qazaqstan Respublikasyndaghy qúqyqtyq reformanyng birinshi memlekettik baghdarlamasynda qylmyspen kýres sayasatyn reformalau, jana sot jýiesin qalyptastyru jәne qúqyq qorghau qúrylymdarynyng júmysyna degen kózqarasty qayta qarau jónindegi sharalar kesheni oilas­tyrylghan bolatyn.

Asa manyzdy zannamalyq aktilerdi әzirleuge, talqylaugha jәne qabyldaugha Memleket basshysynyng ózi tikeley qatysty. Negizgi Zang qabyldanghannan keyin qysqa merzim ishinde Preziydentting «Qazaqstan Respublikasynyndaghy sottar jәne sudiyalar mәrtebesi turaly» konstitusiyalyq zang kýshi bar Jarlyghy, «Qazaqstan Respublikasynyng prokuraturasy turaly», «Qazaqstan Respublikasynyng ishki ister organdary turaly» zang kýshi bar Jarlyqtary,  jana Qylmystyq kodeks, Qylmystyq is jýrgizu kodeksi, Qylmystyq-atqaru  kodeksi, «Advokattyq, Notraiattyq qyzmet turaly jәne t.b. zandar qabyldanyp, olar biringhay sot jýiesin qúrudyn, qúqyq qorghau organdaryn reformalaudyn, bilikti zang kómegimen qamtamasyz etuding qúqyqtyq negizin qalady.

Atalmysh Zang shaghyn kәsipkerlik subektilerin tirkeu tәrtibin jenildetuge jәne tirkeu merzimderin qysqartu jәne әkimshilik kedergilerdi jongha baghyttalghan.

Núrsúltan Ábishúly әlemning asa iri memleket basshylary moyyndaghan qazaq memleketining eng alghashqy basshysy, dýnie jýzine әigili sayasatkerlerding biri.  Ol el basqaru isinde halyqtyng ghasyrlar boyy jinaqtalghan bay tәjiriybesi men әlemdik tәjiriybeni  boyyna toghystyrghan túlgha.

N.Á. Nazarbaevtyng bastamasymen tәuelsiz qazaq elinde dýniye­jýzilik-tarihy manyzy bar ister atqaryldy.  1991 jyldyng kýzinde 40 jyldan astam uaqyt boyy adamzat balasyna ot býrkip, apat qauipin tóndirip kelgen Semey yadrolyq synaq poligony jabyldy. 459 yadrolyq jarylys ótken búl poligon endi mәngige tynshydy. Tughan elining tynyshtyghyn, adamzattyng qauipsizdigin tu etken Elbasy Amerika Qúrama Shtattarynyn, Reseydin, Fransiyanyng basshylarymen úzaq ta kýrdeli kelissózder jýrgizip, yadrolyq qarudy Qazaqstannan alastaugha 1994 jyly kelisti.

Búl biz ýshin óteui qymbat kelisim edi. Óitkeni yadrolyq derjavalar (AQSh, Angliya, Rossiya, Qytay, Fransiya) Qazaqstannyng tәuelsizdigine, egemendigine jәne býgingi shekaralarynyng ózgermeytinine qúrmetin bildirdi, Qazaqstannyng tәuelsizdigine, territoriyalyq birtútastyghyna qarsy kýsh qoldanbaugha mindettendi, Qazaqstangha ekonomikalyq qysym kórsetuge barmaytynyn mәlimdedi. 1995 jyly songhy yadrolyq qaru qazaq elinen әketildi. Osylaysha adamzat tarihynda túnghysh ret joyqyn qarudan erikti týrde bas tartqan memleket payda boldy.

Qazaqstannyng tәuelsizdigi jyldarynda qyruar ister atqaryldy. Ýsh ghasyrgha  juyq uaqyt boyy otarshyldyqtyng tauqymetin qazaq halqyn ózgeler tanydy. TMD elderining ayasyndaghy eng kóp tildi,  kóp konfessiyaly Qazaqstannyng ensesin kóterip, tәuelsizdik jolymen alyp jýru mindeti Núrsúltan Ábishúlynyng mandayyna jazyldy.

Elbasynyng «Qazaqstan-2050» Strategiyasynyng maqsattary men mindetterining manyzdylyghy erekshe atap ótken jón.  Álemdegi barynsha damyghan 30 memleketting qataryna qosylu keshe ghana totalitarlyq sayasy jýiemen qúrsaulanghan, bәrin de jergilikti jaghdaylarmen eseptespey ózine layyqtysyn ghana atqarugha rúqsat berip, kesip-piship otyratyn biyleushi ortalyqtyng basqaruynda bolghan, óz erki ózine tiymey kelgen qogham ýshin mýlde onay sharua emes.

Tipti múnday biyikke qol jetkizuding mýmkindigine kýmәndana qaraghandar da  kóp. Alayda,  2030 jylgha deyin bәsekege barynsha qabiletti 50 elding qataryna enu mejesin algha qoyghanda da senetin jandar az bolghan. Biraq búl meje merziminen búryn oryndalyp, Qazaqstan qazirding ózinde barynsha damyghan 50 memleketting qataryna kirip otyr. Osy isterdi bastap qana qoymay, ayaghyna deyin jetkizip kele jatqan Túnghysh Preziydentimiz N.Á. Nazarbaevtyng orasan zor enbegi jәne onyng memlekettik-sayasy qyzmetin tarihy enbek dep baghalau ózekti.

Erghaly Berikúly

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 691
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 488
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 419
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 423