Seysenbi, 14 Mamyr 2024
Hantalapay 7900 0 pikir 25 Shilde, 2016 saghat 13:18

"JERDI ÓZIMIZ IYGERE ALMAYMYZ" DEU - ÚLTTY KEMSITU

QAZAQSTAN RESPUBLIKASYNYN PREZIYDENTI  N.Á.NAZARBAEVQA

Ý N D E U

“ Jer taghdyryn agrarlyq-ónerkәsiptik keshenning  júmys isteu sayasatyn janghyrta birge sheshu turaly ”

Jer ómirding negizi bolsa da - auyl sharuashylyghynyng enbek qúraly, enbek zaty. Ony qoldanudyng tiyimdiligi óndiristik qatynastargha tikeley tәueldi.

Búl qatynastar bolishevikter zamanynan beri sayasy kózqaraspan oisha qúrylyp, syldyr sózben “negizdelip”, naqty jaghdaydan tuyndamay[1], kerisinshe ózimbilemdeushilikpen ornatylumen keledi. Sondyqtan shynayy jaghdaymen sanaspaghan búl yqtiyarshyldyq salany otyzynshy jyldardaghyday kýiretti[2]

Shiyrek ghasyr boyy ósuding ornyna eki esedey tómendegen kórsetkishter memleketting auyl sharuashylyghyndaghy, jalpy agrarlyq-ónerkәsiptik keshendegi sayasatynyng mýldem jaramsyz ekenining aighaghy. Al biraq múny moyyndap, týzeuding ornyna bәrine kinәli halyqtyng jerdi dúrys paydalanbauy dep, jerdi jappay jekemenshiktendirip, shet elderge jalgha berip “dúrys” paydalandyrmaq.

Alandamay, tiyimdi, kýtip paydalanu ýshin jer eki úrpaqtyng enbek ómirine – 49 jylgha deyin jalgha berilip, ony jalghastyrugha, kepilge qoygha (yaghny osylaysha satugha) rúhsat etilgen. Sonda da jerdi oidaghyday paydalanbasa memleket qaytaryp alyp, tiyimdi paydalanushygha bere alady. Sondyqtan jalger mýmkindigi jetkenshe dúrys paydalanugha tyrysyp, tiyimdi jerlerdi jekemenshiktendirmey-aq jaqsy iygergen.                                                         

Menshik iyesi bolsa jerdi paydalanu, paydalanbaudy ózi sheship, jerdi tikeley alyp-satyp, “spekulyanttyq” payda tapqany bylay túrsyn, tipti kelensizdikke barsa da odan jerdi qaytaryp alu mýmkin emes. Sonymen jekemenshiktik jalgerlikke  qaraghanda  jerdi  tiyimdi paydalandyrady deu, búdan beter toqyraugha jeteleytin óreskel janylys.                             

Qazirgi kezde kim bolsa da esesi qaytatyn dengeyge deyin ghana jerdi iygerip, kýtip, ýzdik tәsilderdi qoldana ónim óndirude. Biraq ol halyqty asyrap, ónerkәsipti qamtamasyz etuge jetkiliksiz. Jetkilikti óndiru ýshin sharualardy jetkilikti qoldau kerek. Múny sheshetin qarjy kózderi – birinshi rettegi jer rentasy latifundisterge qymqyrttyrylghan, jer asty baylyghynan týsken tabys ta jer ýstine búiyrmay, alkogoli óndirude әrkimning jemtigi etilgen.

Qajetimizden tysqary jer bos jatpasyn, eksporttaymyz dep ózin-ózi ótemeytin ónimdi subsidiyalap óndirip, basqa elderdi asyraugha da bolmaydy. “Bos jatyr” deuding ózi aghattyq, ol dem ala tynayyp jatqan jer, әsirese shamaly demesek.                                                   

Alayda múnday jerdi de jatjúrttyqtargha paydalanugha beruge bolmaydy. Aytalyq qytaylyqtar týpki armany – qazaq elin iyemdenuge negiz salu ýshin tiyimsiz bolsa da qarjyny ayamay tógip, “ózderining qazaqstandaghy agroónerkәsibin” qonystarymen qosa damytary anyq. Sosyn bizdi ózderine batyraq etip, júmyssyzgha ainaldyryp, jerimizden aiyrylyp tastamaq. Qytaylyq, ýndilik, pәkistandyq t.b. sipattaghy jiyender – “qazaqstandyq últtyn” jas buyndary qaptap boy kóterip, naghyz qazaqstandyqtardy yghystyryp, elimizding jana iyesine ainalary sózsiz. Jatjúrttardyng keybir toby jerimizding sólin soryp, ólekse de etedi.                                          

Eger múqtaj elder ónimge tapsyrys berip, qarjylandyryp, kóterinkileu baghasyna shydasa, nemese bazar baghasy kóterilse qoldanystaghy, “demalystaghy” jerlerdi qarqyndy paydalana bastaugha dayyn boluymyz kerek.

Jer Jaratqannyng halqymyzgha mәpelep paydalanyp, ósip-ónip, kelesi úrpaqqa jetkizuge bergen AMANATy. Sondyqtan jer taghdyryn biylik týgil, barsha halyq referendum arqyly sheshuge qúqyqty emes[3]. Bizdi mәngi etetin jerimiz.

Osylay bolsa da mýddeliler yqtiyarshylyqtyng saldaryn yqtiyarshyldyqpen “týzeymiz” dep, parlamentti sayrandaugha  jiberip, Jer komissiyasy arqyly yqtiyarshyldyqty bóspe sózge ainaldyra aqtap,  “moyyndatu” ýshin “qaranghy” halyqqa “týsindiru” nauqanyn jýrgizude. Jәne qatelikti moyyndap, mәseleni әdiletti, janasha sheshuge barynsha kedergi jasauda. 

Jer mәselesin dúrys sheshu, agroónerkәsibin mesheldendirip, osy daugha alyp kelgen top basqaryp, dauryqpanyng alanyna ainalghan Jer komissiyasynyng qolynan kelmeydi. Ótkeni ol topqa qoldanystaghy sayasattyng qateligin moyyndau, ózderining týkke túrmaytyn basqarushylar ekenin moyyndap, shalqyghan ómirlerinen aiyrylu degen sóz.

IYgere almaydy dep halqymyzdy kemsitip, shet eldikterge, ózimizdi tonap kóterilgen latifundisterge jerdi tapsyru, tek baidy, imperiyanyng qúramyna kirip ketsekte menshiktengen jerimizdi saqtasaq degenderding jospary ispettes.             

Elin sýigen erler, óz halqymyzdyng da jerimizdi de tolyq iygerip, gýldendire alatynyn biledi, múny jýzege asyra alady. Búl turaly jan-jaqty dәleldengen naqty josparlarymyz barshylyq. Sonyng biri, ózinizding janynyzdaghy Strategiyalyq  boljau jәne josparlau Agenttigi, Strategiyalyq zertteu instituty, AQSh-tyng әlemdik ekonomikalyq jýielerdi zertteu instituty qoldap, auyl sharuashylyghynan qoldana bastau kerek degen úsynysy múraghatynyzda 2002 jyldan beri “asa qúpiya” degen tanbamen tyghuly jatyr.                                                                  

Qúrmetti Núrsúltan Ábishúly!

  1. agrarlyq-ónerkәsiptik keshenning ajyralmas bóligi – jer mәselesin  keshenning hal-jaghdayymen birge zerdeletip, qalyptasqan jaghdaydy eskere otyryp ózara baylanysqan, shynayy baghdarlama jasatyp, ony jýzege asyrugha bas boluynyzdy;
  2. baghdarlamany patriottyq ústanymdaghy, agroónerkәsipte enbek etken, enbek etushi, salany órkendetudi zaman talabyna say ghylymy negizde sheshuge beyim, oryn alghan yqtiyarshylyqtargha qatysy, mәseleni sheshuge teris yqpal eter jeke mýddesi joq maman, oqymysty, basshylardan túratyn topqa tapsyryp, oryndauyna qajetti jaghday jasatuynyzdy;
  3. jana baghdarlama jasalyp, bekitilip, iske qosylghansha Jer kodeksining jekelegen baptaryna jariyalaghan moratoriyding merzimin úzartyp, Jer komissiyasyn taratuynyzdy                                 ÓTINEMIZ.

Qoghamdaghy qobaljudy, qúldyraudyng shegine jetken auyl sharuashylyghy men shiyelenisken jer mәselesin órshitpeu ýshin búl ýndeuge mәn berip, naqty sharalar qoldanarsyz degen niyetpen:

Ermentay SÚLTANMÚRAT – akademiyk, “Týrik Halyqtarynyng Dýniyejýzilik Assambleyasy” halyqaralyq úimynyng tóraghasy,  Birikken Últtar Úiymynyng janyndaghy “Mynjyldyq”  forumynyng Ortalyq Aziya men Kavkaz elderi boyynsha eks-ýilestirushisi, Kembridj halyqaralyq ortalyghynyng  “21 ghasyrdyng asa kórnekti ghalymy” ataghynyng iyegeri, “Halyqtyq  kapitalizmning qazaqstandyq núsqasy” baghdarlamasynyng avtory, 1965 jyldan auyl sharuashylyghyng enbekkeri

 


[1] geografiya, tabighat, aua rayy, salany, sharuany  jýrgizu, adamdardyng jan dýniyesi, oilau jýiesi siyaqty.

[2] KSRO men Qazaqstan respublikasynyng resmy statistikalyq mәlimetteri.

[3] Batys demokratiyasynyng “apiyn” ekenin, Gitlerding ózi saylauda saylanghanyn, bizding “halyq” biylikting úsynysyna jýz payyz dauys beruge daghdylanghanyn da úmytugha bolmaydy.

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2010
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2429
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1997
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1582