Halyqaralyq jurnalistik tergeu konsorsiumy (ICIJ) qazirgi jәne búrynghy 12-ge juyq әlemdik kóshbasshynyng jәne 128 sayasatkerdin, Forbes tizimine engen 29 milliarderding ofshorly kelisimderi bar ekenin anyqtady.

Tergeu júmystaryn jýrgizgen jurnalisterding sózinshe, әlemdik sayasatkerler men biznesmender jәne  «selebritiylerdin» qatysuymen bolghan «kólenkeli ekonomikanyn» masshtabyn ashatyn 11,5 mln-gha juyq týrli qújattar jariyalanyp ketken. Búl materialdardy izdestirude  әlemning 76 elinen ICIJ mýsheleri men nemisting Sueddeutsche Zeitung  jәne basqa da basylymdardyng jurnalisterin qosqanda 370 adam qatysqan.

ICIJ tergeushileri ózderining tergeu júmystaryn ofshorly qújattardyng kópshiligi tirkelgen Mossack Fonsec kompaniyasynyng túrghylyqty jerine baylanysty «Panam qújattary»dep ataydy. Jurnalisterding aituynsha, búl kompaniya firmalardy qúrumen jәne olardyn  týpkilikti benefisiarly aktivterin jasyrumen ainalysady.

2014 jyly Mossack Argentinanyng búrynghy preziydenti Nestor Kirshnerge  (201 jyly qaytys bolghan) Nevada shtatynda ornalasqan 123 firma arqyly qarjyny jylystatugha kómektesken. Búl turaly amerikalyq sotta aityldy. Sot kompaniyagha mәlimetterin ashyp kórsetuge súrau jiberedi, biraq anonimdi kliyenttermen júmys isteytin Mossack zang firmasy atalghan isten jaltardy. Sonday-aq, Mossack qyzmetkerleri AQSh-tyng qúzyryna tiyesili qújattardyng jartysyn alyp shyghyp, joymaq bolghan. Nәtiyjesinde belgisiz derekkóz nemis jurnalisterine 1977 jәne 2015 jyldyng sonyna tiyesili 11 mln-gha juyq qújatty әkeldi.

Ofshorly kompaniyalardyng iyeleri kimder?

ICIJ bayandamasynda aitylghanday, Resey Preziydenti Vladimir Putinning qolastynda júmys isteytin qyzmetkerler ofshorly kompaniyalar arqyly 2 mlrd dollar audarghan.

Al Resey biyligi búl jariyalanymgha dayyn boldy. 28 nauryz kýni V.Putinning baspasóz hatshysy Dmitriy Peskov jaqyn arada Reseydegi basshylyqqa qarsy «aqparattyq shabuyl» boluy mýmkin ekendigin habarlady. Búl turaly preziydent әkimshiligine BAQ ókilderi jibergen súranys arqyly belgili boldy.

Tergeu barysynda jurnalisterding qolyna týsken  qújattarda Ukraina Preziydenti  Petr Poroshenkonyn, Saud Arabiyasynyng koroli Salmannyn, Islandiya jәne Pәkistannyng premier-ministrlerinin, Qytay Halyq Respublikasynyng tóraghasy Sy Szinipinning tuystarynyng jәne Ázerbaydjan Preziydenti Iliham Aliyevtyn aty atalghan.

Múnymen qosa jurnalisterding tergeu júmysyna arqau bolghan ofshorly qújattargha futbolist Lioneli Messiydin, Úlybritaniya premier-ministri Devida Kemeronnyng әkesi IYen Kemeronnyn, FIFA komiytetining mýshesi Huan Pedro Damianiyding jәne akter Djekiy Channyng qatysy bar.

Mossack Fonsecagha qatysty  eng joghary profilidi janjaldar arasynda Petrobras isi bar. Búl  —   Braziliyanyng eng iri múnay kompaniyasy jәne múndaghy jemqorlyq isine jetekshi sayasatkerler men qúrylys korporasiyalarynyng qatysy bar. Kompaniyagha baylanysty tuyndaghan dau Braziliyada sayasy daghdarys tudyrdy jәne qazirgi elding preziydenti Dilma Rusefting biyligine qauip tóndirip túr.  2016 jyly braziliyalyq prokuratura Mossack-tyng 5 qyzmetkerine jemqorlyq isi boyynsha aiyp taqqan edi. Degenmen Petrobras sheneunikteri búghan qaramastan Mossack Fonseca-da ofshorly aimaqtary bar Odebrecht siyaqty qúrylys kompaniyalarynan para alyp otyrghan.

Qazaqstandyqtardyng qatysy bar ma?

Azattyq radiosynyn mәlimdeuinshe, Mossack Fonseca zang kompaniyasynyng әshkere bolyp ketken qújattaryna sәikes, Astana qalasy әkimining búrynghy orynbasary Núrәli Áliyev britandyq Virgin araldaryndaghy birneshe ofshorlyq firmanyng aksioneri bolghan.

Qújattargha qaraghanda, Núrәli Áliyev 2008 jyly Virgin araldarynda tirkelgen Baltimore Alliance Inc. firmasynyng aksioneri. Kompaniya yahtalardy satyp alu jәne satumen ainalysady. 2008 jyly firma 77 futtyq «Nomad» dep atalatyn yahta satyp alghan. Yahta Mossack Fonseca firmasy arqyly tirkelgen.

Keyin Áliyevti Baltimore Alliance Inc. kompaniyasynda aksioner retinde Londondaghy jyljymaytyn mýlikterge baqylau jasaytyn Greatex Trade &Invest Group (GTIG) kompaniyasy almastyrghan. Áliyev 2008 jyly GTIG kompaniyasynyng әkimshilik preziydenti bolghan.

Mossack jóninde aqparat

Tergeu júmystary avtorlarynyng mәlimeti boyynsha, Mossack Foncesa-nyng qúryluy 1983 jyldyng qarasha aiyndaghy London qalasynyng shetinde ornalasqan qoymadaghy qúndy zattar men 7 myng som altynnyng úrlanuymen baylanysty. Úrlanghan zattardyng jalpy qúny 100 mln dollardy qúraghan. Al panamdyq kompaniyanyng negizin qalaushylardyng biri ngrgen Mossak úrlanghan qarjynyng jylystauyna kómektesken. Mossack Fonseca-ny  ngrgen Mossak jәne Ramon Fonseka qúrghan.

ICIJ mәlimetinshe, panamdyq kompaniya tek biznesmender men kәsipkerlerge ghana emes, zannan tys júmys isteytin túlghalargha da ofshorly aimaq qúrghan.  Mysaly Mossack meksikalyq narkobaron Rafaelya Karo Kinteronyng jyljymaytyn mýlkine iyelik etken. Alayda 1985 jyly Rafaelya Karo Kintero tútqydalghannan keyin onyng mýlki Kosta-Rika biyligine ótedi. 20 jyldan song biylik jeke mýlik qúqyghyna baylanysty Mossack-qa súranys jiberedi. Alayda kompaniya qyzmetkerleri Kinteronyng ofshorly mýlkine qatysty aqparatty joyyp jibergen.

7kun.kz