Býginde elimizdegi mektep diyrektorlary oqushylardy ózge memleketke qyzmet etip, jat elding ekonomikasyn kóteruge dayyndap jatyr. Búl turaly Shyghys Qazaqstan oblys әkimning orynbasary Jaqsylyq Omar mәlim etti. Onyng aituynsha, búl mәselege oblys әkimi Danial Ahmetov qatty kónil bólip otyr. Bir qaraghanda Jaqsylyq Múqashúlynyng kóterip otyrghan mәselesi ózekti boluy mýmkin. Alayda, búl mәselege alandap, shyr-pyr boludyng asa qajeti joq.

Óitkeni, ÚBT tapsyrudan bas tartyp Reseyge ketken jastardyng kópshiligi orys mektepterin bitirgen jastar. Demek olardyng basym kópshiligi orys diasporasynyng ókilderi. Endeshe Jaqsylyq Omardyng mektep basshylaryna renjip, olardy synauy dúrys emes.

– Sizder oqushylardy ózge memleketke qyzmet etu ýshin, jat elding ekonomikasyn kóteruge dayyndaysyzdar ma? Álde, sizder bizding oqushylardyng Qazaqstannan tys jerde bilim aluyna mýddelisizder me? Búl - sayasy mәsele, olardyng bilim aluyna memleketting qarajatyn júmsaymyz. Al, olar bilim aludy bóten elde jalghastyrady jәne sonda qalyp qoyady. Yaghni, mektep diyrektorlary, múghalimder dúrys júmys jýrgizbeydi degen sóz. Búl – últtyq qauipsizdik mәselesi. Biz balalargha bastapqy bilim berip, kitaptarmen jәne jyly mekteppen qamtamasyz etemiz. Al olar mektep bitirgen song «Sau bol, Qazaqstan!» dep, shetelge tayyp túrady, bilim aludy sonda jalghastyrady. Olardyng basym bóligi oqu ozattary, ýzdik oqushylar. Búghan aldymen sizder, mektep basshylary, jauaptysyzdar. Myna jerde túryp úyalghan týr kórsetuding qajeti joq! Júmys isteu kerek! Oqushylarmen, ata-analarmen belsendi júmys jýrgizu qajet. Ata-analardy shaqyryp, balanyng bilimi, bolashaghy turaly naqty talqylau, әngimeler jýrgizu shart. Bizding Óskemendegi joghary oqu oryndary Novosibir men Tomsk uniyversiyetterinen 10 ese artyq bilim beredi. Al, sizder memleket bolashaghyn oilamaydy ekensizder, onda oryndarynyzdy bosatynyzdar, – dedi Jaqsylyq Omar.

Eger últy qazaq jastarymyz jappay Reseyge bilim alugha ketip jatsa, búl әriyne últtyq problema bolghan bolar edi. Alayda, shet elge ketip jatqan jastardyng basym bóligi ózge últ ókilderi ekenin eskergen jón. Mәselen, resmy statistikagha jýginsek, 2014 jyly 31 mynnan astam azamat shet elge kóship ketken. Olardyng 26 600 – Reseyge, 2300 – Germaniyagha, 1300 – Belarusiyagha qonys audarghan. Demek shet elge qonys audarushylardyng basym bóligi orys dinasporasynan shyqqan azamattar. Olar әli kýnge Qazaqstandy otanym dep sanamaytynyn osylay dәleldeude. Al, oryssha oilap, әreket etetin azamattar Ukrainanyng oiranyn shygharghanyn esten shygharmaghan jón. Ýkimet ekinshi Ukraina bolghysy kelmese, orystardyng otanyna kóshkenine qarsy bolmauy kerek. Óitkeni, Resey «otandastarymyzdyng qúqyghy tapttalyp jatyr» dep soltýstikkke basyp kiruden tayynbaydy. Mine sol kezde últyq qauipsizdik mәselesine qauip tónedi. Sebebi, Reseymen shekaralas aimaqtarda qazaqtardyng ýles salmaghy orystarmen salystyrghanda әldeqayda az.

Bir qyzyghy bizding Ýkimet orystardyng tarihy otanyna oralghanyna qarsy bolyp otyr. Mәselen, ótken jyly QR Bilim jәne ghylym viyse-ministri Takir Balyqbaev reseylik JOO-lar qazaqstandyq jastardy ózderine jii shaqyratynyn aityp, shaghymdanghan bolatyn. Sondyqtan da ministrlik últy orys oqushylar ýshin ÚBT kezinde birqatar jenildikter jasap otyrghanyn aitty. Alayda, dәl osy ministrlik shet eldegi jastardy otangha әkelip, bilim berudi nazardan tys qalyryp alghan siyaqty. Sebebi shet eldegi milliondaghan qandastarymyzdyng basym kópshiligi qylshyldaghan jastar. Olargha qolayly jaghday jasasa, Qazaq eline kelip, elimizding ekonomikalyq әleuetin kóterer edi. Ókinishke oray, Kәrim Mәsimov basqaratyn Ýkimetke qazaq balasynan góri, elimizdegi orys diasporasynyng bolashaghy manyzdy bolyp otyr.

Serik JOLDASBAY

Derek kózi: Qamshy.kz