Seysenbi, 7 Mamyr 2024
Alashorda 24599 1 pikir 1 Aqpan, 2016 saghat 11:11

ALAShORDA ÝKIMETINING TOLYQ QÚRAMYNA KIMDER MÝShE BOLDY?

ORYNBOR: 1917 jyl, 5-13 jeltoqsan. Jalpyqazaq sezi.

Búl sezdi úiymdastyrushylar - Á. Bókeyhanov, A. Baytúrsynov, E. Omarov, S. Dosjanov, M. Dulatovtar. Sezge Samarhand oblysy men Altay gubernniyasy atynan - 58 ókil, әr týrli qazaq úiymdarynan - 8 ókil, arnayy shaqyrumen - 15 adam, barlyghy - 81 adam qatysqan.

Alghash bolyp bayandamany Á. Bókeyhanov jasady. Osy bayandama boyynsha qauly qabyldanyp, qazaq avtonomiyasy, milisiya jәne Últ kenesin qúru mәselerin qaraugha jeti adamdyq komissiya qúrylghan. Komissiya atynan Halel Ghabbasov avtonomiya, milisiya jәne Últ kenesi turaly bayandama jasaydy. Bayandama negizinde:

1. Bókey ordasy, Oral, Torghay, Aqmola, Semey, Jetisu, Syrdariya, Ferghana, Samarhand oblystary, Amudariya, Zakaspiy oblystaryndaghy qazaq uezderi jәne Altay guberniyasyndaghy qazaqtar qazaq avtonomiyasynyng qúramyna kiredi.

2. Qazaq-qyrghyz avtonomiyasy «Alash» dep atalsyn. Últ kenesi qúrylyp aty «Alash Orda» bolsyn. Alash Ordanyng aghzasy (mýshesi) 25 adam bolyp, 10 oryn qazaq-qyrghyz arasyndaghy orys jәne basqa halyqtargha qaldyrylsyn.

3. Alash ordanyng uaqytsha orny - Semey qalasy bolsyn.

Alashorda ýkimetining mýsheleri:

1. Uәlithan Tanashev (1887 - 1968) zanger, Bókey ordasynan.

2. Halel Dosmúhammedov (1883 - 1939) әskery dәriger, Oral oblysynan.

3. Aydarhan Túrlybaev (1877 - 1937) zanger, Aqmola oblysynan.

4. Ahmet Birimjanov (1871 - 1927) zanger, Torghay oblysynan.

5. Halel Ghabbasov (1888 - 1931) fiziyk-matematiyk, Semey oblysynan.

6. Salyq Amanjolov (1889- 1941) zanger, Jetisu oblysynan.

7. Mústafa Shoqay (1890-1941) zanger, Syrdariya oblysynan.

Oblystardan tysqary:

8. Álihan Bókeyhanov (1866-1937) Alash Orda ýkimetining tóraghasy.

9. Jansha Dosmúhammedov (1887 - 1930) zanger, Oral oblysynan.

10. Álimhan Ermekov (1891-1970) matematiyk, Qarqaralydan.

11. Múhametjan Tynyshpaev (1879-1937) Oral oblysynan.

12. Baqtykerey Qúlmanov (1859-1919) shyghystanushy, Bókey ordasynan.

13. Jaqyp Aqpaev (1876-1931) zanger, Qarqaralydan.

14. Bazarbay Mәmetov zanger, Lepsiden.

15. Otynshy Áljanov (1873-1918) múghalim, Shyghys Qazaqstannan.

Mýshelikke kandidattar:

1. Isa Qashqynbaev (1891-1948) dәriger, Oral oblysynan.

2. Nýsipbek Jaqypbaev (190-1932) dәriger, Jetisudan.

3. Erejep Itbaev (1873-1930) zanger, Shyghys Qazaqstannan.

4. Satylghan Sabataev (1874-1921) Qaskelennen.

5. Esenghaly Qasabolatov (1889-1938) dәriger, Oraldan.

6. Batyrqayyr Niyazov (1872-1924) zanger, Bókey ordasynan.

7. Múqysh Boshtaev (1888-1921) zanger, Bayanauyldan.

8. Seyilbek Janaydarov (1884-1929) zanger, Atbasardan.

9. Sәlimgerey Núralihanov (1878-ó.j.b) zanger, Bókey ordasynan.

10. Ómir Almasov (?-1922) halyq múghalimi, Torghaydan,

11. Seydәzim Qadyrbaev (1885-1938) zanger, Torghaydan.

12. Aspandiyar Kenjin (1887-1938) halyq múghalimi, Atyraudan.

13. Moldaniyaz Bekimov (1882-1930 jyldardan song belgisiz) әskery qyzmetker, Oraldan.

14. Esen Túrmaghambetov (?-?) Torghaydan.

15. Janeke (Jaqyp) Soltonoev, mal dәrigeri, qyrghyz.

Alashordanyng oqu komissiyasynyng mýsheleri:

1. Ahmet Baytúrsynov (1872-1937) Torghaydan, Orynbor qazaq múghalimder mektebin bitirgen (1895 jyl).

2. Maghjan Júmabaev (1893-1938) Qyzyljardan, Omby oqytushylar seminariyasyn bitirgen (1917 jyly).

3. Eldes Omarov (1892-1937) Qostanaydan, Orynbor múghalimder mektebin bitirgen (1911 jyl).

4. Biahmet Sәrsenov (1885-1921) Shyghys Qazaqstannan, Semey múghalimder seminariyasyn bitirgen.

5. Teljan Shonanov (1894-1938) Yrghyzdan, Orynbor qazaq múghalimder mektebin bitirgen (1916 jyl).

Siyezd delegattary Uaqytsha ýkimet qúlatylghannan keyin qazaqtardyng ómir sýruining ózin kýrdelendirip jibergen anarhiya (tәrtipsizdik) jaghdayynda eldi aman saqtap qalu ýshin, «uaqytsha Últ Kenesi» týrindegi berik biylik qúru, oghan «Alash Orda» degen atau beru, sonday-aq milisiya jasaqtau turaly qauly qabyldady. Alash astanasy - Semey (keyin Alash-qalasy atauyn aldy) qalasy edi.

Búl turaly keyinnen Á. Bókeyhanov (1919 j. aqpannyng 11) bylay dep mәlimdeydi: «Siyezding búl sheshimi qazaqtar mekendegen territoriyada anarhiyany boldyrmau, ólkede bolishevizmning damuyna (yaghny qazaqtar ýshin jat-taptyq jiktelu) jol bermeu mýddelerinen tuyndady...». Biraq, otarlandyru sayasatyn ústanghan Reseyde qazaqtardyng derbes avtonomiyada ómir sýruine jol berilmedi. Sondyqtan Alash arystary últ bostandyghy ýshin bәlshebektermen úzaq-sonar kýresin bastap ketti...

Dәuletqaly Asauov

BAQ.kz 

1 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1664
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1606
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1341
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1277