Júma, 3 Mamyr 2024
Biylik 4525 0 pikir 10 Aqpan, 2016 saghat 10:14

TER TÓKPEGENNING - TILI SUALADY...


 

(eki oidyng elegi)

 Áleumettik jeliler túrmysymyzdy biylep, basa kóktep barady. San aluan aqparlardyn arasynan «Ár qazaq oqysa eken...» degen silteme-sóz kózime ottay basyldyAvtory - Azamat TASQARAÚLY eken. Janylyspasam, talapty aqyn bolsa kerek...

«...Jaryqtyq Feysbukti ashyp qalsam boldy, bir janalyghyn úsynady, әiteuir. Sol sansyz janalyqtyng ishinde bir saytta jariyalanghan “Qazaqstannan ketkim keledi…” atty maqalagha nazarym audy.

“Keyde halyqty tonap bayyghan, boyynda ne kisiligi, ne kishiligi joq, bilimsiz, biliksizderding alshandap jýrgenin kórsem, Qazaqstannan ketkim keledi…”, - deydi avtor. Búnday jәit qúddy bir qazaq elinde ghana bar jaghday sekildi. Basqa memlekette aqsha dese auyzyn aranday ashatyn adam joq sekildi. Qazaqstannan basqa memleketting bәri júmaq sekildi.

“Qazaqstanda nege qazaqtarda ghana baspana joq? Jaldamaly pәterde, jataqhanalarda nege birynghay qazaqtar ghana túrady? Ne ýshin jalpy qazaq kedey? Osy saualdardyng jauabyn kóp izdedim. Biraq tappadym. Nege ekenin, sol sәtte Qazaqstannan ketkim keldi”, - dep sabaqtaydy oiyn odan ary. Osy meninshe, qoghamdy sorly etip kórsetetin ózimiz-au...

Maghan myna saualgha jauap berinizdershi. Nege enbek etip, aqsha jinap pәter satyp almaysyz? Nege ter tógip, qarjy tauyp, әdemi kólik minbeysiz? Nege biz ishtey “bizge bireu beru kerek” degen prinsipti erikti-eriksiz ústanamyz?..

«Kedeylik basqa elde joq» dep oilaysyz ba? Álde, basqa memleket әr azamatyna bәrin ýiip-tógip beredi dep oilaysyz ba?! Keybir danyshpandar bar bylay dep gói-góileytin: “Oypyrmay, evreyler balalary tughanda eseshotyna 1 million dollar salyp qoyady eken-mys”. Álemdik sayasattyn, jahandyq túraqtylyqtyng kóshin baqylap jýrseniz, aitayyn, mәselen, Izraili qayyrshylyq indeksi boyynsha Chily men Meksikadan da tómengi satyda. Álemde aty darday 4 evrey bar bolsa, olarmen bәsekelese alatyn 4 qazaqtyng bar ekenine shýbә keltirmeniz...

“Mysaly, ózimdi aitayyn. Men 4 jerde júm­ys isteymin. Ay sayynghy tabysym departament basshysynyng tabysynan az emes. Al, mening nebir aita qoyatynday kókem de joq. Ákem – jylqyshy, sheshem – kitaphanashy. Sózimdi rastaytyn osy Feysbukte adamdar bar, ózimdi, otbasymdy jaqsy tanityn. Mende pәter joq. Biraq, “nege jataqta túruym kerek” dep, elordanyng qaq ortasynan 160 myngha pәter jaldap otyrmyn. Pәterim joq eken dep elden nege ketuim kerek, al sonda?! Jәne “Azamatta pәter joq eken” dep Ýkimet basshysy “hay-vilden” ýsh bólmeli pәterding kiltin berui kerek pe?! Enbek etip, jighan-tergenimizdi jarym ekeumiz depozitke salyp, saqtap jýrmiz. Eki jyl, bes jyl ma, әiteuir, qalaghan pәterimizdi satyp alatynymyzgha kәmil senemin. Al, sizding menen qay jeriniz kem, neniz artyq edi?!.”

Jә-ә, odan ary avtor Qazaqstannan qay elge kóshuge bolatynyn paryqtaydy. Resey, Qytay, Japoniya dep, aqyry Amerikagha toqtaytyn sekildi. Jetisken ekenbiz. Amerikanyng auasyn jútqansha, tughan jerding kónine aunap, batpaghyna malynyp jatqanym artyq men ýshin. Ekinshiden, Amerika bir qazaq túrmaq, myng qazaq kelse de jarylqamaydy. Statistika boyynsha, Amerikadaghy eng kedey top - shetten kóship kelgender. Ruhany qúndylyghy joghalghan AQSh qayyrshylyq pen kedeylik boyynsha Qazaqstannan da tómen. Biz estip, oqyp jýrgen aqparattyng bәri qoldan jasalatyn aqparat ekendigin úmytpau kerek. AQSh, Resey sekildi alpauyt memleketter әrdayym eng jaqsy reytingting kóshbasynda túruy zandylyq bolyp qalghan.

“«Otan», «Ana til», «Astana», «Almaty» deymiz. Biraq sonshama sýigen otanynnyng qadirin basqalar kórip, baylyghyn basqalar jep jatsa, qalay ghana shetelge ketking kelmeydi, ә?! Baylary shirigen, kedeyi qara sumen janyn baghyp otyrghan elden qalay ghana sharshamaysyn?!” deydi maqala sonynda avtor. Sonda otannyng qadiri aqshada ghana ma?! Basqa elding baylary aqsha jemeydi, shirimeydi dep kim aitty?!. Basqa elde kedey joq dep kim aitty?!.

Bizde jaman ýrdis payda bolghaly qay zaman. “Balyq basynan shiriydi” degen maqaldy tu etip alamyz da, jogharyda otyrghandardy jamandaymyz kelip. Eger bireuding kýieui alqash bolsa, bireuding jalghyz siyry ólip, endi bireuding pәter alugha aqshasy jetpese, oghan Memleket basshysynyng nemese Qazaqstannyng ne kinәsi bar?!. Silesi qatqan qoyshy serkeni qarghaydy da.

“Esekting artyn jusa da mal tabugha” (Abay) talpynatyn qogham qalyptastyru kerek. Ol ózimizden bastalady. Alaqan jayyp, “qashan sol alaqangha tiyn týsedi eken” dep kýtuding qajeti joq. Sizge eshkim eshtene qaryz emes. Siz eshkimnen kem emessiz jәne Ózinizdi jәne bala-shaghanyzdy asyrau óz mindetiniz.

Qazaqstannyng túraqtylyghy jaqsy, daghdarys әr elde bolady. Al, eger siz esekting artyn da jua almasanyz, oghan Qazaqstan kinәli emes. Býirekten siraq shygharyp, “Qazaqstannan kóshkim keledi” dep eldi býldiruding ne qajeti bar?!. Bizding taghdyrymyz tek ózimizding ghana qolymyzda! Minerge arghymaq taba almasanyz da, juargha esekting arty tabylady. Tek, enbek etuge dayynsyz ba?!.»

 

P.S. ...Eki maqalany da múqiyat oqydym. Oy týyge, senim bekituge tyrystym, aq-qarasyn ajyratpaq boldym. Biraq, ekeui de birjaqty, birsaryndy, birizdi bolyp shyqty. Biri - «...boyynda ne kisiligi, ne kishiligi joq, bilimsiz, biliksizderding alshandap jýrgenin kórsem, Qazaqstannan ketkim keledi…» dep, bar ýmitin ýzip, zapyran-qayghygha salynsa, ekinshisi - «..Men 4 jerde júmys isteymin. Ay sayynghy tabysym departament basshysynyng tabysynan az emes. ...Eger bireuding pәter alugha aqshasy jetpese, oghan Memleket basshysynyng nemese Qazaqstannyng ne kinәsi bar?!. Silesi qatqan qoyshy serkeni qarghaydy da. ...Siz esekting artyn da jua almasanyz, oghan Qazaqstan kinәli emes.» - dep, Qazaqstandy óz qolymen jerding betindegi júmaqqa ainaldyrghysy keledi...

...Ekeuine de qosyla almaspyn. Birinshiden, Qazaqstan - әlemning eng kedey el emes; ekinshiden, qazaq eli - jer betindegi eng bay júrt ta emes. Bizde artyqshylyqtar bar, al kemshilikter shash-etekten. Dese de, qara aspandy ornatyp, ózindi qor sanaudyng da; jaghany jaylaugha jiberip, qúr maqtanudyng da qajeti joq.

Eng bastysy, adamnyng qorghany - enbek. Ter tókpegenning - tili sualady... Biraq, nan-nәpaqa tabu jolynda (esekting sasyghyna qol salu mindetti emes), ar-namysynyzdy joghaltyp almaghaysyz!

«...Ár qazaq oqysa eken...»

Qajymúqan GhABDOLLA

Abai.kz


0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 773
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 584
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 480
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 493