Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Qogham 7685 0 pikir 5 Qarasha, 2015 saghat 18:24

ERKIN AYNALYM ENDI QAZAQTYNG «NANYN» JEY ME?

NEMESE HALYQTYNG ShYDAMY ShYTYNAP KETPESINE KIM KEPIL?


Qazaqstanda daghdarystyng dertining dendigeni sonshalyq, jana jyldan bastap nan baghasy erkin ainalymgha jiberiletin bolady.  Qazaqstandyq BAQ ókilderimen beyresmy kezdesu ótkizgen QR Auyl sharuashylyghy ministrligining jauapty hatshysy Arman Evniyev myrza osylay dep mәlimdegen. Búl turaly Bnews.kz-ke silteme jasap, nur.kz sayty habarlaydy.

  Dollardyng baghamy sharyqtap, tengening qúny tiyngha para-par kelgende Qazaqstanda nan baghasy 2016 jyldan bastap qymbattauy mýmkin degen sózder osyghan deyin de aitylyp kelgen bolatyn. Alayda agrarlyq salada Ortalyq Aziyadaghy aldynghy oryndaghy Qazaqstan ýshin nan baghasynyng ósuine negiz joq edi. Biday ózimizde egiledi, ún ózimizde óndeledi. Jýz payyz qazaqstandyq ónim. Sonda NAN baghasynyng erkin ainalymgha jiberiluine ne sebep?

Aqparat qúraldarynyng mәlimetinshe, óndirushilermen qol qoyylghan memorondumdar tek 2015 jyldyng sonyna deyin ghana jaramdy. Al 2016 jyldan bastap Auyl sharuashylyghy ministrligi qarjylandyru jýiesin jýrgizuden bas tartqan. Búghan sebep – daghdarys.

Al ministrlikting jauapty hatshysy Arman Evniyevting aituynsha, otandyq kәsipkelerge qoldau kórsetu maqsatynda baghany erkin ainalymgha jiberiledi. Demek, 2016 jyldan bastap nan baghasyn da naryq ózi rettep otyrady degen sóz. Al naryq óz erkinshe bagha qoiy qarapayym qazaqstandyqtardyng qaltasyn odan әri qagha týsetini sózsiz. Oghan jarqyn mysal – dollar baghasynyng erkin ainalymgha jiberilui.

«Mysaly, Europany alyp qarayyq. Olar nannyng týr-týrin óndiredi. Al biz biday óndiru boyynsha әlemde jetinshi oryndamyz. Soghan qaramastan kәri qúrlyqtaghyday onday týr-týrin óndirip jatqanymyz shamaly. Nannyng qúramyndaghy bidaydyng ózindik qúny 30 payyzdan kóp emes. Qalghany GSM, elektr energiyasy, transporttyq shyghyndar, t.b. Biz búl mәseleni ýnemi sharualardyng esebinen nemese budjettik subsidiya arqyly sheship otyrdyq. Endi aldaghy jyldan bastap nannyng baghasyn naryq ózi retteydi. Áriyne, әr qaladaghy bagha әrtýrli. Meninshe, bәsekelestik kóp bolsa, tipti bagha tómendeui de mýmkin. Eger kәsipkerlerge kedergi keltirmesek, naryqta kim útady? Ol kezde kimdiki sapaly әri arzan... sol útady. Sondyqtan búl salada bizdi qútqaratyn bәsekelestik bolmaq», – deydi ministrlik ókili Evniyev myrza.

«Logistika mәselesi taghy bar. Aqshanyng qúnsyzdanuyna baylanysty kóptegen tasymal kompaniyalarynda bagha ózgerdi. Sondyqtan tauar әkelushiler shyghyndy ótep, payda tabu ýshin de azyq-týlik baghasyn kóteredi», – deydi Qazaqstan tamaq kәsiporyndary odaghynyng viyse-preziydenti Ayjan Nauryzghaliyeva.

QR Últtyq ekonomika ministrligining statistikasyna sýiensek, tenge baghamyndaghy ózgeristerden keyin 2015 jyldyng qyrkýiek aiynyng qorytyndysy boyynsha Qazaqstanda kýndelikti tútynatyn azyq-týlik baghalary qymbattaghan.

"Qazagromarketing" AQ mәlimetterine sýiensek,  qanttyng baghasy 25,8 payyzgha kóterilip, bir keli ónimning qúny 163 tengeden 205 tengege ózgergen.  Sonday-aq, kýnbaghys mayy ónirlerde 14,3 payyzgha qymbattady, bagha 265-ten 303 tengege, 1 sanattaghy júmyrtqa 31,6 payyzgha qymbattaghan. Al on shaqty júmyrtqanyng baghasy 133 tengeden 175 tengege ózgerdi. Tauyq eti 12,5 payyzgha, qazir onyng kelisi búrynghyday 433 tengeden emes, 487 tengeden satylady.

Sonymen Mәsimov Ýkimeti men Últtyq bank tenge baghamyn ústap túra almaytyndyqtaryn ashyq aitqan kýning ertesi-aq  Qazaqstanda tauarlar baghasy sharyqtap shygha keldi. Múnaygha tәueldi memleketimizding sory osy bolsa kerek-ti, bagha bәsekelestigin retteu ýshin qarapayym halyqtyng qaltasyna salmaq saldy.

Endi súraq. Ortalyq Aziyadaghy agrarlyq sektory damyghan ózge memleketterdegi azyq-týlik jәne nan baghasysynyng aiyrmashylyghy qanday? Sonda tek Qazaqstan naryghynda ghana bagha tómen de, qalghan memleketterde bәsekelestik qalypty rettelgen be? Mysaly, EAEO elderinde jalpy azyq-týlik baghasy 15 payyzgha qymbattaghan.

Azyq-týlik baghasyn eng kóp kótergen elder — Resey (18,1%) jәne Belarusi. Qazaqstanda bir jyl ishinde azyq-týlik baghasy 3,5% -gha ósti.  Armeniya men Qyrghyzstanda  2,9% jәne 2,5%-gha ósken.

Ras. Mәsimov myrza tizginin ústap otyrghan Ýkimet ashyq ekonomikalyq sayasat jýrgizip otyrmyz degenimen, songhy devalivasiya men tengeni retteudegi qarjylyq qiyndyq qazaqstandyqtardyng ghana qaltasyna salmaq salyp qoyghan joq. Sonday-aq, Ýkimetimizding de qauqaryn kórsetti. Búghan dәlel ekonomikalyq sayasattaghy disproporsiya. Naqty sektor men qarjy sektory bir birimen qabyspauynyng saldarynan qarapayym qazaqstandyqtar 40 payyzdyq daghdarysqa dushar bolghany jasyryn emes. Tenge baghasy erkin ainalymgha týskennen keyin, dollar baghasy túraqsyz boldy. Janarmay, azyq-týlik, kiyim-keshek, qyzmet kórsetu týrleri qymbattaghany belgili. Endi nan baghasyn erkin ainalymgha jiberiletin bolsa, naryqtaghy nan baghasy qanday bolmaq? Kezindegi mәjilis deputat Qonyrovtyng qonyrsytyp aitqan «300 tengesinin» de auyly alys emes sekildi. Ýkimet ne dese de óz degenin isteytini týsinikti. Tek halyqtyng shydamy shytynap ketpesine Mәsimov myrza, siz kepil bola alasyz ba?

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz 

0 pikir