Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Biylik 3454 0 pikir 4 Jeltoqsan, 2015 saghat 03:00

NÚRJAN ARYSTANBEKÚLY: ADASUDYNG SEBEBI – DIN SALASYNDA AGhARTUShYLYQTYNG JOQTYGhY

Qazirgi tanda әr týrli dinning beybit qatar ómir sýrui, diny birlik, konfessiyaaralyq kelisim – kez kelgen memleketting gýldenuining negizi bolyp tabylady. Qazaqstandaghy qazirgi diny jaghdaydyng erekshe belgisi – konfessiyaaralyq kelisimde jatyr. Halyqaralyq alandaghy jalpy túraqsyzdyq jaghdayynda el damuynyn, onyng әleumettik, ekonomikalyq jәne sayasy janaruynyng manyzdy sharty elimizde etnosaralyq jәne konfessiyaaralyq kelisimdi saqtau bolyp tabylady. Sol sebepten de, din salasynda memlekettik sayasatty jýzege asyrudyng tiyimdi jýiesi jolgha qoyylghan. Osy baghytta, qoghamda qalyptasqan býgingi ahualdy zerdeleu maqsatynda, biz OQO Ishki sayasat basqarmasy «Áleumettik bastamalar ortalyghy» MKM diyrektory Núrjan Túrsynbaymen súhbattasqan edik.

– Núrjan Arystanbekúly, islam dini halqymyzdyng sanasynda últtyq salt-dәstýrimizben bite qaynasyp, qalyptasyp ketkeni belgili. Solay bola túra, әsirese, keybir jastardyng ózge diny aghymdardyng jeteginde ketuine ne sebep dep oilaysyz?

– Jastardyng adasuynyng basty sebebi meninshe, әli de bolsa jastargha diny bilim beretin mamandardyng jetispeytindigi bolyp otyr. Syrttan kelgen diny aghymdar men úiymdar osy osal túsymyzdy paydalanugha tyrysady. Býgingi jastar tez eliktegish, estigen-kórgenin birden qabyldaugha dayyn túratyny bar. Qazirgi damyghan órkeniyetti dәuirde jasóspirimder ghalamtor arqyly kóptegen diny maghlúmattar aluda. Ókinishke qaray, onyng barlyghynda birdey, kórgen dýniyelerin ong payymdap, dúrys pikirler qalyptasuda dey almaymyn. Búl orayda aitarym, qazaq halqy әu bastan mәdeniyet pen tektilikti boyyna sinirgen, salt-dәstýrge berik. Osy baghytta jastar arasynda týsindirme júmystaryn kóptep jýrgizgen oryndy. Yaghni, diny sauatsyzdyghynyng saldarynan keyingi jas buyn zardap shekpeui tiyis.

 

– Islam dinining atyn jamyla otyryp, oghan qarsy әreket etushi keybir aghymdardyng shyghu tegi, tarihy, qaghidattary, maqsat-múraty, ústanatyn iydeologiyalyq baghyty qanday?

 

– Qazir býkil әlem halqy osy atalghan mәseleden ýlken zardap shegip otyr deuge bolady. Sebebi, qoghamdyq oryndarda lankesterding ózin-ózi jaryp jiberui, diny qaqtyghys jiyiley týsude. Ásirese, búl batys elderine tәn bolyp otyr. Múnyng astarynda ýlken sayasy mýdde jatyr. Sondyqtan da biz el arasynda múnday kereghar baghyttar jóninde ashyq, aiqyn týrde mәlimet berip kelemiz. «Áleumettik bastamalar ortalyghy» MKM-i tyiym salynghan jәne dәstýrli emes diny aghymdardyng jeteginde ketken azamattarmen júmys isteu maqsatynda biyl 3 200-den astam kezdesu ótkizudi josparlaghan bolatyn. Óz kezeginde, adasyp jýrgen bauyrlarymyzdy biz tiyisinshe, ýsh kategoriyagha bóldik. Birinshisi, teris baghytqa tereng ketip qalghandar men beyresmy shetelderde oqyp kelgen azamattar. Búl kategoriyadaghy azamattardyng sanasynyng ulanyp ketkeni sonshalyq, olardyng betin beri qaytaru óte qiyn. Ekinshi kategoriya birinshi kategoriyadaghy adamdardyng tónireginde jýrgen, olardyng uaghyzdary men taratqan kitaptaryn oqyp jýrgender. Al ýshinshi toptaghylar endi bastap, teris aghymda jýruge niyettengen azamattar. Ontýstik Qazaqstan oblysynda býginde tyiym salynghan jәne dәstýrli emes diny aghymdardyng jeteginde jýrgender ýshin arnayy saraptama jýrgizildi. Nәtiyjesinde, qúzyrly oryndarmen birge zang shenberinde 1300-ge juyq azamatty anyqtadyq.

Búl baghytta әueli teris aghymgha kirip ketken azamattardyng meken-jayy men júmys isteytin oryndary anyqtaldy. Býginde adasqan azamattar kóp shoghyrlanatyn bazar, sauda oryndary, bilim beru ortalyqtary men meshitterde teolog mamandar júmys jýrgizude.

– Múnday kelensizdikterding aldyn alu baghytynda elimizding zannamalary zaman talabyna say ma?

– Diny qatynastardy odan әri memlekettik retteudegi tәjiriybesin qúqyqtyq túrghyda bekitu ýshin 2011 jyly «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» Zang qabyldanghan bolatyn. Múndaghy zang erejeleri adam qúqyqtaryn qorghau sharalaryn kýsheytu arqyly býldirgish jәne beyәleumettik sipattaghy diny qyzmetke tosqauyl qoy, diny birlestikter qyzmetin tәrtipke keltiru jәne ony azamattyq zannamagha sәikestendiru, diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly zannama erejelerin búzghany ýshin әkimshilik jauaptylyqqa qatysty elimizding qúqyqtyq kenistigindegi olqylyqtardy tolyqtyrudy qarastyrady.

Memleket jәne diny birlestikterding ózara qarym-qatynasy – dindarlardyng qúqyqtary men bostandyqtaryn syilaugha, qoghamdyq jәne diny túrghydan ózara týsinistikke negizdelgen. Búl salada eldegi memlekettik sayasatynyng ýsh qaghidatyn atap kórsetken jón. Búl – beytaraptyq, taghattylyq jәne biregeylik qaghidalary. Sol sebepten, diny senim bostandyghy men diny úiymdardyng is-әrektetin retteu jónindegi zannamalar qúqyqtyq manyzgha iye.

– Ángimenizge rahmet!

Súhbattasqan  Jenisbek SERIKÚLY

0 pikir