Júma, 3 Mamyr 2024
Áne, kórding be? 8229 0 pikir 3 Qyrkýiek, 2015 saghat 19:22

DINY AGhYM. ADASQAN ÚLDYNG ABAQTYDAN HATY

Din – tym «kirpiyaz» taqyryp. Din mәselesin aitqanda abay bolghanymyz jón. «Óz elimizde dúrys diny bilim bermeydi, diny bilimdi shetelden alu kerek» dep shekara asyp, dindi sayasattyng qúraly etkisi keletin dindarsymaqtardan teris bilim alyp, elimizge oralghannan keyin radikalizmdi nasihattap jýrgen qanshama jastar bar. Olar osy әreketteri ýshin týrmege qamalyp ta jatyr. Artynan adasqanyn týsinip, beti beri qarap jatqandary da bar. Sonday jastardyng biri - Oral qalasyndaghy týrmede jatqan Miras Espaev. Ol ózining qateleskenin moyyndap, ózi qatarly jastargha sabaq bolsyn degen niyetpen týrmeden hat jazypty. 

«Men takfirding óte kýrdeli mәsele ekenin jәne ol turaly oqyghan adamnan basqa kisining pikir aituy qatelik ekenin sonynan bildim. 2002 jyly dinge bet búrdym. 2005-2007 jyldary negizgi bilimdi Mysyr elinde aldym. Qosymsha arab tilin oqytatyn kursta oqyp, jerlesimiz Rinat Zeynullinnen diny dәris aldym. Biz onyng dәrisinde jihad pen adamdardy kýpirlikpen aiyptau taqyrybyn talqyladyq. Alayda mening ómirim óz elime, Oral qalasyna kelgen song kýrt ózgerdi. Syrt elde teris iydeologiyany ýirengennen keyin, men Oral jastarymen tanysyp, «músylman, músylman emes» degen taqyryptardy talqylap, namaz oqymaghan adamdardy kinәlәy bastadym. Búghan basty sebep – shetelde oqyp kelgenimdi kórsetip, jamaghattyng ishinde ózimdi erekshe kórsetuge degen úmtylys boldy. 2007 jyly ýilenip, Mysyrgha qaytadan oqugha bardym. Sol elde qayyrsyz sheyhsymaqtardan bilim alghan son, shatasuym odan әri kýsheydi. Men keyde ótken isterime ókinip, «múny qalay toqtatugha bolady?» dep oilanamyn. Býginde men ýshin eng bastysy – adasqan, ózim shatastyrghan azamattargha dúrys baghyt kórsetu. Múhammed payghambarymyzdyng «Alla óz qúlyna qanday da bir aurudy jiberse, onyng emin de qosa bergen» degen hadiysi bar. Sondyqtan eng birinshi adasqan adamnyng qateligin týsindiru ýshin islamdy tereng biletin ghalym, oqyghan mamandar onymen sóilesu kerek dep oilaymyn. Maghan uaqytynda eshkim olay aitpady. Aytqysy kelgen teolog mamandardyng sózin qúlaqqa qystyrmadym. Olargha jekkórinishtikpen qaradym. Týrmege týsken song ghana naqty shynayy ómir turaly oilana bastadym. Búl mening qorlyq kórgenimnen emes, «týrmege týskende bayaghy bauyrlarym nege qasymda bolmady, islam dini qaryshtap damyp jatqan elde eger men ústanghan jol shynayy qúndylyq bolsa, nege týrmede otyrmyn?» degen oy mazalaydy.
Bәrin oilana kele, asyl dinimizdi dúrys týsinbegenime ókinem. 
Jastar nege adasady? Sebebi – olar diny sauatsyzdyghy óz aldyna, basqa ghylym jaghynan da týk bilmeydi der edim. Sondyqtan olardy eliktirip, ilestirip әketuding týk qiyndyghy joq. Múhammed payghambarymyz óz hadiysinde (harajitter jәne takfirler jóninde) «Olar jastar jәne aqyly kem bolady» degen. Aytqanday, olar, birinshiden, on-solyn bilmeytin jas, ekinshiden, aqymaq әri nadan der edim. Ýshinshiden, ata-ana, ýkimetke baghynudy bilmeydi, sonyng kesirinen jastar әke-sheshesin kózge ilmey, jýrgen joldaryn jasyryp, olarmen aqyldaspay, óz betimen jihadqa ketip jatyr. Olar óz iydeyalaryn jaqtamaghannyng bәrin kinәlәidi. Olardyng arasynda dindi jaqsy biletin aqyldy adamdar joq. Eger «men bәrin bilemin, mening diny sauatym bar» degen adam din jolyndaghy ghalymdargha belgisiz bolyp shyghady. Ghalym ózin tóniregine moyyndatsa ghana ghalym. Bir hadiste «Aqyrzaman jaqyndaghanda adamdar ózderine basshy etip, qara halyqtyng ishinen nadan adamdy saylap alady» delingen. Olardyng basshysy ózderine Ábu Bәkir әl Baghdadi, Ábu Munzir Shankity degen at qoyyp alady, sondyqtan olardyng shyqqan tegi kim, qay oqymystydan bilim alghany belgisiz. Qarapayym bilimsiz, nadan adamdargha ol esimder erekshe әser etip, onyng ar jaghynda qanday adam túrghanyn angharmay qalady. Al keybireulerge, syrtqy dúshpandargha elimizding beybit ómiri men gýldenui únamay, el arasyna iritki salyp otyrghany anyq. Jastardy ghalamtor arqyly ózderine tartu olar ýshin eng tiyimdi әri onay jol. Elimizde býlik tudyra almaghan olar jastarymyzdy halifat jariyalanghan jerlerge shaqyra bastady. Soghystyng qaynap, qantógis bolyp, beykýnә adamdar ajal qúshyp jatqan jerge әieli men balasyn birge әketuge jastarymyzdy olar qalay ýgitteydi? Búl súraqqa jauap tabu qiyn. Biraq shyndyqtyng aty – shyndyq. Jesir qalghan qazaq әielderin olar kýieuge berip, balalardy zorlyq-zombylyq pen qatygezdikke ýiretip, kýnәsiz sәbiylerding qoldaryna myltyq berip, soghys tәsilin ýiretedi. Búl qazaq balalarynyng bolashaghy ne bolmaq? Ghalamtorda bizding qarakózderding adam basyn alyp, olardy tiridey órtep, atyp jatqanyn kórsetetin beyne – filimder qaptap ketti. Onyng artynda halifattyng atyn jamylghan antúrghan adamdar túr. Olar islam dinin kelemejge ainaldyrghanyn ózderi de bilmeytin tәrizdi. Biraq Allanyng әdildigimen «myng asqangha – bir tosqan» bolatyny anyq. Men soghan senemin.
Endi olardyng qatelikterine toqtalsaq, birinshiden, qaydan kelgeni, kim ekeni belgisiz bireuding aldynda ant beru naghyz nadandyq pen aqymaqtyq. Ekinshiden, Ábu Bәkir әl Baghdady siyaqty adamnyn, tipti ol islam qaghidalaryna say bolmasa da, auzynan shyqqan әrbir búiryghyn mýltiksiz oryndau. Oghan sharighatqa mýlde jat әreketter: adam órteu, adam basyn shabugha balalardy mәjbýrleu, tynshylyq әreketke degen kýdikpen adamdardy tergeu jәne sot ýkiminsiz atu jazasy siyaqty búiryqtar kiredi. Aynalyp kelgende, biz búdan olardyng óz ishinde soghysyp jatqanyn kóremiz. Jalghan halifatqa qosylghysy keletin jastargha qanday shara qoldanugha bolady? Jihadty búrmalaushylardyng shyn betperdesin ashuda islam ghúlamalarynyng sózderin keltirip, búl taqyrypqa qatysty jastargha dәris oqu jәne qúran kursyn ashyp, fiykq (islam qúqyghy), arab tilin ýiretu kerek. Búl jerde jastar islamnyng negizderi, takfirding qaupi men ol әkeletin zalaldar, jihadtyng týrleri turaly tereng bilim aluy tiyis. Ghalymdarmen ghalamtor jәne telefon arqyly baylanys ornatu arqyly eng ózekti mәselege jauap alyp, ony jastargha jetkizu, osy taqyryptargha beynerolik týsiru kerek. Áriyne, adasqan jastarymyzdy dúrys jolgha salu ýshin ter tóguge tura keledi. Men osy hatymda takfir iydeologiyasynyng shekten shyqqan ókilderining sipattaryn keltirdim jәne teris aghym takfir men jalghan jihadshylyqpen kýresuding joldaryn aittym. Búl mening basymnan ótken jaghdaydan keyingi týigenim. Áriyne, basqalardyng oi-pikiri menikinen bólek boluy da mýmkin, alayda eng sonynda oilarymyzdyng bir ortagha týiiseri anyq. Ondaghy maqsatymyz – adasqan jastarymyzdy dúrys jolgha salu jәne elimizde tynyshtyq pen kelisim saltanat qúruyna at salysu», – deydi adasqan bauyrymyz óz hatynda.
 

Miras Espaev elimizding Qylmystyq Kodeksining 164-baby, 2-shi bólimi diny arazdyqty qozdyru boyynsha 3 jyl 6 aigha bas bostandyghynan aiyrylyp, býginde Oral qalasyndaghy RU-170/2 enbekpen týzeu mekemesinde jazasyn ótep otyr. Ózining qateleskenin moyyndap, diny sauatsyzdyghynyng zardabyn tartyp otyrghan búl azamattyng ómirbayanynan kóp ózgeshelik tappaysyn. Óz elimizde bilim alghan, aghayyndarynyng ortasynda ósken Mirastyng dinge degen qyzyghushylyghy oyanyp, alghashqy bilimdi ghalamtor arqyly alghan. Keyin Mysyr elinde Islamdy teris týsingen azamattardan tәlim alyp, Oral qalasynda diny uaghyz jýrgizgen bolatyn. Ol dindi dúrys týsinbegenine, sheteldegi jalghan sheyhsymaqtardyng әdemi sózderine aldanyp qalghanyna ókinedi.

«Adasqannyng aldy jón, arty soqpaq» dep Abay atamyz aitqanday, osynday jastarymyzdyng orda búzyp, halqyna, eline qyzmet etetin shaghynda shatasyp, temirtorgha qamalyp jatqany janymyzgha batady. Biz búl hatty jariyalay otyryp, adasyp jýrgen, aqiqatqa kóz jetkizbey, «kóldeneng kók attynyn» sonyna erip, ghalamtordy ózine serik etken bauyrlarymyz oilansa eken deymiz. Eng bastysy, últymyzdyng bereke-birligi joyylmasyn! 

 

Dayyndaghan Úlday SARIYEVA, 
Batys Qazaqstan oblysy
 

Týpnúsqadaghy taqyryp: Týrmeden kelgen hat

"Jas qazaq" gazeti
0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 818
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 652
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 518
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 530