Seysenbi, 7 Mamyr 2024
Qogham 4866 0 pikir 13 Qantar, 2015 saghat 10:29

SUDAN ShYQQAN ShU

QR Premier ministri Kәrim Mәsimov myrzanyn,

Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әkimi Asqar Myrzahmetov myrzanyng

nazaryna!

QR Preziydenti N.Á.Nazarbaev Industriyalandyru kýnine arnalghan jalpyúlttyq telekópir barysyndaghy onlayn-rejimde «Ministrden, viyse-preziydentten, aimaq әkiminen, kompaniya basshysynan, merdigerden bastap әrbir jauapty adamnyng júmys kýni inspeksiyalaudan bastaluy tiyis. Árbir tiynnyng qalay júmsalghanyna qatang baqylau jasalady. Memleketten bólingen әrbir tiyn iske jaratyluy kerek. Al oghan qol súqqan súghanaqtar jedel ústalyp, qamalady» - dep qatang týrde eskertken bolatyn. Alayda, Ontýstik Qazaqstan oblysynyng qiyr ontýstiginde ornalasqan Maqtaaral audanynyng keybir dókeyleri Elbasynyng búl aitqandaryn belshesinen basyp jatyr. Jemqorlyqtyng ordasyna ainalghan búl ólkede sharualar әbden tonalyp bitetin boldy. Ashyq týrde jasalyp jatqan dókeylerding qaskóiligine qara halyq osy uaqytqa deyin auyz ashpay keldi. Degenmen, úra berseng temir de synady ghoy, ashynyp otyrghan halyq búdan keyin óz erikterimen jemqorlyqpen kýresuge bel budy. Negizgi kýnkórisi eginshilik bolyp otyrghan búl ónirde sudyng qojayyny bolyp alghan keybir dókeylerding tonauyna qarsylyq bildirip jatyr. Bibolov Asqar, Nysanbaev Altybay, Ismaylov Tólen, Jýsipov Marat bastaghan 200-den astam sharualar «Bekarys-su», «Beybarys-su», «Beybarys–2010» SSTK-larynyng basshylary tarapynan jasalghan bylyqtardy ashu ýshin Maqtaaral audanynyng prokurory N.Boranbaevqa aryzdanady. Alayda, orta jәne kishi biznesti tekseruge moratoriydy syltauratyp, audannyng prokurory aryzdy keri qaytardy. Eng aldymen, «Bekarys-su», «Beybarys-su», «Beybarys – 2010» SSTK-lary tolyqtay memleketten qarjylanyp, memleketting aqshasyn jep otyr. Al, onyng jeke kәsipkerlikke ne qatysy bar?  Sosyn 200-den astam halyq aryzdanyp otyrghanda SSTK bylay túrsyn, әkimshilikting ózi bastan-ayaq tekserilui kerek qoy? Solay emes pe? Biz biletin mәdeniyetti, zandyq kýshteri tolyqtay qyzmet kórsetetin el solay jasauy kerek.

Jalpy, SSTK-lardyng jemqorlyghy turaly tolyghyraq tarqatatyn bolsaq, birinshiden, «Bekarys-su» SSTK 5 200 ga jerge su berip keledi. Al, onyng ishinde nasospen su ishetin 2 200 ga jer bar. Ontýstik Qazaqstan tabighy monopoliyalardy retteu agenttigi bekitip bergen tariyfi boyynsha 1 000 t.mm3 aghyn sugha 430,64 tenge tólenui kerek, sonda nasossyz ishetin 3 000 ga qysqy zyabi suy әr gektar jerge (430,64h3) = 1 291,92 tengeden týsken. Memleketten berilgen 20% subsidiya 258,38 tenge boluy kerek edi. Sharua qojalyqtarynan alynuy tiyis negizgi aqsha (1291,92-258,38)=1 033,54 tenge boluy shart. Al, SSTK basshysy, audandyq deputat Satybaldiyev Asan myrza sharua qojalyqtarynan 1 800 tenge (maqtalyqtan) jәne 3 600 tenge (baqshalyqtan) jinap alyp otyrghan. Esepke jýginsek, maqtalyq jer 1500 ga bolghanda, qysqy jәne jazghy su 3 000 ga bolyp eseptelinedi. Sonda búl dókeyimiz әr gektardan (1800-1033,54)=766,46 tenge artyq alyp, 2 299 380 tengeni jep qoyghan. Sonymen qatar, nasospen ishetin jer ýshin bekitilgen tarif 806,47 tenge, sonda 1 ga jerge sharua qojalyqtary 80% subsidiyamen eseptegende (806,47h3=2419,41-80%-1935,68)=484,34 tengeden jinau kerek bolsa, SSTK basshysy, audandyq deputat Satybaldiyev Asan myrza 7 600 tengeden jinap, әr gektar jerden 7 112,87 tenge artyq alyp, tonaudyng rekordtyq dәrejesin kórsetken. Qysqy jәne jazghy sugha (2 200h2)=4 400 ga jerden (4 400h7 115,87) = 31 309 828 tenge nasostan jese, barlyghy (2 299 380+31 309 828)=33 609 208 (otyz ýsh million alty jýz toghyz myng eki jýz segiz) tenge artyq aqsha jinap, jemqorlyqqa belshesinen batqan. Búl bir ghana jyldyng kórsetkishi. Al, eki jylda 67 218 416 tengeni jep qoyghan. Búdan bólek, memleketten beriletin subsidiya 54 352 710 tengeni qosynyz. Barlyghy (67 218 416+54 352 710) = 121 571 126 tengeni qúraytyn soma bar bolghany 2-3 dókeyding qaltasyna ketip otyr. Al, múnday jemqorlyqtyng aldyn alugha audan prokurory nege qauqarsyz? Múnda «para berip ústalsang para berip qútyl» strategiyasy jatqan synayly.

Ekinshiden, «Beybarys-su» SSTK 6 000 ga jerge iyelengen sharua qojalyqtaryna su berip keledi. Qysqy jәne jazghy su ýshin maqtalyq jer barlyghy (3 000h2)=6 000 ga qúraydy. Ár gektargha 1 800 tengeden barlyghy 10 800 000 tenge sharualardan alynghan, al jinalghan tarif boyynsha 1 000t.mm3 eseptegende 391,85h3=1 175,55 tenge, al 20% subsidiyany alyp tastaghanda sharua qojalyqtarynyng әr gektar jerinen 940,44 tenge jinau kerek bolatyn. Sonda әr gektar jerden 859,56 tenge artyq alyp otyrghan. Yaghni, 3 000 ga jerding әrbir gektarynan 1 800 tenge, jazghy sugha baqsha ýshin 3 600 tengeden gektaryna jinap alyndy. Eseptesek, barlyghy 10 800 000 tenge bolady eken. Bekitilgen tarif boyynsha 859,56 tenge SSTK basshylary (859,56h3 000)=2 578 680 tenge jinaudyng ornyna,  SSTK basshysy Satybaldiyev Asan myrza búl aqshany mýse tútpay (10 800 000-2 578 680)=8 221 320 tenge artyq jinap, halyqty tonauyn jalghastyrady. Eki jyldyng esebin qosynyz, sosyn oghan subsidiyagha beriletin 1 716 303 tengeni qosynyz, jalpy múnday soraqy tonaudy qalay ataugha bolady ózi? Búl Satybaldiyev Asan dókeyding kózge kóringen jemqorlyqtary, al kórinbeytinderin eseptep ýlgere almaytynymyz da belgili.

Ýshinshiden, «Beybarys–2010» SSTK basshysynyng senim haty arqyly Abdirov Jappar myrza sharua qojalyqtarynyng 4 500 ga jerine su berip keldi. Sonyng ishinde 1 600 ga jer baqsha ónimi ýshin jәne 2 500 ga jer maqtalyq, 100 ga jýgeri, 300 ga jonyshqagha sharualar tarapynan aqsha tólengen. Sonda deymiz, 2 500 ga maqtalyq pen 100 ga jýgerining qysqy su ýshin jalpy (2 500+1600+100)=4 200 ga jerge 1 800 tengeden 2 880 000 tenge tólense, baqsha ónimderining jazghy suyna 5 760 000 tenge jinalghan. Maqtalyq pen jýgerining jazghy suyna 4 680 000 tengeden barlyghy (2 880 000+4 680 000+5 760 000)=13 320 000 tenge kómkerilgen. Al, bekitilgen tarif boyynsha eseptegenimizde әr gektar ýshin 1 004,81 tenge boluy kerek edi. Sonda «Beybarys-2010» 8 700 ga ýshin (8 700h1 256,01)=10 927 287 tengeni ghana jinauy kerek-tin. SSTK basshylary sharua qojalyqtarynan 19 080 000 tenge jinaghan, al artyq alynghan aqsha 8 152 713 tenge. 2 jylda 8 152 713h2=16 314 426 tenge artyq aqshany qoparyp tastaghan. Al, oghan memleketten alynghan subsidiyany qosynyz (22 097 402 t). Búdan basqa shaly t.b. eginshilikter ýshin de sharualardan artyq aqsha alyp, jemqorlyqpen halyqty tonap otyr.

«Bekarys-su», «Beybarys-su», «Beybarys-2010» SSTK sharu qojalyqtarynan 2 jylda jinaghan artyq aqshanyng jalpy kólemi 183 299 257 tengeni qúraydy. Búl jemqorlyqtyng 2 jyldyq jemisi. Búlay ketetin bolsa, kedeylengen sharular kedeylene beretini anyq. Jalpy, SSTK basshylarynyng jylyna 2 ret sharua qojalyqtaryna esep berui әkimning t.b. jarghysynda kórsetilgen. Biraq, SSTK basshylary esep beru bylay túrsyn, sharua qojalyqtaryn adam qúrly kórmeytinin, oiyna kelgenin aityp, oiyna kelgenin istep jýrgenin qara halyq ashyna aitady. SSTK-nyng negizgi basshysy Kóbeev Abdraym myrza búl bylyqshylyqtyng barlyghyn óz qolymen istemey, Abdirov Jappar jәne Satybaldiyev Asan arqyly jýzege asyruda. Basshysy ózi bola túra notarius arqyly júmysyn eki kómekshisine berip qoyghan. Al, aqshany alatyn tikeley ózi bolyp tabylady. Jalpy, tanystyq, tuysqandyqty tikeley paydalanyp otyrghan Kóbeev Abdraym - Maqtaaral audany әkimining auyl sharuashylyghy orynbasary Syzdyqov Qanapiyanyng tikeley qúdasy. Bir ghana mysal, SSTK sharua qojalyqtaryna bólingen ammiak selitrasyn 33,50 tengeden bosatudyng ornyna 39 tengeden sharua qojalyqtargha bosatyp otyr. Al, dәl osy ammiak selitrasyn Núrlybaev, Jana jol, Enbekshi auyl әkimdigi sharua qojalyqtary esebindegi 18 300 ga jerge alyp, artyq ammiak selitrasyn 60 tengeden satyp jibergen. Osylaysha memleketten bólingen ammiak selitrasy sharua qojalyqtaryna tolyq berilmey keledi.

«Bekarys-su», «Beybarys-2010» SSTK-larynyng senim hat arqyly basqarushysy Ábdirov Jappar jәne audandyq deputat Satybaldiyev Asan myrzalar 2010-2014 jyl aralyghynda 46 560 000 tengeni zansyz jinap alady. Olar «Bereke», «Taza-su» SSTK-sy arqyly aqsha jinau kerek edi, biraq aqsha jinaugha «Bekarys-su» men «Beybarys-2010» aralasqan. Sonymen qatar, «Bekarys-su», «Beybarys-2010» SSTK 57 tik drenajdardy qabyldap alghan. Dәl qazirgi uaqytta 57 tik drenajdardyng tek qana qanqasy qalghan. SSTK basshylary Abdirov Jappar jәne deputat Satybaldiyev Asan drenajdardy qarauyldaudyng ornyna elektr jýielerining materiyaldaryn jinap, ony satyp jibergenin halyq óz kózimen kórgen.

Memleket sharua qojalyqtary ýshin qarjyny bólmeydi emes, bóledi. Biraq, Kóbeev Abdraym, Abdirov Jappar jәne deputat Satybaldiyev Asan siyaqty sybaylasqan jemqor toptar memleket aqshasynyng sharua qojalyqtaryna jetuine tosqauyl bolyp otyr. Dәl qazirgi uaqytta Maqtaaral audany sor basqan, jeri ónim bermes, bir betpaqdalagha ainaluda. Óz uaqytynda gektaryna 10 tonnagha deyin maqta beretin jer býginde әreng degen 1 tonnany shygharady. Al, maqta baghasynyng jaghdayy kónil kónshitpeydi. Demografiyalyq ahualy ushyqqan halyq osy qara jerge qarap otyr. Jerden ýmit kýtken sharua qojalyqtarynyng ahualy bolsa mynau? Tonaluda. Sizge jazghan búl hatymyz audandaghy 300 mynnan asatyn halyqtyng atynan jazylyp otyr. Sonymen qatar, 200-den astam sharua qojalyqtary qol qoyyp, mórin basqan. Keltirilgen derekterimiz qújattalghan jәne myndaghan adam kuә.

Dinmúhamed Ayazbekov,

jurnalist.

Ontýstik Qazaqstan oblysy.

Abay.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1641
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1570
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1309
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1262