Júma, 3 Mamyr 2024
Qorghan 5173 0 pikir 26 Mausym, 2014 saghat 16:28

DOSAY KENJETAY. DIN – QÚDAYLYQ INISTITUT

Mausymnyng 24-i kýni Astanada dintanu saraptamasy mәselelerin talqylaghan otyrys boldy. Aytylghan oilardyng ozyghy da tozyghy da kezdesti. Býgingi dintanu men keshegi dintanu arasynda jer men kóktey aiyrmashylyq pen talap, mindetter bolghanymen, búrynnan jattalyp kele jatqan teoriyalar sosiologtar auzynan sol qalpy berilip jatty. Bizde sosiologtar din qúbylysynyng erekshelikteri men mәnine jete ýnilmeytin siyaqty kórindi. Dindi sosiologiyanyng shablondarymen jiliktep, taldau qiyanat bolady. Sebebi dinning óz sosiologiyasy bar. Qoghamnyng kez kelgen salasyna jalpy sosiologiyalyq taldaulardy zorlap tygha beruge bolmaydy. Qoghamdaghy tanymdardyng ózine tәn sosiologiyasy nemese qoghamdyq qabattary bolady. Sol siyaqty dinning de qoghamdaghy roli men orny, onyng әleumettenu tabighaty bar. Onyng negizi diny tanymda jatyr.

Sosyn zayyrlylyq ústanym retinde islamnyng mәninde bar shyndyq. Islamnyng tabighi, aqly , aqiqat din ekendigine osy tústa da kóz jetkizuge bolady. Qúranda memleketti basqaru, sayasy determinizm joq. Sunnada da memleketti kiyeli әulet dinastiyasy basqarady degen ima ne isharat ta joq. Bolsa, Payghambarymyz qaytys bolghan song Hz. Ály taq múrageri bolyp shygha keler edi.
Din – dýniya men aqyret arasyn sosiopsihikalyq, ontologiyalyq negiz bolyp tabylatyn iman arqyly rettep, adamdy aqyl shenberinde túlghalylyq dәrejesine, jauapkershilik sezimin beretin qúdaylyq institut. Sondyqtan din qúbylysynyng tek qoghamdaghy kórinisteri emes, onyng adam erki, jauapkershiligi, ary, namysy, dili, moralidyq negizi, dindarlyghy men amaly, dúghasy men qúlshylyghyn birge saraptau qajet. Sebebi búlar qoghamdaghy adamdy Allamen baylanystyryp jatqan qabattar. Osy qabattar men qoghamdaghy adamdy oqshaulamay, ýrkitpey, birtútas túlgha dep baghalaudy dintanu saraptamasy negizge alsa ghana paydaly nәtiyjeli bolady. Sonda diny әdebiyetter jeke bir mәtin, odan dindar adam ol da jeke bir mәtin bolsa, osy eki mәtin qoghamdaghy diny ahual men diny instituttardyng baghyty men sipatyn anyqtaydy.
Jalpy dintanu shyghu tegi boyynsha adamdy sakralidylyqtan oqshaulaudy negiz retinde alady. Býgingi dintanu saraptamasy metodologiyalyq platformasyna dinning realdy qúbylys ekendigin eskerip qana dúrys boljam jasay alady.
Sondyqtan mening úsynysym, ghylymy teoriyalyq platforma retinde diny senim men diny sana arasyn birge, diny tanym men diny tәjiriybe arasyn tarihilyq negizde birge qarastyryp, birtútas kommentariy jasaugha bolady. Búl ústanym әri memleketting de, jeke dindardyng da kez kelgen arenada qúqyqtyq abyroyyn saqtaugha negiz bolady dep esepteymin.

 

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 639
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 408
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 379
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 382