Seysenbi, 30 Sәuir 2024
Janalyqtar 2692 0 pikir 28 Mamyr, 2009 saghat 20:18

Parlamenttegi konferensiya elimiz ben “europagha jol” taqyrybyna arnaldy

Tayauda Astanada, Parlament ýiinde birqatar shet elderden kelgen mәrtebeli meymandar qatysqan “Qazirgi Qazaqstan jәne “Europagha jol” taqyryby boyynsha halyqaralyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiya boldy. Qazaqstannyng Europadaghy qauipsizdik jәne yntymaqtastyq úiymyna tóraghalyq etuding qarsanynda ótip otyrghany búl alqaly jiyn halyqaralyq dengeydegi manyzdy shara ekeni dausyz. Jiynda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng konferensiyagha qatysushylargha qúttyqtau sózin elimizding Memlekettik hatshysy Qanat Saudabaev jariya etti. Halyqaralyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiyada Qazaqstan Respublikasynyng qazirgi kezde qol jetkizgen sayasi, ekonomikalyq, әleumettik jetistikteri jan-jaqty saralanyp, jiynda sóz alghandar elimizding tabystary joghary baghalandy.
Halyqaralyq konferensiyada Parlament Senatynyng Tóraghasy, EQYÚ Parlamenttik Assambleyasy tóraghasynyng orynbasary Qasym-Jomart Toqaev “Qazirgi Qazaqstan jәne “Europagha jol” halyqaralyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiyada sóz sóiledi.
Jogharghy palatanyng tóraghasy búrynghy kenestik kenistikte ghana emes, aziyalyq nemese batys qúrlyqtaghy elderde úqsasy joq, Qazaqstandaghy “Europagha jol” memlekettik baghdarlamasy turaly óz oilaryn ortagha saldy.

Tayauda Astanada, Parlament ýiinde birqatar shet elderden kelgen mәrtebeli meymandar qatysqan “Qazirgi Qazaqstan jәne “Europagha jol” taqyryby boyynsha halyqaralyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiya boldy. Qazaqstannyng Europadaghy qauipsizdik jәne yntymaqtastyq úiymyna tóraghalyq etuding qarsanynda ótip otyrghany búl alqaly jiyn halyqaralyq dengeydegi manyzdy shara ekeni dausyz. Jiynda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng konferensiyagha qatysushylargha qúttyqtau sózin elimizding Memlekettik hatshysy Qanat Saudabaev jariya etti. Halyqaralyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiyada Qazaqstan Respublikasynyng qazirgi kezde qol jetkizgen sayasi, ekonomikalyq, әleumettik jetistikteri jan-jaqty saralanyp, jiynda sóz alghandar elimizding tabystary joghary baghalandy.
Halyqaralyq konferensiyada Parlament Senatynyng Tóraghasy, EQYÚ Parlamenttik Assambleyasy tóraghasynyng orynbasary Qasym-Jomart Toqaev “Qazirgi Qazaqstan jәne “Europagha jol” halyqaralyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiyada sóz sóiledi.
Jogharghy palatanyng tóraghasy búrynghy kenestik kenistikte ghana emes, aziyalyq nemese batys qúrlyqtaghy elderde úqsasy joq, Qazaqstandaghy “Europagha jol” memlekettik baghdarlamasy turaly óz oilaryn ortagha saldy.
Qasym-Jomart Toqaevtyng aituynsha, 1991 jylghy jeltoqsanda memleket basshysyn alghash ret býkilhalyqtyq saylaudan keyin Preziydent Núrsúltan Nazarbaev Qazaqstan Respublikasy syrtqy sayasatynyng kelbetin belgiley kelip “Qúrlyq ortasynda ornalasqan el Europa men Aziya arasyndaghy kópir boluy tiyis” dep atap ótken bolatyn.
Baghdarlamanyng naqty tarihy negizi bar ekenin aitqan ol “Europadaghy qauipsizdik jәne yntymaqtastyq úiymyna qatysushy bola otyryp, Qazaqstan Ortalyq Aziyadaghy basqa memlekettermen qatar Kóne jaryqtyng sayasy bederin shyn mәninde ózgertti”, – dedi.
“Europagha jol” memlekettik baghdarlamasyn qabylday otyryp Qazaqstan europalyq órkeniyetke tәn sayasi, qúqyqtyq, filosofiyalyq, moralidyq qúndylyqtardy birte-birte qabyldaugha baghdarlanghan óz strategiyasyn jýzege asyrugha kiristi.
Sóitip, baghdarlama bizding europalyq qúndylyqtargha qaray ilgerileuimizdi kórsetip otyr. Búl jol jalpygha birdey qauipsizdik pen ekonomikalyq órkendeuge aparatyn “Aziya-Europa” órkeniyet kýre jolynyng bóligi bolyp tabylady.
Beynelep aitqanda, biz Aziyadan Europagha jol salyp jatyrmyz, búl ózara tiyimdi әriptestik negizi ghana emes, sayasy jýielerdin, mәdeniyet pen moralidyq-etikalyq qúndylyqtardyng jaqyndasuynyng bastaluy.
– Sonymen birge, – dedi tóragha, Qazaqstan Europagha úmtyla otyryp ózining últtyq jәne mәdeny erekshelikterinen de bas tartpaydy. Biraq bizding týsinigimizdegi europalyq qúndylyqtar jalpygha birdey ereksheligi bar jәne sondyqtan tartylys kýshke ie órkeniyet jetistikteri bolyp tabylady. Basqa memleketterge ong yqpal ete alatyn aimaqqa ainalardyng aldynda Europa úzaq ta kýrdeli joldan ótti. Sayasy instituttardyng qyzmeti, ishki jәne memleketter arasyndaghy qajetti konsensusqa qol jetkize alu, zang ýstemdigi qaghidalarynyng ózgermeytini, europalyq әleumettik ýlgi, adam qúqy jónindegi joghary standarttargha ainymastyq pen qorshaghan ortany qorghau salasyndaghy dausyz jetekshilik Euroodaqty kóptegen memleketter ýshin qúndy әriptes etip otyr.
Q.Toqaevtyng aituynsha, Europalyq Odaqpen ózara tiyimdi әriptestikti damytu — әlemdegi geosayasy ortalyqtarynyng biri — Qazaqstannyng syrtqy sayasy strategiyasynda erekshe oryn alady. Qazaqstan Europalyq odaqpen Ortalyq Aziya arasyndaghy jana әriptestik Strategiyasyn qabyldaudyng bastamashysy bolyp otyr.
Ortalyq Aziya aimaghy EO ýshin ony energoresurstarmen qamtamasyz etu túrghysynda ghana úzaq merzimdik manyzy bar deuge bolmas. Búl manyzdy, biraq shyn mәnindegi kóp qyrly yntymaqtastyqtyng jalghyz ghana salasy emes. Qazirgi geosayasy jaghdayda bizding aimaq euraziyalyq qúrlyqtaghy túraqtylyq pen qauipsizdikti qoldauda airyqsha manyzy bar ekenin esten shygharmauymyz kerek.
Qazaqstan Euroodaqtyng Ortalyq Aziyadaghy negizgi sauda jәne investisiyalyq әriptesi bolyp otyr. Ekinshi jaghynan, EO Qazaqstannyng eng iri sauda iriptesi bolyp tabylady, 2008 jyly onyng kólemi 39 milliard dollardy qúrady, yaghny elding barlyq syrtqy saudasynyng 40 payyzy bolady.
Euroodaq elderi bizding elimizding ekonomikasyna 40 milliard dollargha juyq tikeley investisiya әkeldi, ol Qazaqstangha kelgen sheteldik tikeley investisiyalardyng jalpy kólemining jartysynan astamyn qúraydy. Degenmen osy investisiyanyng kóp bóligi otyn-energetika keshenine salyndy. Kólik, jana tehnologiyalar, taza energetika salasyndaghy iske qosylmaghan rezervter bar ekeni aitylugha tiyis. Bizding elimiz ýshin europalyq investisiyany ghylymy auqymdy jәne ónerkәsipting innovasiyalyq salalaryna shoghyrlandyru manyzdy. Elimizdi industriyalyq-tehnologiyalyq damudyng preziydenttik jana baghdarlamasyn jýzege asyruda Euroodaq Qazaqstannyng paydaly әriptesi bola alady.
“Europagha jol” baghdarlamasynyng erejelerine toqtala kelip tóragha onyng batyl sipatyn jәne yntymaqtastyqtyng eng manyzdy mindetterin sheshudi maqsat etkenin aitty. Ol — sauda-ekonomikalyq yntymaqtastyqty damytu, kólik-kommunikasiyalyq baylanys, energetika jәne resurs jinaqtau salalarynda ózara tiyimdi jobalardy jýzege asyrudy maqsat etedi. Europalyq tәjiriybeni eskere otyryp Qazaqstannyng qúqyqtyq jýiesi men qoghamdyq-sayasy instituttardy jetildiru men odan әri damytu baghdarlamanyng manyzdy bóligi bolyp tabylady. Memlekettik qyzmet reformasyna jәne biylik qúrylymdaryndaghy sybaylas jemqorlyqpen kýreske basa nazar audarylyp otyr. Qazaqstan ýshin bilim beruding sapasyn arttyru, kishi jәne orta biznesti damytugha Euroodaqtyng jәrdemdesui manyzdy.
Q.Toqaevtyng aituynsha, ekonomikalyq yntymaqtastyqtan basqa kýn tәrtibinde - jahandanudyng jana jaghdayynda europa qúrlyghynda qauipsizdikti qamtamasyz etuding jәne kópqyrly dýniyeni bekituding jana tendeuin birlese izdeu túrghanyn atap ótti.
Múnda Qazaqstannyng bastamasy boyynsha jәne tikeley qatysuymen túrghyzylghan syrtqy sayasy “tireulerdin” eleuli róli bar. Ol Aziyadaghy ózara senim jәne is-sharalar jónindegi kenes, Álem jәne dәstýrli dinder liyderlerining sezderi, músylman әlemi men Batys arasyndaghy ýnqatysu. Yadrolyq qarudy jәne tiyisinshe tehnologiyalardy taratpau jónindegi Qazaqstannyng jetekshi róli — erekshe esepte túrady.
EQYÚ-na 2010 jyly tóraghalyq etu qarsanynda Q.Toqaev Qazaqstan aldaghy tóraghalyqty osy úiymgha qatysushy elderding qauipsizdikti qamtamasyz etu, ekonomikalyq yntymaqtastyq, gumanitarlyq baylanystardy damytu men demokratiyalyq qúndylyqtardy nyghaytudaghy keng auqymdy mәselelerindegi ózara is-qimylgha “jana tynys” beruding jana mýmkindigi retinde qarastyratynyn atap ótti.
Jalpy europalyq yntymaqtastyqty ilgeriletuding manyzdylyghyn atap óte kelip Q.Toqaev “Europagha Qazaqstannyng joly tendesi joq, әlemdik diplomatiya tarihynda úqsasy bolmaghan baghdarlama. Ángime iri euraziyalyq memleketting jalpy europalyq órkeniyet kenistigine birte-birte kirui turaly bolyp otyr. Búl strategiyalyq baghyt Qazaqstannyng úzaq merzimdik últtyq mýddelerine tolyq sәikes keledi”, – dedi.
Konferensiyada elimizding damuy turaly syndarly oi-pikirler aitylyp, Qazaqstannyng órkendeu qarqynyna joghary bagha berildi. Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaevtyng qogham damuy men ekonomikalyq ýderisterdi ýilestire otyryp, elimizdi órkendetuding sara jolyn dәl aiqyndauy jәne sayasi-ekonomikalyq reformalardy tiyisinshe jýzege asyryp kele jatqany atalyp ótildi.
Konferensiyada Parlament Mәjilisining Tóraghasy Oral Múhamedjanov, Europa Kenesi Parlamenttik Assambleyasynyng viyse-preziydenti, onyng halyqaralyq qatynastar jónindegi kishi komiytetining tóraghasy, Beligiya Senatynyng deputaty, “Qazaqstan-Beligiya” parlamentaralyq dostyq tobynyng mýshesi Pol Ville, Litva Respublikasy Seymi tóraghasynyng orynbasary Aligis Kasheta, Fransuz Respublikasy Últtyq Assambleyasynyng deputaty, EQYÚ Parlamenttik Assambleyasyndaghy Fransiya Últtyq Assambleyasy delegasiyasynyng basshysy Miysheli Vuazen, Grekiya Respublikasy Parlamentining deputaty, “Grekiya-Qazaqstan” yntymaqtastyq tobynyng mýshesi Viron Polidoras, TMD Parlamentaralyq Assambleyasy Kenesining bas hatshysy Mihail Krotov, Týrkiya Úly Últtyq Jinalysynyng deputaty, “Týrkiya-Qazaqstan” yntymaqtastyq tobynyng tóraghasy Mehmet Chichek sóz sóiledi. Halyqaralyq jiyngha qatysushylar elimizding qazirgi zamandaghy damu dengeyin joghary baghalay otyryp, әlem qoghamdastyghy aldynda túrghan auqymdy mindetter turaly oilaryn ortagha saldy.

 

 

Serik QARAJAN, Qazaqstan Jurnalister odaghynyng mýshesi
«Týrkistan» gazeti 28 mamyr 2009 jyl

0 pikir