Júma, 3 Mamyr 2024
Janalyqtar 2588 0 pikir 7 Qazan, 2009 saghat 05:43

Nysanbay Súltanov. Qazaqtyng qyrylyp izdegenin, amerikandar tauyp qoydy

Ghasyr boyy qalyptasqan dәstýr boyynsha, qazan aiynyng basynda nobeli ailyghy bastalyp ketti. Sol dәstýr boyynsha alghashqy Nobeli syilyqtary medisina jәne fiziologiya salasy boyynsha tapsyryldy.

2009 jylghy medisina salasy boyynsha Nobeli syilyghy amerikandyq ghalymdar Elizabet Blekbern, Kerol Greyder y Djek Shostakqa tabys etildi. Álemdegi eng syily syilyq amerikan ghalymdaryna mәngi jastyqtyng kilti bola alatyn enzimning tabighatyn ashqany ýshin tabys etilip otyr. Osy jyldyng taghy bir ereksheligi syilyq túnghysh ret eki әiel adamgha birdey beriletininde.

Nobeli syilyghynyng osy jylghy tandauy kópúltty Qazaqstan qauymyn, onyng ishinde gumanitarlyq salada istep jýrgen azamattardy bey-jay qaldyrmasy anyq. Jaqynda ghana Astana qalasynda elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng tóraghalyq etuimen ótken ghylym-bilim jónindegi arnayy kenes ótkeni barshagha mәlim. Sol jiynda preziydentimiz elimizding iydeologiya salasynyng aqsap jatqanyn basa aityp, tariyh, filosofiya, әleumettanu, sayasattanu ghylymy instituttarynyng basshylaryn әbden synap, «senderding istep jýrgenderinning barlyghy bekershilik, ne bolsa sonymen ainalysyp jatyrsyndar» degen edi. Sóz sonynda Núrsúltan Ábishúly qazaq ghalymdary ýshin airyqsha manyzy bar taqyryptardyng biri retinde «qartanggha qarsy dәru izdeu kerek» dep qalyp edi...

Ghasyr boyy qalyptasqan dәstýr boyynsha, qazan aiynyng basynda nobeli ailyghy bastalyp ketti. Sol dәstýr boyynsha alghashqy Nobeli syilyqtary medisina jәne fiziologiya salasy boyynsha tapsyryldy.

2009 jylghy medisina salasy boyynsha Nobeli syilyghy amerikandyq ghalymdar Elizabet Blekbern, Kerol Greyder y Djek Shostakqa tabys etildi. Álemdegi eng syily syilyq amerikan ghalymdaryna mәngi jastyqtyng kilti bola alatyn enzimning tabighatyn ashqany ýshin tabys etilip otyr. Osy jyldyng taghy bir ereksheligi syilyq túnghysh ret eki әiel adamgha birdey beriletininde.

Nobeli syilyghynyng osy jylghy tandauy kópúltty Qazaqstan qauymyn, onyng ishinde gumanitarlyq salada istep jýrgen azamattardy bey-jay qaldyrmasy anyq. Jaqynda ghana Astana qalasynda elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng tóraghalyq etuimen ótken ghylym-bilim jónindegi arnayy kenes ótkeni barshagha mәlim. Sol jiynda preziydentimiz elimizding iydeologiya salasynyng aqsap jatqanyn basa aityp, tariyh, filosofiya, әleumettanu, sayasattanu ghylymy instituttarynyng basshylaryn әbden synap, «senderding istep jýrgenderinning barlyghy bekershilik, ne bolsa sonymen ainalysyp jatyrsyndar» degen edi. Sóz sonynda Núrsúltan Ábishúly qazaq ghalymdary ýshin airyqsha manyzy bar taqyryptardyng biri retinde «qartanggha qarsy dәru izdeu kerek» dep qalyp edi...

Abyroy bolghanda әbden abyrjyp, týn úiqysynan airylyp, tóbe shashyn júlyp, «Endi ne isteymiz? Endi qayttik?» dep qinalyp otyrghan qazaq ghalymdaryna amerikandyq әrptesteri qol úshyn berdi. Negizinen, teoriyalyq jaghynan mәsele óz sheshimin tapty. Qazaq gumanitariylerining jandary jay tapty. Aldaghy uaqytta nanotehnologiya salasyndaghylar oilana bersin deymiz!

Esterinizge sala keteyik, osy syilyqtyng iyegerlerin anyqtau ýshin Shvesiya korolidik akademiyasynyng Nobeli komiyteti jyl boyy júmys istep keldi. Ol ýshin komiytet әlemning kóptegen elderindegi iri medisina ortalyqtarymen, joghary oqu oryndarymen habarlasyp, ondaghy beldi ghalymdar men sarapshylardyn, osyghan deyingi Nobeli syilyghynyng iyegerlerining arasynda saualnama jýrgizipti. Sol saualnamanyng negizinde syilyqqa layyqty ýmitkerlerding ortaq tizimi jasalady. Aqyrynda sol tizimdegi júmystar men ýmitkerler komiytet mýsheleri arasynda talqylanyp, dauysqa salynady.

Jyldaghyday Nobeli syilyghynyng iyegerlerine 10 million shved kronasy (shamamen bir million euro) tapsyrylady.

Qalyptasqan tәrtip boyynsha, syilyqty tapsyru rәsimi Stokgolim men Oslo qalalarynda 10 jeltoqsan kýni, yaghny onyng negizin qalaushy, shved ónerkәsipshisi, lingvisti, filosofy Alifred Nobeli (1833-1896) dýniyeden ótken kýni ótedi.

 

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 811
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 640
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 508
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 520