Seysenbi, 30 Sәuir 2024
Janalyqtar 3658 0 pikir 5 Qazan, 2009 saghat 08:21

Aysha Bәiten. Preziydent turaly kitap

«Núr Otan» HDP Tóraghasynyng birinshi orynbasary Darhan Kәletaevtyng «Qazaqstan - bolashaqqa úmtylghan el. Últtyq kóshbasshy faktory» atty kitaby jaryqqa shyqty. Seysenbide ótken túsaukeser rәsimine jinalghan kórnekti qogham qayratkerleri jana kitaptyng qazirgi qoghamdaghy alar orny turaly týiindi oilaryn ortagha saldy.

Marat Tәjiyn, QR Preziydentining kómekshisi-Qauipsizdik kenesining hatshysy:

«Núr Otan» HDP Tóraghasynyng birinshi orynbasary Darhan Kәletaevtyng «Qazaqstan - bolashaqqa úmtylghan el. Últtyq kóshbasshy faktory» atty kitaby jaryqqa shyqty. Seysenbide ótken túsaukeser rәsimine jinalghan kórnekti qogham qayratkerleri jana kitaptyng qazirgi qoghamdaghy alar orny turaly týiindi oilaryn ortagha saldy.

Marat Tәjiyn, QR Preziydentining kómekshisi-Qauipsizdik kenesining hatshysy:

- Kitaptyng basty tabysy - Qazaqstan tәuelsizdik alghan kezennen bergi tariyhqa oy kózimen qaray otyryp, Núrsúltan Nazarbaevtyng sayasy qayratkerligining ózine tәn qyrlaryn kórsete alghandyghy. 1992 jyldary Kenes odaghy kýirep, jana qoghamdy qalay damytu kerek degen mәsele kóterildi. Memleket basshysy 1993 jyly qazaqstandyq qoghamnyng birigui turaly iydeya aitylsa, odan keyingi kezenderde innovasiyalyq damu, bәsekege qabilettilik iydeyasy, qarjy-ekonomikalyq daghdaryspen baylanysty bastama boy kóterdi. Osynyng bәri Preziydentting teoriyalyq ýlgilerdi úsynuy arqyly jýzege asyryldy. Búl baghyttaghy Preziydentting oilau ýlgisi kitapta anyq, aiqyn, tújyrymdy kórinis tapqan. Últtyq kóshbasshynyng ómirlik, sayasy ústanymdary men is-qimylyndaghy basty kezeng taldanyp jazylghan. Týiindi pikirleri arqyly keybir әli kýnge kórinis tauyp otyrghan dauly mәselelerge jauap beredi. Osydan birneshe jyl búryn qazaq memlekettiligine qatysty kýmәndi pikirler tughany este. Qazaq memleketi ejelgi tarihpen astasyp jatqandyghyna eshkim de kýdiktenbese kerek. Tek ol týrli formalargha auysyp otyrdy. Týrli geografiyalyq jәne shekaralyq sipatqa ie boldy. Sheteldik sayasattanushylardyng qazaq tarihynda qazaq memlekettiligi bolmaghan degen pikiri bos sandyraq. Qazaq san ghasyrgha sozylghan tarihymen, memlekettiligining kóneligimen maqtanady. Kitaptyng negizgi arqauy Preziydentting memlekettilikting zamanauy qalybyn qúrastyrghan sayasi, últtyq túrghydaghy rólin aiqyndaugha týiindeledi. 90-jyldary últtyq sayasattaghy jolymyzdy tandau qiyngha týsip túrghan. Bizding elimizding etnikalyq sayasattaghy damu ýlgisi kitapta atap aitylghanday, azamattardyng tenqúqylyghy iydeyasyna toqtaldy. Búl ústanym qazaq halqynyng damuyna kedergi keltirgen joq. Últtyq sayasatty dúrys tanday almaudyng kesirinen basqa elder tarihynda qanday kelensizdikter oryn alghanyn úmytpaghan jón. Ol sonymen qatar, basty qúndylyq, memlekettilikting negizgi týiini, qazaq halqyn damytu iydeyasyn da joqqa shygharghan joq. Qazaq halqynyng damuynsyz, әriyne, qazaq memlekettiligining de mәnisi bolmas edi. Shyghys teology әl-Ghazaliyding aitqany bar: «Eger sen jaryq dýniyede myndaghan is atqaryp, eng basty isti tyndyrmasan, onda óz ómirindi zaya ketti dey ber. Al myndaghan isti tyndyrmay-aq, basty isti tyndyrsan, ómiring qúr bosqa ketpegeni». Preziydentting basty isi qazaq memlekettiligin qúra bilui, XX-XHI ghasyr termiynimen aitqanda jana qazaq memlekettiligin qúruy.

Quanysh Súltanov, Parlament Senatynyng deputaty:

- Qazir sayasy qoghamdyq salada sayasy basshylar turaly, memleket basshylary turaly saraptamalyq kitaptar shygharu ýrdiske ainaldy. Bizding Preziydent turaly sheteldikter kóptegen enbek jazdy. Dúrys-aq. Basqa el sarapshylarynyng bizding eldegi qúbylystardy baghalauy, búl qúbylystar kimning enbegi, qanday enbekpen kelgeni turaly baghalauy qúndy. Solay bolghanda bizding ózimizding otandyq sarapshylarymyz ben sayasatkerlerimizding jazghan dýniyelerine airyqsha nazar audarudyng qisyny keledi. Darhan Amanúlynyng kópshilikting nazaryna úsynghan kitabyn janalyq dep esepter edim. Negizgi baghyttardy ghylymiy-sayasi, saraptamalyq janrda jazghany óte qúptarlyq jaghday. Ekinshi bólimde halyqaralyq sayasy arenadaghy túlghasy sipattalady. Mәselen, qazir EQYÚ-daghy tóraghalyq Qazaqstangha ne beredi degen saual tastalyp jýr. Rasynda búl ne beredi? Eger biz әlemdik qauymdastyqtan oqshau, bólektengen el bolsaq, eshtene dep aita almas edik. Biz eng alghash ózimizdi tәuelsiz memleket retinde jariyalaghan sonau shaqta әlemdik qauymdastyqqa enu faktory asa manyzdy edi. Múnyng manyzdylyghyn Memleket basshysy anghara bildi. Kózkórgen retinde aitarym, egemendi el bolghangha deyin bizde syrtqy sayasatpen ainalysu ýrdisi bolghan joq. Oghan bizge mýmkindik te bergen joq. Sondyqtan halyqaralyq is-әreket Qazaqstan ýshin, bizding memlekettiligimiz ýshin tyn, jana qúbylys. Birinshi kýnnen bastap-aq, Preziydentting osy salagha belsene kirisken qayratkerligin layyqty baghalau qajet. Memleket basshysy әlemdik qoghamdastyq bizben sanasuy ýshin Qazaqstandy halyqaralyq orbitagha shygharugha úmtyldy. Onyng reformalarymen, memlekettik instituttarymen, qandayda bir ishki jәne syrtqy arenadaghy әreketimen sanasugha shaqyrdy. Bir ghana bastama turaly әngimeleuge bolady. 1992 jyly Preziydent BÚÚ-nyng 47-sessiyasynda túnghysh sóilegen sózinde ASEAN turaly bastama kóterdi. Kóptegen adamdar búl bastamany elemeuge tyryssa, bireuler synaugha tyrysty. Búl júmystyng sonyna deyin shyghuyn Preziydentting ózi myqtap qolgha aldy. Keshendi týrde Aziya elderimen baylanys ornatu júmystaryn keshendi týrde jýrgizdi. Tógilgen ter tekke ketken joq. Aqyrynda eng alghashqy bolyp, 1994 jyly Qytaydyng joghary basshylyghy búl bastamagha ýn qosty. Oghan Resey de, basqalary da qosyldy. 2002 jyly búl kenes Almatyda ótip, 17 elding memleket basshysy qatysty. 4 memleket baqylaushy boldy. Búl tyng janalyq edi. Aziyalyq memleketter arasyndaghy yntymaqtastyq negizi osylay qalandy.
Teli-Aviv uniyversiyteti professorynyng bylay degeni bar: «Qazaqtardyng ýsh mәrte joldary bolghan. Olargha eng әueli ata-babalary úlan-ghayyr jer qaldyrghan. Jәne ol qazba baylyqqa túnghan jer. Ýshinshisi, Preziydentterinen joldary bolghan». Memleketting órkendeui onyng últtyq kóshbasshysynyng túlghalyq qadir-qasiyetimen tyghyz baylanysty. Meninshe, Darhan Amanúly osy beyneni jan-jaqty ashyp kórsetuge tyrysqan.

Aydos Sarym, sayasattanushy:

- Aldymen búl «Núr Otan» partiyasy tyndyrghan enbek. Jәne qazirgi Qazaqstan qanday, 20,30,40,50 jyldan keyingi onyng bet-beynesi, sayasy ústanymy, jetistik-tabysy, baghyt-baghdary qanday bolady degen súraq meylinshe әrbir qazaqstandyqty, azamatty, qayratkerlerdi oilandyratyn manyzdy súraq. Sondyqtan, meninshe, búl kitapta aitylghan negizgi ústanym-iydeyany basqa tәuelsiz sayasy úiymdar, sayasy qúrylymdar, partiyalar birige talqylauy tiyis. Sonda búl qyzu talqylaugha týsetin enbek bolady. Kitaptyng jaryq kórui Qazaqstandaghy sayasat ghylymymen shúghyldanatyn azamattardyng oy qauzauyna әjeptәuir tamyzyq boldy dep oilaymyn. Nege deseniz, zaman ózgeredi, uaqyt algha jyljidy, osydan on jyl búryn memleket biyliginde jýrgender qazir óz kózqarastaryn qayta qarastyryp jatqany da shyndyq. Darhan Amanúlynyng partiyalyq-sayasy enbegining tyrnaqaldy jemisi - jana kitabynyng jaryq kóruimen qúttyqtaymyn.

Darhan Kәletaev jiyn sonynda túsau-keser rәsimine kelip, jana kitap turaly oy bildirgen barsha qauymgha alghys aitty. «Búl Qazaqstannyng ótkenine, býgingisine, keleshegine sholu, jýieli saraptama jasaghan túnghysh enbegim. Kitap sayasy kóshbasshy, Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng tәuelsiz Qazaqstan-nyng tarihyndaghy túlghasyn, bizding elimizding ekonomikalyq, sayasi, mәdeny tabystargha jetu jolyn, qazaqstandyq memlekettilik pen qoghamnyng odan arghy janghyruyn zertteuge baghyttalghan talpynys», degen pikir bildirdi.

Aysha Bәiten

«Núr Astana» gazeti

 

0 pikir