Tabighat – tirshilik ataulynyng qútty qonys-mekeni, tirshilikting týlep ósuine qajet, jer betine kórik bergen sәni. Halqymyzda tabighat degen sóz jer, tughan jer, atameken úghymdarymen qatar túrady.

Árbir azamat tabighat aldynda ózin jauapty, barlyq januardy kiyeli sanap, ózen, kól jaghalaularyn taza ústap, búlaq kórse kózin ashyp, jastayynan balalarynyng sanasyna sinirip, boylaryn jaqsylyqqa ýiretken. Tabighat pen adam – birtútas. Adamzat planetanyng ekologiyasyna nazar audaruy kerek. Kólik qúraldary auany ziyandy gazdarmen lastaydy. Kóptegen múnay qaldyqtary, su qoymalaryna tastaluda. Búl qaldyqtar – ósimdikter, jabayy andar, balyqtar men qústardyng ólimine әkelip jatyr. Búnyng basty sebepkeri – adamdar. Ekojýieni búzu – óz ýiimizdi búzghanmen birdey. Qorshaghan ortagha qamqorlyq pen sýiisepnshilik qajet. Sonda ghana, adam tabighatpen ýilesimdi ómir sýre alady. Planetadaghy tirshilikti qorghau ýshin býkil adamzattyng birigui qajet. 1987 jyly BÚÚ-nyng Dýniyejýzilik qorshaghan orta men damu komissiyasy «Bizding jalpy bolashaghymyz» atty esebinde «qorshaghan orta ýshin qauipsiz jolda ekonomikalyq dәuirge» ayaq basugha shaqyrdy.Alghash ret «túraqty damu» konsepsiyasy úsynyldy. «Túraqty damu maqsattary» – qazirgi uaqyttyng qajettiligin qamtamasyz ete otyryp, bolashaq úrpaqtardyng ózining qajettilikterin qamtamasyz etuine qauip tughyzbaytyn damu. «Elimizde ekologiya úzaq uaqyt boyy kózge kórinbeytin, qolgha ústaugha kelmey­tin abstraktili, ekinshi dәrejeli mәsele retinde qabyldanyp keldi. Alayda ol el túrghyndarynyng densaulyghyna tikeley әser etedi. Álemdik dengeydegi adamzat aldyndaghy ghalamdyq ózekti mәselelerding biri ekologiyalyq problema.

Songhy uaqytta ekologiyalyq jaghday tez nasharlap, әlemning bolashaghy ýshin manyzdy problema bolyp tabylady. Tabighy resurstardyng sarqyluy, qorshaghan ortanyng lastanuy, jahandyq jylynu jәne múzdyqtardyng erui siyaqty ekologiyalyq problemalar әlem ýshin ýlken qauip tóndirude. Ekologiyalyq ortanyng nasharlauy kóptegen tabighy oqighalardy tudyrady. Tusunamiys, dauyl, dauyl, su tasqyny jәne taghy basqalar siyaqty kóptegen jaghymsyz tabighy oqighalar býkil әlemde kóbeye bastady. Ekologiya da osy jaghdaydy zerttep, qanday sharalar qabyldau kerektigin anyqtaydy. Barlyq tirshilik iyeleri atmosfera men múhit týbining arasynda ómir sýretinin eskere otyryp, ekologiyalyq jýieni jaqsy qorghau kerek dep oilay alamyz. Tabighat – tirshilik kózi. Tabighatty ayalau, oghan ýnemi janashyrlyq sezimmen qamqorlyq jasap otyru ata-babalarymyzdyng úrpaqtaryna úran etip qaldyrghan amanaty ekendigin eshqashan da esten shygharmaugha tiyispiz. Tabighat pen adam qatar úghym demekshi. Tabighatty qorghau jastar ol bizding mindetimiz.

Biskulitanova Alibina,

әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiytetining zang fakuliteti Memleket jәne qúqyq teoriyasy men tarihy,konstitusiyalyq jәne әkimshilik qúqyq kafedrasynyng agha oqytushysy.

B.J.Ahmetjanov,

әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiyteti zang fakulitetining magistranty. 

Abai.kz