Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Janalyqtar 2878 0 pikir 22 Qarasha, 2013 saghat 04:50

Tenderge qoldy salghany qazaqstandyq kәsipkerlerdi taptap ketkeni

Jaqynda Reseyding Ekaterinburg qalasynda Shekaralyq yntymaqtastyq jónindegi iskerlik kenesting plenarlyq otyrysy ótti. Onda Qazaqstandaghy tenderler men memlekettik satu-satyp alugha Resey men Belarusiting kez kelgen zandy túlghasy, yaghny kәsipkeri qatysa alatyny turaly sóz qozghaldy.
Eger búl bastama zandy ký­shine ense, qantardan bastap Qazaqstannyng ekonomikasyna, memlekettik isine Kedendik odaqqa mýshe elder bas súgha bas­taydy. Búl orynda basy qyltiyatyn basty mәsele – Qa­zaqstan ekonomikasyna, ekonomikalyq tәuelsizdigine qauip-qater tóne­tin­i. Sóz joq, atal­ghan ýsh elding naryghynda qarama-qayshylyqtar jetip artylady. Endi ghana tәi-tәy basyp kele jatqan qazaqstandyq kәsipker­ler, mәselen, әlem naryghynda oiyp túryp oryn alghan reseylik kәsipkerlermen iyq tiresip, bә­sekege týse ala ma? Eger Qazaqstannyng memlekettik satyp alu jýiesine reseylik jәne bela­rusi­tik kәsiporyndar qatyssa, әli ayaqtan tik túryp ýlgermegen qazaqstandyq kә­sipkerlerding kýni ne bolmaq?
Jauyrdy jaba toqyp ne kerek, Kedendik odaqqa kiretin el­derding ekonomikasynda birine-biri qarama-qayshy keletin talaptar shash etekten. Aytalyq, Reseyding zandarynyng Qazaqstan zandarynan aiyrmashylyghy jer men kóktey. Ákimshilik talaptary da, memlekettik salyqtary da әr basqa. Múndayda Re­seydin, ne Belarusiting kәsip­kerleri Qazaqstannyng tenderle­rine, memlekettik satu-satyp alu isine aralasuy jón emes.

Jaqynda Reseyding Ekaterinburg qalasynda Shekaralyq yntymaqtastyq jónindegi iskerlik kenesting plenarlyq otyrysy ótti. Onda Qazaqstandaghy tenderler men memlekettik satu-satyp alugha Resey men Belarusiting kez kelgen zandy túlghasy, yaghny kәsipkeri qatysa alatyny turaly sóz qozghaldy.
Eger búl bastama zandy ký­shine ense, qantardan bastap Qazaqstannyng ekonomikasyna, memlekettik isine Kedendik odaqqa mýshe elder bas súgha bas­taydy. Búl orynda basy qyltiyatyn basty mәsele – Qa­zaqstan ekonomikasyna, ekonomikalyq tәuelsizdigine qauip-qater tóne­tin­i. Sóz joq, atal­ghan ýsh elding naryghynda qarama-qayshylyqtar jetip artylady. Endi ghana tәi-tәy basyp kele jatqan qazaqstandyq kәsipker­ler, mәselen, әlem naryghynda oiyp túryp oryn alghan reseylik kәsipkerlermen iyq tiresip, bә­sekege týse ala ma? Eger Qazaqstannyng memlekettik satyp alu jýiesine reseylik jәne bela­rusi­tik kәsiporyndar qatyssa, әli ayaqtan tik túryp ýlgermegen qazaqstandyq kә­sipkerlerding kýni ne bolmaq?
Jauyrdy jaba toqyp ne kerek, Kedendik odaqqa kiretin el­derding ekonomikasynda birine-biri qarama-qayshy keletin talaptar shash etekten. Aytalyq, Reseyding zandarynyng Qazaqstan zandarynan aiyrmashylyghy jer men kóktey. Ákimshilik talaptary da, memlekettik salyqtary da әr basqa. Múndayda Re­seydin, ne Belarusiting kәsip­kerleri Qazaqstannyng tenderle­rine, memlekettik satu-satyp alu isine aralasuy jón emes.
Kedendik odaqtyng memleket­ting tәuelsizdigin shekteytini jóninde qansha ret jazyldy, qan­sha ret aityldy. Qoghamda qarsylyq ta bar. Degenmen, qa­zaq biyligi degeninen taymay, qúldyq qamytqa ózi baryp basyn súghuda. Memlekettik satu-satyp alugha ózge elderding kәsipker­lerin aralastyryp, zandastyru sol qamytqa alyp baratyn joldyng biri ekeni beseneden belgili bolsa da, degeninen qaytar emes.
Qazaq kәsipkerleri reseylik, ne belarusitik әriptesterimen bәsekege týse almaydy. Búl ýshin kәsipkerlerdi aiyptap, sóguden aulaqpyz. Óitkeni otandyq kәsipkerler әli etek-jenin jinap ýlgergen joq. Ózge el bylay túrsyn, ózara bәseke­les­tikti qalyptastyra almay keledi. Sebebi býginge deyin kәsipker­likti damytu ýshin jaghday jasalghan joq. Al memle­kettik satyp alulardy kórshige ýlestirip bersek, qazaqstandyq kәsipker­lerding kýni qarang bolmaq. Qazirgi tanda otandyq kәsipkerlerding kәdesine jarap túrghan da – osy memlekettik satyp alular. Sondyqtan әueli otandyq kәsipker­lerdi qoldap, olargha jaghday jasamayynsha, memlekettik satu-satyp alugha kirmelerdi aralastyru ýlken qatelik.
«Atameken» kәsipkerler últ­tyq palatasynyng basqarma mý­shesi Timur Nazhanovtyng pikirin­she, kәsipkerlerding ýlken naryqqa qadam basuy ýshin mem­lekettik qadaghalau men demeu auaday qajet. Elimizdegi tenderler men memlekettik satu-satyp alugha Resey men Belarusi­ting kez kelgen zandy túlghasy qatyssa, sóz joq, kәsip­kerler­ding bәsekelestigi nyghayady. Degenmen, Qazaqstan ekonomikasynyng ýrdisterine syn-qater tó­nedi.
Besiktegi balagha da ayan, búl ózgeriske qazaqstandyq kәsip­ker­ler dayyn emes. Al óndirisi damyghan, ong solyn tanyp, tauarlaryn eksporttap daghdylanghan Resey men Belarusi búl bastamany qos qoldap qoldaytyny anyq. Eki ortada deldal bolyp, ózgening tauaryn alyp, satyp qana jýrgen qazaqstandyq kәsipkerler múnday bәsekege tótep bere almaydy. Eger Keden odaghy shenberinde ózge elderding kәsipkerleri Qazaqstannyng memlekettik satu-satyp alugha kiru ýshin zandy qúqyqqa ie bolsa, qazaqstandyq kәsipker­lerdi taptap ketetini sózsiz. Sebebi otandyq kәsipkerler, odaqtas elderding naryghyn jaulaugha әli qauqarsyz.
Mamandardyng pikirinshe, jyghylghangha júdyryq, Qazaqstanda da, Resey jәne Belarusita da jeng úshynan jalghasqan jemqorlyq jaylap ketken. Ásirese, qazaq jerindegi búl indetting tamyrlap ketkeni sonsha, shekteu qonggha qúzyrly organdardyng ózi dәrmensiz. Múndayda óz elinde ghana emes, әlem naryghynda ornyn tauyp ýlgergen odaqtas kәsipkerlerding qazaq kәsipkerlerin shanynda qaldyruy әbden mýmkin. Mamandar búl birinshiden, Qazaqstandaghy jemqorlyqtyng odan әri jayyluyna alyp kelse, ekinshiden otandyq ekonomikanyng qúldyrauy­na soqtyratynyn da jasyrmaydy. Sonday-aq, ózge elderding kәsipkerlerin memlekettik tenderge aralastyrudan búryn, qazaqstandyq kәsipkerlerdi memlekettik túrghydan barynsha qoldap, quattap ayaqtan tik túrghyzghan abzal deydi.

D.DABYLBEK.
"Jas Alash" gazeti

0 pikir