Júma, 17 Mamyr 2024
46 - sóz 1360 1 pikir 1 Nauryz, 2024 saghat 18:58

Fidjitaldy Qazaqstan. Timmeytter men droptar

Suret: newsroom.kz

1552 jyly Edil ózenindegi sauda koridoryna jol izdegen orys patshasy Ivan Groznyy Qazan qalasyn basyp alyp, Qazan handyghy ydyraydy. Qazan, Astarhan, Sibir handyqtary men Qazaq handyghy arasyndaghy suverendi ekonomikalyq baylanys birtindep ýzilip, aqyrynda Qazaq handyghynyng ózi Resey imperiyasyna jútylyp ketedi.

Kenes dәuirinde Qazaqstannyng bolashaq tәuelsizdigin bastap bergen oqigha – 1936 jyly oryn aldy. Qazaq avtonomiyalyq kenestik sosialistik respublikasy Qazaq kenestik sosialistik respublikasy bolyp qayta qúrylady da, biz avtonomiya degen sózden qútylamyz. 1990-1993 jyldary derbes sosialistik respublikalar tәuelsizdik alady da, al avtonomiya degen tirkesi bar respublikalar Resey Federasiyasynyng qúramynda qalyp qoyady. Búl jaghynan alyp qarasanyz, Úzaqbay Qúlymbetov degen sayasatkerding bizding 55 jyldan keyingi tәuelsizdigimizge tikeley qatysy bar ekenin angharugha bolady.

1936 jyldary Tatar avtonomiyasynda odaqtas respublika bolu mәselesi bizge qaraghanda sylbyr kóterilgen. Onyng sebebi, sol jyldary «Súltanghaliyevshina» dep atalatyn repressiya nauqany qyza bastaghan bolatyn. Tatar intellegensiyasy birinen song biri abaqtygha toghytylyp jatqandyqtan, Mәskeude tatar mýddesin qorghap, onyng statusyn odaqtas respublikagha kóteretin kýshter tabyla qoymady. Territorialdy jaghynan alghanda Tatarstan Reseyding aumaghyna dendey enip túr degen jeleumen, Mәskeu Qazangha odaqtas respublika statusyn bermedi. Osy oqigha 1991-2000 jyldargha deyingi sozylghan tatar tәuelsizdigi jolyndaghy mәseleni týpkilikti sheshti. Al 2023 jyly Tatarstan tәuelsizdik aludyng teoriyalyq mýmkindiginen de airylyp, basshysy preziydent emes, rayys dep atalyp ketti.

Qazan jәne asqazan. Nemese tәtti Tatnefti turaly ballada

Bizding kózimizge kórinbese de, Qazaqstan qazir Resey ayasyna kiretin týrki memleketterimen tikeley tiyimdi ekonomikalyq qarym-qatynas ornata bastady. Ol aldaghy 30 jylda óz diviydendin beretini sózsiz. Soltýstik kórshige erinbey úshatyn Airbus 330 tek Mәskeu men Peterborgha ghana emes, Qazan, Ufa qalalaryna jii qonyp jýr. Ótken aptada Qazan qalasy kiybersport pen fizikalyq sportty úshtastyrghan Bolashaqtyng Oiyndaryn qabyldap, onyng ashylu saltanatyna Preziydent Toqaev baryp keldi. Saltanatty lentany kesip, Vladimir Vladimiyrúlymen amandasudan ózge, búl sapardyng basqa ekonomikalyq sebebi bar edi. Ol jaghyn Qasym-Jomart Kemelúlynan basqa eshkim bilmedi.

Qazaq pen tatar arasyndaghy ekonomikalyq baylanys aqyryndap damyp keledi. 2022 jyly Qazaqstan men Tatarstan arasyndaghy tauar ainalymy 597 million dollardan asqan bolatyn. Mening oiymsha, Astana búl sifrdi milliardqa deyin jetkizuge asa mýddeli. Tatardyng tәtti kýlshesi Kamaz ben Tatnefti. Kamazben baylanys óte jaqsy dep aitugha keledi. Biraq bolashaqtyng kilti Tatnefti.

Biz bilmeytin butadiyen

Tatnefti 700 million dollar investisiyamen jәne tehnologiyasymen bizdegi múnaydan sintetikalyq kauchik óndiretin jobagha 2021 jyly kirgen bolatyn. Butadiyen zauytynyng 75 payyzy solardyng qolynda, 25 payyzy Samúryq-Qazynada. Shiykizatty TShO beretin boldy. 2025 jyly osy zauyt júmys istey bastauy tiyis. Búl jobadan memleket jylyna 398 million dollar tauyp otyrmaq.

Tatarstan ekonomikasy 43,3 milliard dollargha baghalanady. Búl Qyrghyzstannyng ishki óniminen asyp týsedi. Tatarlarmen shekaralas, bizben arasyn Reseyding Orynbor oblysy bólip túrghan Bashqúrtstan ekonomikasy 25 milliard dollardan asyp ketti. Ózbekstan 90 milliard dollar, biz 230 milliard dollarmyz. 21 ghasyrdaghy Deshti Qypshaq aliyansynyng ishki jalpy ónimi 430 milliard dollar dese de bolady.

Timmeytter men droptar

Kompiuterlik oiynda (mysaly Dota, KS) bir komanda ishindegi oiynshylar bir-birine timmeyt bolyp tabylady. Timmeytter ózara qaru-jaraq, aptechkamen bólise alady. Ol kómek drop dep atalady. Qazan qalasy biyl óte auqymdy kiyber jәne fizikalyq jarystyng sintezi - Bolashaqtyng Oiyndaryn ótkizude. Ol sintezge fidjital degen at berildi.

Qasym-Jomart Kemelúly Bolashaqtyng Oiyndaryn kelesi jyly Almatyda ótkizudi úsyndy. Al 2026 jylghy oiyndar Ufada ótpek. Osyghan qarap, bolashaqtyng oiyndary Dota2 kartasynda emes, Actana-Qazan-Ufa ýshtigi arasynda ótip jatqanyn sezuge bolady.

Kontr strayk biz mektep bitirip jatqan 2000 jyldary payda bolghany este. 1 kursta senimdi serigim AWP snayperlik vintovkasymen talay asulardy alyp, audandyq seriyalarda TOP-3ten týspedik. Saddam degen nikpen oinaushy edim. Ol da bir dәuren edi.

Qazaq últy - dәurennen dәurenge ýzilmey kele jatqan halyq. Onyng óz armany bar, maqsaty bar. Óz timmeytteri de, qarsylastary da jetip artylady. Kim ne dese de, bizde bәri jaqsy boluy tiyis. Sebebi biz oghan layyqpyz.

Aybar Oljaevtyng Facebook-tegi paraqshasynan alyndy

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2119
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2528
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2238
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1636