Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Alasapyran 1975 25 pikir 12 Qantar, 2024 saghat 15:24

Yemenge jasalghan soqqy: Halyqaralyq reaksiya qanday?

AQSh pen Úlybritaniyanyng әskery operasiyasy Iran belsendi qoldaydy dep esepteletin Yemen husitteri tarapynan kólik jәne әskery korabliderdi ýnemi atugha jauap boldy. Shabuyl Izrailiding әskery operasiyasy jýrip jatqan Gaza sektoryn qoldau retinde bastaldy.

Yemenge jasalghan shabuyldar búryn-sondy bolmaghan oqigha emes-tin. 2002 jyldan bastap AQSh osy eldegi nysanalargha 400-ge juyq soqqy jasady. Alayda, biylghy operasiya 2016 jyldan keyingi shabuyl bolyp sanalady.

10 qantarda Yemen husitteri alghash ret Qyzyl tenizde AQSh kemesine shabuyl jasaghany habarlandy. Shabuyl 31 jeltoqsanda amerikandyq taraptan olardyng әskeriy-teniz kýshterine jasalghan shabuylgha jauap retinde jasaldy. Shabuyl ballistikalyq jәne kemege qarsy zymyrandardyn, sonday-aq drondardyng kómegimen jasalghan.

Kelesi kýni belgisiz adamdar Oman shyghanaghynda - Sohar portynan alys emes jerde kemege qaruly shabuyl jasady. Osy sәtten bastap ekipajben baylanysqa shyghu mýmkin bolmay, tergeu jýrgizilude. Kemege kem degende tórt perdeli adam kirgeni belgili.

Osy oqighadan keyin ile shala AQSh pen Úlybritaniya Yemenge shabuyl jasady. Atys el astanasy Sanada jәne porttyq qalalarda jýrgizildi. Oghan jauap retinde husitter býkil ónirdi órteuge uәde berdi.

Soqqylar ýshin jauyngerlik úshaqtar paydalanyldy. Tenizden Tayau Shyghys eli boyynsha esmiynesterge ornatylghan Tomahawk qanatty zymyrandary úshyryldy. Búdan basqa, CNN habarlauynsha, aimaqqa 2023 jylghy 23 qarashada kelgen USS Florida synypty «Ogayo» atomdyq su asty qayyghy osy shabuylgha tartylghan eken.

ÚLYBRITANIYa:

Birikken Korolidikting premier-ministri Rishy Sunak Niyderlandy, Kanada jәne Bahreyn beyәskery qoldau kórsetkenin aitty.

AQSh:

Amerika Qúrama Shtattarynyng preziydenti Jo Bayden AQSh pen Úlybritaniyanyng Yemenge soqqysy qorghanys sipatynda ekenin týsindirdi. Ol husitterdi atu «teniz navigasiyasy erkindigine qarsy dúshpandyq әreketterge búltartpas jauap» kórsetui tiyis dep mәlimdedi.

Aq ýiding basshysy Vashington Yemenge qatysty qosymsha sharalardy joqqa shygharmaytynyn aitty.

«Búl shabuyldar AQSh pen odaqtastardyng shabuyldargha shydamaytyny jәne asa manyzdy kommersiyalyq baghyttardyng birinde navigasiyagha qauip tóndirmeytini,- turaly aitqan Djo Bayden, - Atys bastalghannan bir saghat ótken song AQSh husitterding pozisiyalaryna shabuyldar óz maqsattaryna jetti, shabuyl ayaqtaldy»,- dep mәlimdedi.

Amerikanyng joghary lauazymdy sheneunigining aituynsha, bombalaudyng maqsaty radiolokasiyalyq stansiyalar, zymyran qondyrghylary jәne jaghalaudaghy baqylau beketteri.

YEMEN:

Yemen qauipsizdik jәne qorghanys komiytetining mýshesi, husitterding ókili Abdulsalam Djahaf elge jasalghan soqqygha qatysty: «Biz әreket etemiz dep aitpaymyz. Biz shara qoldanamyz. Mening tek ýsh sózimdi este saqtanyz: biz ónirdi órteymiz», - dep sendirdi ol.

Óz kezeginde Yemen syrtqy ister ministrining orynbasary Huseyn әl-Ezzy soqqy ýshin kek alugha uәde berdi.

«El jappay shabuylgha úshyrady. Áriyne, London men Vashingtongha osy agressiyanyng barlyq auyr saldary ýshin joghary bagha tóleuge tura keledi», - dedi ol.

Búl turaly әlemdik sayasatkerler týrlinshe pikir bildirude endi solardy tizbektey keteyik:

IRAN:

«Búl soqqylar IYemenning territoriyalyq tútastyghy men tәuelsizdigine qarsy jasalghan soqqy. Búl soqqy Halyqaralyq qúqyqty óreskel búzu bolyp sanalady jәne aimaqtaghy túraqtylyqty búzady!», - dedi Iran Syrtqy ister ministrining resmy ókili Naser Kanaaniy.

HEZBOLLA:

«AQSh-tyng búl agressiyasy AQSh-tyng Gazadaghy tragediya men beybit halyq ólimning tolyqqandy seriktesi ekenin taghy bir joly dәleldeydi», deydi Livandaghy Hezbolla liyderi.

SAUD ARABIYaSY:

Saud Arabiyasynyng Syrtqy ister ministrligi taraptardy daudy ushyqtyrmaugha shaqyrdy.

«Biz búl jaghdaygha alandaushylyq bildirip otyrmyz», - degen Saudiya SIM-i: «Kemeler jýrisining erkindigi men qauipsizdigi - Halyqaralyq qúqyq talaby», - dedi. Al Husitter Qyzyl tenizdegi kemelerge shabuyl jasaudy birinshi bastap, múny Palestinagha kómek dep mәlimdegen.

NIYDERLANDY:

Niyderlandy premieri Mark Rutte: «AAQSh pen Úlybritaniyanyng búl qadamy ózin-ózi qorghau prisiypinen jasaldy. Qyzyl tenizdegi kemelerding qauipsizdigin qorghaugha baghyttaldy. Niyderlandy teniz tasymalynda úzyq jyldarghy tarihy bar memleket retinde kemelerding qauipsizdigine erekshe mәn beredi jәne búl operasiyany qoldaydy», - dedi.

AQSh:

«Iran men onyng senimdi ókilderi AQSh óz әskery nysandaryna birneshe joly shabuyl jasaugha jәne teniz joldarynyng qauipsizdigin búzugha әste jol bermeytinin týsinui kerek!

AQSh aimaqta túraqtylyqty shayqaugha, jana soghys bastaugha niyetti emes. Biraq, bizge jasalghan shabuyldargha toytarys beruge mindettimiz! Jahandyq saudagha, teniz joldarynyng qauipsizdigining búzyluyna jol bermeymiz», - deydi AQSh-tyng respublikashyl senatory Siuzan Kollinz.

«Men búl maqsatty soqqylardyng jasaluyn qoldasam da, Bayden әkimshiligine aimaqtaghy túraqtylyqty saqtau ýshin diplomatiyalyq qadamdargha baruyn úsynamyn», - deydi demokrat-kongressmen Gregory Miks.

Qazaqstan taraby búl oqighagha qatysty mәlemdeme jasaghan joq.

Abai.kz

25 pikir