Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 1987 18 pikir 13 Jeltoqsan, 2023 saghat 12:40

Kórshining aqysy men qarama-qayshy qaqysy

Nemese 2036 jylgha deyingi bir geosayasy týitkil turaly

Bizding de kýndelikti ómirimiz ben eng manyzdy sayasy sheshimderimizge yqpaly barshylyq kórshi el – Reseyding eng basty janalyghy sol: 1999 jyldyng 31 jeltoqsanynan eldi basqaryp kele jatqan Vladimir Putin 2024 jyly taghy da, besinshi ret preziydent saylauyna týsetin boldy.

Búl jerde biz 2008-2012 jyldary preziydent bolghan Dmitriy Medvedevting preziydent, al Putinning premier-ministr bolghanyn bóle-jara eske salmay-aq qoyayyq, onyng sebebi beseneden belgili-aq: ol kezde «tandem» degen úghym Resey sayasatyna ornyghyp, is jýzinde Putin bas biylikting tizginin uysynan shygharghan joq, al de-ngre memleket basshysy bolghan Dima onyng kólenkesinen shygha almay qaldy.

Reseyding saylau zannamasy men ondaghy oppozisiyanyng qúqyqtyq alanynan alastatylghanyn, әri antiy-putindik kýshterding ózara alauyz jәne biregey oppozisiyalyq kandidat úsyna almaytynyn eskersek, kimning preziydent bolatyny o basta týsinikti bolar.

Putinning taghy alty jylgha taqqa otyruynyng biz ýshin qanday saldary bar ekenine toqtalayyq:

Birinshiden, Ukrainagha qarsy ashqan soghysynyng saldarynan «újymdyq Batystyn» sanksiyalaryna úshyraghan Resey Qazaqstandy ózining qúldyrap bara jatqan ekonomikasyn saqtap qalu ýshin paydalanady. Sanksiyagha úshyrap, tyiym salynghan tauarlardy «paralleli import» arqyly satyp alu ýshin ózimen kórshiles әri әli de bolsa, Batyspen qarym-qatynasy ornyqty Qazaqstannyng import-eksport mýmkinshilikterine sýienedi.

Ekinshiden, tútas postsovettik kenistikti, sonyng ishinde, Qazaqstandy ózining sayasy yqpalynan shygharmau ýshin Resey, eng aldymen, ekonomikalyq tetikterdi qolgha alady. Sonyng biri – bizding ekonomikagha qarjy salyp, mýmkin bolsa, irgeli salalar men kәsiporyndardyng menshigine әrtýrli formada enu.

Búl baghytta Qazaqstanda AES salu isi konkursyndaghy «Rosatomnyn» belsendiligi bizdi qatty oilandyruy tiyis. Ókinishke oray, Tәuelsizdik alghaly bergi 30 jyl ishinde biz ekonomikamyzdyng Reseyge kiriptarlyghynan birjolata qútyla almadyq. Múnayymyz ben gazymyzdy tasymaldauda da osy elge kýnimiz týsip otyr. Janadan ashylyp jatqan tasymaldau baghyttary ayaqqa túramyn degenshe әlemdegi geosayasy ahual basqasha sipat alatyn siyaqty. Ol kezde ol baghyttardyng manyzdylyghy qanday bolatynyn bir Qúday biledi.

Ýshinshiden, Putin ózining ómirlik kredosyna ainaldyrghan avtoritarlyq ústanym tayau bolashaqta sharyqtaghan shegine jetip, tolyqqandy totalitarizmge úlasady. «Synyqtan basqanyng bәri júghady», ózining osy sayasy qaghidaty men basqaru stiylin ol postsovettik kenistiktegi, sonyng ishinde, Ortalyq Aziyadaghy memleketter basshylaryna nasihattap, óz elderinde endiruge tyrysary haq: búl aimaq demokratiyalanghan sayyn avtoritarlyq Reseyden sayasy túrghydan alystay bereri anyq.

Tórtinshiden, Ukraina mәselesinde Putinge sheginer jer joq, osy aityp jýrgeninen endi ol qayta almaydy. Búl - Ukrainamen soghys tayau arada toqtamaydy degen sóz. Kerisinshe, saylaudyng qarsanynda Resey әskeri shabuylyn ýdetip, Putin ózining elektorattyq reytingin odan sayyn kóteruge tyrysady degen sóz.

Ózining kelesi jylghy saylaugha qatysatyny turaly basqa jerde emes, anneksiyalanghan Donbastyng ókilderi qatysqan әskery jiynda mәlimdeme jasauynyng ózi kóp nәrseni anghartsa kerek. Búl degeniniz - Putin nasihattap jýrgen «orys әlemi» doktrinasy odan sayyn kýsheyip, orys diasporasy bar elderge óz yqpalyn zorayta týsedi degen sóz. Ásire patriottyq, shovinistik, neoiymeriyalyq ritorika ekonomikasy qúldyrap, halqynyng kýndelikti kýnkórisi qiyndap jatqan

Putinning saylaualdy baghdarlamasynyng basty ústyny bolatyny aitpasa da týsinikti. Osy (jәne basqa da) faktorlar Qazaqstangha da әser etpeydi dep kim aita alady?! Sol jaghyn osy bastan oilana bereyik!

Ámirjan Qosan

Abai.kz

18 pikir