Sәrsenbi, 15 Mamyr 2024
Janalyqtar 4285 0 pikir 4 Qyrkýiek, 2013 saghat 06:34

Qazaqstan - órkeniyetter toraby

Qazaqstandy  «órkeniyetter toraby» dep beker atamaydy. Bizding elimiz– islam, hristian jәne buddizm syndy әlemdik iri dinderding tabighy toghysqan mekeni. Búl jerde ghasyrlar boyy әrtýrli halyqtar men etnostardyng ókilderi beybit ómir keship, enbek etti. Osylay, ózara bayyp, órkendeuge alyp kelgen bekem mәdeny jәne ruhany baylanystar qalyptasty. Býginde, bizding halqymyz búl bagha jetpes qúndylyghymyzdy saqtap, úlghaytyp, bolashaq úrpaqqa miras etip qaldyrugha yntaly.  

Qazaqstan ózining 20 jyldyq tәuelsizdigi merziminde óz qoghamynyng dara etnosaralyq jәne konfessiyaaralyq kelisim modelin qalyptastyra bildi. Býgingi kýni bizding elimizde 17 diny konfessiyagha birigetin 130-dan astam halyq pen etnikalyq toptar ómir sýrude. 

Sondyqtan da, Elbasy Qazaqstannyng etnomәdeny jәne konfessiyalyq aluandylyghyn mol baylyq, qazaqstandyqtargha baghaly mәdeny jetistikterimen basqa halyqtarmen almasugha mýmkindik beretin bizding tútas qoghamymyzdyng jalpygha birdey iygiligi dep erekshe atap ótken bolatyn.   

Álemdik jәne dәstýrli dinderding ýzdik ghúryptaryna qúrmet bildirip, qoldau tanyta otyryp, Qazaqstan halqy zaman talabyna say zayyrly memleket týzude. 

Qazaqstandy  «órkeniyetter toraby» dep beker atamaydy. Bizding elimiz– islam, hristian jәne buddizm syndy әlemdik iri dinderding tabighy toghysqan mekeni. Búl jerde ghasyrlar boyy әrtýrli halyqtar men etnostardyng ókilderi beybit ómir keship, enbek etti. Osylay, ózara bayyp, órkendeuge alyp kelgen bekem mәdeny jәne ruhany baylanystar qalyptasty. Býginde, bizding halqymyz búl bagha jetpes qúndylyghymyzdy saqtap, úlghaytyp, bolashaq úrpaqqa miras etip qaldyrugha yntaly.  

Qazaqstan ózining 20 jyldyq tәuelsizdigi merziminde óz qoghamynyng dara etnosaralyq jәne konfessiyaaralyq kelisim modelin qalyptastyra bildi. Býgingi kýni bizding elimizde 17 diny konfessiyagha birigetin 130-dan astam halyq pen etnikalyq toptar ómir sýrude. 

Sondyqtan da, Elbasy Qazaqstannyng etnomәdeny jәne konfessiyalyq aluandylyghyn mol baylyq, qazaqstandyqtargha baghaly mәdeny jetistikterimen basqa halyqtarmen almasugha mýmkindik beretin bizding tútas qoghamymyzdyng jalpygha birdey iygiligi dep erekshe atap ótken bolatyn.   

Álemdik jәne dәstýrli dinderding ýzdik ghúryptaryna qúrmet bildirip, qoldau tanyta otyryp, Qazaqstan halqy zaman talabyna say zayyrly memleket týzude. 

Din sayasiy-memlekettik ýrdisterge aralaspaydy. Óz kezeginde memleket diny qauymdastyq ózderining әleumettik, salttyq, aghartu jәne ózge de mindetterining tolyq oryndaluyna yqtiyarly jaghday jasap, olardyng ishki ómirine qol súqpaydy.

Memleket konfessiyalardyng ishki ómirine aralaspau sayasatyn ústana otyryp, ózderining kommunikativti, biriktirushi jәne әleumettik mindetterin tolyqqandy jýzege asyru ýshin eki tarap arasyndaghy ashyq dialogtyng damuyna jaghday jasaydy.

Jogharyda atalghan is-sharalar Qazaqstangha  әrtýrli dinder, mәdeniyetter men órkeniyetterding bay tәjiriybesin jinaqtaugha mýmkindik berdi. Óz kezeginde búl elding basym halqynyng ortaq qúndylyqtarynyng qalyptasuyna, konfessiyaaralyq kelisim men ózara syilastyqtyng tolerantty órisin týzuge  yqpal etedi.

Ókinishke oray, әlemde ekstremizm men terrorizmning qaupy azaymay túrghandyghyn da atap ótu qajet. Din atyn jamylghan olardyng iydeologiyasy adamdar arasynda qayshylyq pen senimsizdik uyn shashyp, jer sharynyng týkpir-týkpirindegi azamattardyng aqyl-oyyn biylep, kónil-kýilerine yqpal etude.

Álemde dinaralyq jәne mәdeniyetaralyq negizdegi qayshylyqtar men shiyelenister әli de barshylyq, qater men qarsylyqtardyng jana oshaqtary tuyndauda. Osy jaghdaylar óz kezeginde qazirgi zamandaghy jahannyng damuyna yqpal etetin  faktorlar negizin belsendi zerttep, jana amal men ústanymdardy izdestiruge iytermeleydi. 

 Elbasy, Núrsúltan Nazarbaev, qoghamdaghy ósip kele jatqan dinning rólin jәne din atyn jamylghan terroristik úiymdar tarapynan tuyndaytyn  qaterlerdi úghyna otyryp, 2003 jyly Qazaqstannyng Elorasy – Astana qalasynda diny liyderlerding dinaralyq forumyn ótkizu jóninde bagha jetpes úsynys bildirdi.   

Búl baghytta Qazaqstan әrtýrli әlemdik jәne dәstýrli dinder men konfessiyalar arasynda dialogty ilgeriletuge qatysty ózine ýlken jauapkershilik artqanyn jeke atap ótken abzal. 

N.Nazarbaev bastamasy Dýniyejýzilik Islam Ligasynyng Bas Hatshysy Sheyh At-Turki, Orys Pravoslav Shirkeuining Patriarhy Aleksiy II, Rim Papasy Ioann Pavel II, Izrailiding Bas ashkenaziy ravviyni Iona Mesger jәne basqa esimi әlemge tanymal diny liyderler, iri diny bedeldi túlghalar tarapynan ong pikir tudyrghan qoldaugha ie boldy.

Memleket basshylary men Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining qoldauynyng arqasynda qazaq jerinde 23-24 qyrkýiek aralyghynda Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining Birinshi sezi bolyp ótti. Onyng júmysyna qatysu ýshin Astanagha әlemning 14 elinen 17 delegasiya qatysty.

Sez adresine iri derjavalar men әlemdik úiymdar, sonymen qatar, әrtýrli shirkeulerding jogharghy shenderinen ókilder, atap aitsaq, Orys Pravoslav Shirkeuining Patriarhy II Aleksii, Rim Papasy II Ioann Pavel, Kenterberiylik arhiyepiskop Rouen Uiliyams, Konstantinopoli Patriarhy Varfolomeyden qúttyqtau hattary kelip týsti. Olardyng әrqaysysy diny liyderlerding kezdesuine bata berip, bastalghan ýnqatasqa sәttilik tiledi.

Sez júmysynyng bastaluyn qorytyndylay kele, 2003 jyly Qazaqstan Respublikasynyng Elbasy bastamasynyng negizinde ótkizilgen Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining Birinshi sezi, ghalamshar halyqtary arasynda ruhany jaqyndyq ýrdisin bastap, bitimgerlik úiymdardyng qatarynan ózining erekshe ornyn alyp ýlgerdi.

I Sezde kelisimdi nyghaytu men órkeniyetter, konfessiyalar, elder men halyqtar arasynda syndarly dialogty ornatu baghytynda tabandy qadam jasaldy. Dinararyq dialog qogham damuy men barlyq halyqtardyng әl-auqaty jaqsaruynyng negizgi tәsili ekendigi belgilendi.

Birinshi Sezding júmysy bolashaqtaghy ýilesimdi әlemning negizi retinde adamzat beybitshiligi men men damuyn jәne qoghamdardaghy túraqtylyqty qamtamasyz etetin birlesken әreketter jayly diny liyderler payymdaghan Deklarasiyanyng qabyldanuymen ayaqtaldy.

Sezding nәtiyjesi boyynsha, delegattar dinder dialogy tereng boluy qajet jәne pikir talasa bilu negizinde jýzege asyryluy tiyis degen pikirge keldi. Diny saldarlargha baylanysty tuatyn tartystardyng sebepterin anyqtaugha baylanysty, dinaralyq ýilesimdi kemeldendiru, bir-birin qúrmetteu, basqa halyqtar dәstýrleri negizinde ýirenu syndy problemalar kóterildi.

Ótken is-sharanyng jetistigi retinde, dinaralyq forumdy ýsh jylda bir údayy ótkizu turaly I Sezding Sheshimi qabyldanghanyn atap ótken abzal. Qazaqstangha Elimizding bas qalasy Astanada 2006 jyly Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining Ekinshi Sezin úiymdastyryp, ótkizu mәrtebesi senip tapsyryldy.

Birinshi Sez ózining tarihy missiyasyn jýzege asyryp, ózining nәtiyjeli júmysymen diny liyderlerding ekinshi, ýshinshi jәne tórtinshi sezderin dayyndap, ótkizudyng danghyl jolyn slugha mýmkindik tudyrdy. 

Sezding dayyndyghy men ótkizuine qatysty birqatar mәseleler Birinshi Sezge qatysushylardyng sheshimimen, atalghan is-sharanyng bastamashysy Qazaqstan tarapyna úsynyldy.

Sezding júmys organdary – Sezding Hatshylyghy men Hatshylyqtyng Júmys Toby qúryldy. Atalghan organdar túraqty týrde forumnyng mazmúndy jәne konseptualy qújattary men materialdaryn, sonymen qatar Sezderding qorytyndy qújattaryn dayyndau júmystaryn jýrgizedi.

Sezd alghashqy bastamalary jayly aitar bolsaq, Birinshi Sezding qorytyndysy boyynsha, din liyderlerining forumy ótkizip túruy ýshin arnayy saray salu sheshimi qabyldandy. Osylay, ataqty arhiytektor Norman Fosterding jobasy negizinde, Astana qalasynda arnayy Beybitshilik pen kelisim sarayy boy kóterdi. Osy sәuletti de biregey ghimaratta  2006 jylda ótkizilgen Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining II Sezinen bastap, Sez Hatshylyqtary men ózge sezder údayy ótkizilip keleli.

Biyl Birinshi sez shaqyrylghanyna on jyl tolyp otyr. Osy uaqyt aralyghynda Astana qalasynda 4 Sez jәne Hatshylyqtyng 11 mәjilisi ótkizildi. Dinder men konfessiyalar arasyndaghy kelisim men beybitshilikti tu etken sez qanatyn keninen jayyp, jyldan jylgha nyghayyp keledi.

Sez júmysynyng onjyldyghyna oray, 2013 jyldyng qyrkýiek aiynda Sezding mereytolyq HII Hatshylyghynyng mәjilisi ótkizlip, ýlken halyqaralyq konferensiya ótkiziletin bolady.

 

Mәdina Ábisheva,

QR DIA Mәdeniyetter men dinderding halyqaralyq ortalyghy,

Halyqaralyq yntymaqtastyq bólimining bastyghy

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2057
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2486
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2074
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1600