Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Alystaghy bauyrym 4437 1 pikir 16 Qazan, 2023 saghat 12:46

Ýrimjidegi ozyq on qazaq dәrigeri

Qytaydyng úlan-baytaq dalasy men ýlkendi-kishili qalalarynda jasap jatqan bir milliard ýsh jýz millionnan astam halyqtyng auruyna, ajalyna arashashy, janyna medet bolyp kele jatqan ýlkendi-kishili auruhanalar men emhanalar bar. Solardyng biri – Qytaydyng soltýstik-batys shekara ónirine ornalastyrghan Ýrimji qalasyndaghy Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasy.

Ol – Qytaydyng «Birinshi bes jyldyq jospary» mezgilinde Kenes Odaghy qol úshyn berip saldyrghan 156 týiindi qúrlystyng biri. Auruhana birneshe úrpaq ardagerlerding ayanbay ter tógip, eseli enbek siniruining arqasynda búl kýni emdeu, bilim beru, ghylymy zertteudi úshtastyrghan kólemdi de keneuli, iri besaspap auruhanagha ainalyp otyr.

Ákimshilik әrqashan «halyq ýshin ajalgha arasha, aurugha medet bolyp qyzmet etu» prinsiypin negizgi maqsat etip, kýlli nәrsede sapagha kónil bólu, tәrtipte qatan, túrmysta qarapayym, enbekshil bolu talaptaryn qonmen qatar auruhanany ghylymmen-tehnikanyng songhy jetistikteri arqyly gýldendiruge basa mәn berip kelgendikten, ol memlekettik auruhanalardy basqarudyng jyldyq bәsekesinde jýzdegen iri emdeu oryndarynyng arasynan suyrylyp shyghyp, aldynghy onnyng ishine ense, al ShÚAR-daghy auruhanalardyng moyny ozyghy bolyp otyr.

Búl rette emdeu ereksheligi jaghynan Kókirek syrtqy aurulary bólimi, Kýiik bólimi, Teri syrtqy aurular bólimi, Nesep bólimi tәrizdi dәstýrli bólimderding tehnologiyasy auyz toltyryp aitarlyqtay joghary. Al býirek, bauyr siyaqty organdardy auystyru (kóshiru, jótkeu), qan-tamyr aurulary, ózge aurulargha diagnoz qoi, emdeu tehnikasy salalarynda tyng janalyqtar mol. Ásirese, sýiektanu ghylymyndaghy jasandy buyn auystyru operasiyasy, býirek auystyru operasiyasy, qan tamyrlaryn jalghau arqyly emdeu tehnologiyasy ýlken tabystar bolyp esepteledi. Búlar ShÚAR-dyng ishi-syrtyndaghy  әriptesterding moyndauy men alqauyna ie bolyp otyr.

Auruhanada 3583 júmysshy, qyzmetker bar. Múnyng ishinde densaulyq-tehnikalyq mamandar 2565 adam bolsa, dosentten joghary ghylymy dәreje alghan dәriger mamandary – 393, ghylym doktory – 72, al magistr aspiranttar – 474 adam.

Auruhananyng ornalasqan jer aumaghy – 185 myng 200 sharshy metr. Múnyng ishinde tikeley em istetiletin korpustar kólemi –  106 myng 500 sharshy metr, Oqytu korpusynyng kólemi – 17 myng sharshy metr. Zerthana korpusynyng kólemi – 12 myng 700 sharshy metr. Al jasyl maysa egilip, aghash ósirilgen jerding kólemi barlyq aumaqtyng 44 payyzyn alady.

Auruhanada 64 klinikalyq bólim men 8 medisinalyq-tehnikalyq bólim qyzmet kórsetedi. Búdan bólek 27 oqytudy zertteu kensesi, bir klinikalyq medisina agha doktorlarynyng jyljymaly punkti bar.

Auruhana qarauynda toghyz ShÚAR dәrejeli zertteu kensesi, jeti avtonomiyaly rayon dәrejeli sapa bekitu (tekseru) ortalyghy bar. Ishki aurular ghylymy men syrtqy aurular ghylymy avtonomiyaly rayondyq dәrejeli manyzdy pәnderge jatady. Jylauyq auruyn zertteu kensesine qarasty ortalyq tәjiriybehana avtonomiyaly rayonyndaghy týiindi zerthana sanalady. Osylardyng negizinde ashylghyn óli kletkany kóshirip emdeu jәne bauyr auystyru qatarly jana ozyq tehnologiyalyq batys soltýstikte, tipti memleket boyynsha aldynghy orynda túrady.

Tarihy úzaq, kәsiby kemeldi, ereksheligi aiqyn búl besaspap auruhanada hanzu, úighyr, qazaq, dúngan, monghol qatarly kóptegen últ dәrigerleri bir jaghadan bas, bir jennen qol shygharyp enbek etip keledi. Olar ortaq iske júdyryqtay júmyla otyryp, bir-birinen ýirenip, ózderining medisinalyq emdeu tehnologiiyasy men kәsiptik óresin jogharlatugha kýsh saluda. Osy kóp últty qara shanyraq astynda arnayy tilge tiyek etuge tatityn qazaq últynyng ókilderi de az emes. Auruhana qúrylghan jarty ghasyrdan beri olar da ayanbay ter tógip, auruhananyng gýldenip-kórkengi  ýshin at salysyp keledi. Agha buyn dәrigerden, ókinishke qaray, qazir aralarynda joq Batyrhan, Kóken, Marat siyaqty qandas aghalarymyzdy aldymen ataugha bolady. Solardyng jolyn jalghastyrghan jәne solarmen birge júmys jasaghan Áuen, Qanipa, Qabdolla, Núrbatila, Múrat, Amantay, Sәule qatarlylar bolsa, keyingi kezderi sapqa qosylghan orta buyn, jas qazaq dәrigerlerden Jasarat, Aydyn, Gýlnәr, Serik, Sәken, Qaliya, Ayhua, Dolan, Shayza, ýlken baqyt, kishi Baqyt, ýlken Ayqyn, kishi Ayqyn, Qaharman, Aybek, Qashaubek, Kýlshash sekildi әriptesteri bar.

Men osy dәrigerlerding arasynan on ýzdik dәrigerdi sizderge tanystyrudy jón sanadym. Olar – Salymjan Qúnypiyaúly, Serik Maghauiyaúly, Jiger Qayrollaúly, Múqiyat Orazhanúly, Saghdat Barashqyzy, Kýmis Bayahmetqyzy, Gýlbanu Búlantayqyzy, Jazira Toqayqyzy, Nadira Tileuhanqyzy, Saghyndyq Erejepúly.

Endi keyipkerlerimizge jeke-jeke toqtalyq.

Salymjan QÚNYPIYaÚLY

Ol – Shynjang medisina uniyversiyteti birinshi auruhanasynyng Kýiik jaraqatyn emdeu, pishin týzeu bólimining batyghy. Ári agha dәriger, dosent, magistr aspiranttar jetekshisi.

Salymjan 1953 jyly mausymda Tarbaghatay aimaghynyng Toly audanyndaghy Almaly auylynda eginshi otbasynda dýniyege kelgen. 1973 jyly Shynjang medisina uniyversiytetining emdeu fakulitetine qabyldanyp, ony bes jyl boyy jaqsy oqyp bitirip, atalmysh auruhanagha dәriger bolyp júmysqa qalady.

Ol – qazir «Qytay syrtqy zaqymdaludy emdeu jәne ony býtindeu» jurnalynyng redaksiya alqasynyn, Qytay medisina ghylymy ghoghamynyng mýshesi, Shynjang medisina ghylymy qoghamy kýiik jaraqaty kәsiptik qoghamynyng túraqty jorasy, Shynjang medisina ghylymy qoghamy emdi tehnikalyq jaqtan saraptau mamandar qoghamynyng mýshesi, Ýrimji qalalyq medisina ghylymy qoghamy emdi tehnikalyq jaqtan mamandar qor qoghamynyng mýshesi, Shynjang әleumettik gigina shyrghalanyn shúghyl basqaru bólimining mýshesi. Shynjang medisina uniyversiyteti oqytudy baqylap-basqaru mamandar tobynyng mýshesi.

Tikeley emdeu biliktiligi jaghynan kelsek, olar:

1) Auyr dәrejeli kýiik jaraqattaryna jýieli emdeu jýrgizedi.

2) Kýiik jaraqattardan nemese syrtqy jaralanudan qalghan, tútas denedegi emdeu, saryqtuy qiyn bolghan terining kýrdeli qúrysyularyn búzyp, tabighy pishin týzeu operasiyasyn jasaydy. Negizinen bettin, bes mýshe: moyyn, qoltyq, qol, auyz jәne shat quysyndaghy terining týrlishe dәrejedegi qúrysyn qayta rettep, qalpyna keltiredi.

3) Kýiik jaraqattarynan nemese syrtqy jaralanudan qalghan aiyqpas jaralargha, sýiegi jalanashtalghan aghzagha et, terini qan-tamyrymen japyraqshalap kóshiru siyaqty týrlishe tehnikalyq operasiyalardy jasap, jaraqattyng qysqa uaqytta sauyghuyna kómektesedi.

4) Kýiikting nemese basqa sebepterden tóbesinde shashy joqtardyng (aynabastargha) bas terisi astyna kremniy qosylysty qalta kómip, janadan bas teri qaynaryn jasap, tabighy shash ósire alady.

5) Otadan keyingi tәndegi kesilgen orynnyng ashylyp ketui, úzaq uaqyt sauyqpauy saldarynan irindep, azap tartqandardyng jaraqatyn qysqa uaqytta sauyqtyratyn sheshushi operasiyany jasaydy.

6) Syrtqy jaralanudan teri-may qabaty kólemdi sydyrylyp, ashylyp qalghandardy nemese kólemdi teri qabaty búzylyp, óli ettengenderdi jýieli týrde emdeydi.

7) Týrli pishindeu, bezendiru otasyn jasaydy.

Mine, osynday salalardaghy jasampazdyq embekteri nәtiyjesinde ol 1993 jyly bir týrdegi emdeu qayshysyn oilap shygharyp, memlekettik patent qúqyghyn alghan. Patent № ZL 93208034. Osy janalyghy ýshin ol 1994 jyly Chanchýnda ótkizilgen memlekettik eng jagha ghylym-tehnika jetistikterin saraptau, baghalau jinalysynda «1994 jylghy Chanchýn altyn lonqa» syilyghyna ie bolady.

1998 jyly «Jalanashtalghan bas sýiekti jonu búrghysy jәne onyng klinikada qoldanyluy» degen enbegi jaryq kórip, osy salany emdeu tehnikayndaghy olqylyqtardy toltyrdy. Osyghan oray jazghan dissertasiyasy ShÚAR Oqu-aghartu mengermesi men Shynjang uniyversiyteti birlesip jariyalaghan joghary oqu oryndary jurnaldary 20 jyldyghynyng tandauly maqalalaryn saraptauda birinshi dәrejeli syilyq iyemdenedi. Múnan bólek memlekettik kәsiptik jurnaldarda (hanzu tilinde) 8 ghylymy maqala, ólkelik jurnaldarda 10 ghylymy maqala, qazaq tilinde shyghatyn gazet-jurnaldarda 20-gha tarta ghylymy maqalalar bastyrady. Eki ret halyqaralyq, on ret el ishinde kýiikti emdeu jónindegi ghylymy talqy jinalysyna qatysyp, ghylymy óreli bayandamalar jasap, óz salasynyng jaqsy baghasyn alghan.

Serik MAGhAUIYaÚLY

Ol 1957 jyly dýniyege kelgen. 1982 jyly Shynjang medisina uniyversiytetining emdeu-daualau fakulitetining tolyq kursyn bakalaurlyq diplommen tamamdap, atalmysh uniyversiytetke qarasty birinshi auruhananyng әdettegi syrtqy aurular bólimine qyzmetke qaldyrylyp, qazirge deyin osy orynda emshilikpen shúghyldanuda. Ol otyz jylgha tayau dәrigerlik ghylymynda kómekshi dәriger, kómekshi-oqytushy, jauapty dәriger, lektor syndy qyzmet baspaldaqtaryn sәtti basyp ótip, býgingi kýni dosent, agha dәriger ataghyn enshilegen aituly azamattardyng birine ainalyp otyr. 1992 jyly memleket tarapynan Japoniyagha jiberilip, Tokio medisina uniyversiytetining ekinshi syrtqy aurular bóliminde tәjiriybeden ótip, qan-tamyr syrtqy aurularyn emdeu biliktiligin jetildirgen.

Qazir ol – Ýrimji qalalyq emdeu shyrghalanyn saraptau mamany, Shynjang medisina mamandar qorynyng mýshesi. Al 2000 jyly Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasy syrtqy aurular bólimining orynbasar bólim mengerushisi jәne syrtqy aurular ekinshi bólimining mengerushisi qatarly mindetterge taghayyndalady. 2006 jyly as qorytu qan-tamyrlary syrtqy aurular ortalyghynyng mengerushisi, qan-tamyr qalqansha bez syrtqy bólimining mengerushisi, birinshi klinika institutynyng syrtqy aurular oqytu-zertteu kensesining orynbasar mengerushisi qatarly qyzmetterge taghayyndalyp, emdeu, oqytu-zertteu isterimen birlikte atalmysh oryndardyng әkimshilik mindetterin de qatar atqaruda.

Ol qan-tamyr syrtqy aurular bólimi jәne qalqansha bez syrtqy aurular bólimining kýrdeli, qaterli, auyr nauqastaryn emdeu sheberligi jóninen avtonomiyaly rayonnyng ishi-syrtynda da aldynghy qatarda. Keyingi kezderi venada (kóktamyr) qan úiyghynyng payda boluy jәne onymen birge payda bolatyn aurular tura tereng zertteu jýrgizip, aitarlyqtay nәtiyjege qol jetkizdi. El ishindegi týiindi medisinalyq ghylymy jurnaldarda joghary óredegi 5 ghylymy maqalasy jaryq kórdi. Onyng ózi bastamashy bolghan DeBaky III qolqa qosalqy qabatyndaghy arteriya óspesin emdeu tәjiriybesi 2007 jyly Shynjannyng ghylymdy ilgerletudegi 2-dәrejeli syilyghyn enshileydi.

Jiger QAYROLLAÚLY

Ol – Qytay medisina ghylymynyng doktory, agha dәriger, magistr aspiranttar jetekshisi. Shynjang medisina uinversiyteti birinshi auruhanasynyng Sýiek arnayy bólim auruhanasynyng omyrtqa bólimining orynbasar bastyghy. ShÚAR sýiek aurularyn zertteu toby injenerlik bólimining mengerushisi.

Jiger 1963 jyly aqpanda Altay aimaghynyng Jemeney audanynda dýniyege kelgen. 1981 jyly orta mektepti ýzdik tamamdap, memlekettik týiindi uniyversiytet – Qytay halyq azattyq armiyasy Shi-ani 4-әskery medisina uniyversiytetine oqugha qabyldanady. Student kezinde talmay ýirenip, kóp ret ýzdik shәkirt bolyp baghalanyp, bakalaur dәrejesin alghan son, óz ótinishi boyynsha shalghay shekaralyq audandagha qyzmetke bólinedi. Alghashqy qadamyn Shynjang yadrolyq qarulardy synau bazasynda, Erenqabyrgha tauynyng ishindegi әskery kazarmada dәriger boludan bastaydy. Ol jerde ýzdik dәriger atanyp, әskery auruhanada talay ret marapattalady. 1989 jyly memlekettik bir tútas aspiranttyq emtihannan sýrinbey ótip, ózi týlep úshqan 4-әskery medisina uniyversiyteti Shynjang auruhanasy Sýiek aurular bólimine magistrlik aspiranttyq oquyna týsedi. Kәsipke shógeldik tanytyp, ýirenuge degen zor yntalyghy men oqudaghy ýzdik nәtiyjelerining arqasynda 1994 jyly ýzdik doktorlyq diplomgha qol jetkizedi. 2002 jyly ony Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasynyng Sýiek aurulary bólimine arnayy jiberedi. Ol zettegen sýiek tkany qúrlysy men ony emdeu taqyryby 1996 jyly halyqaralyq eng joghary medisina syilyghy men memlekettik 2-dәrejeli ghylym-tehnika syilyghyn enshileydi. Sonymen qatar oghan Memlekettik ghylymy ister qoghamynyng joghary ghylym-tehnika salasyndaghy enbekdanqy kuәligin tartu etedi. Ol Qytaydaghy túnghysh kezekti kýrdeli qúrylymdy sýiek qambasyn qúru isine qatysqan. Onyng Qytay óndirgen «ctamme shegesin zertteu jәne ony klinikada qoldanu» degen zertteui әskery oryndardaghy emdeu ónimdiligi 3-dәrejeli syilyghyn alady.

Ol qazir Memlekettik jaratylystyq ghylym-tehnika qory, memleketting ýlken 115 sýiemeldeu jospary, Qytay – Qazaqstan ghylymiy-tehnikalyq baylanysy, Memlekettik oqytu organdardyng týiindi mәseleleri, Shynjannyng oqytu organdarynyng týiindi mәseleleri siyaqty tolghaqty taqyryptargha jetekshilik etip, 600 millionnyng ýstindegi taqyryptyq qarjyny basqaryp otyr. Qazirge deyin óz qolynan 20 magitr-aspirant tәrbiyeledi. Múnan syrt uniyversiytetting tapsyruymen sheteldik studenterge, aspiranttargha shetel tilinde, hanzu tilinde medisinalyq dәris ótedi.

Ol – jәne Shynjang medisina uniyversiytetining tehnikalyq bastamashysy. «Júnhua jaraqattanudy emdeu jәne sýiek aurulary» jurnalynyng jorasy, «Júnhua medisina ghylymy jurnalynyn» (aghylshyn tilindegi) sarapshy mamany. Qytay biologiyalyq dәri-dәrmek teh-nikalyq qoghamy, sýiek tkany sklady qor qoghamynyng memlekettik mýshesi. Halyqaralyq ornyqtyru (AOAA) qoghamynyng mýshesi. Giginalyq túiyqsyz shyrghalangha tótep beru úiymynyng memlekettik mamany. Talay ret Amerika Qúrama Shtattary, Australiya, Qazaqstan elderinde issaparda bolyp, ghylymiyleksiyalar oqyghan.

Qytaydyng eng joghary óredegi medisinalyq «Júnhua sýiek aurulary» jurnaly, «Júnhua jaraqat sýiek aurularyn emdeu» jurnaly, «Júnhua tәjiriybelik hiruriyasy» jurnaly sekildi basylymdarda otyzgha tarta ghylymy enbekteri jaryq kórgen aituly dәriger.

Múqiyat ORAZHANÚLY

Medisina ghylymynyng doktory M. Orazhanúly 1970 jyly mausymda dýniyege kelgen. Dosent, magiistr aspirattar jetekshisi. Ol – qazir Shynjang medisina uniyversiyteti birinshi auruhanasynyng әdettegi jýrek, ishki keselder bólimining bólim mengerushisi. Jýrek aurulary ortalyghy bastauysh partiya úiymynyng orynbasar hatshysy. Qytay medisina qoghamy jýrek-qan tamyrlarynyng aurulary bóliminde qoghamnyng jorasy, Shynjang dәrigerlik qoghamy ishki aurular bólimshe qoghamynyng túraqty jorasy. Shynjang batyssha-qytaysha birlestiru qoghamynyng alqa mýshesi, ShÚAR jәne Ýrimji qalalyq emdeu shyrghalanyn saraptau mamandar qorasynyng mýshesi, Shynjang jýrek-qan tamyrlaryn jalghaudy baqylau ortalyghynyng jorasy, Memlekettik jastar birlestigining mýshesi, Shynjang jastar birlestigi tóraghasynyng orynbasary, «Qytay 4-mamyr jastar syilyghynyn» iyegeri. 2008 jyly «Shynjandy tebirentken on ýlgili jastyn» biri.

Ol negizinen jýrek-qan tamyrlary ishki keselderin emdeumen ainalysady. Qozghaushy apparat ornatu jәne sәulemen eritu operasiyasynyng sheberi. Búrynghy-songhy Ýrimji qalalyq ghylym-tehnikany ilgeriletu syilyghynyng ekinshi dәrejeli syilyghyn eki ret, ýshinshi syilyghyn bir ret enshilegen. Múnan syrt ólkelik dәrejeden joghary basylymdarda 50-den artyq ghylymy maqalasy jariyalanghan. Múnyng ishinde memlekettik dәrejeli basylymdarda jaryq kórgenderi – jiyrma bir. Qazir ol memlekettik «On birinshi bes jyldyq» ghylym-tehnikany sýiemeldeu josparynyng qosymsha taqyrybynan bir, al ShÚAR jaratylystyq ghylymdar qory taqyrybynan jәne bir enbek dayarlap jatyr.

Saghat BARAShQYZY

Ol – sauyqtyru dәrigerlik bólimining agha dәrigeri, dosent. Ol 1957 jyly qantarda Altaydyng qaba audanynda maman otbasynda tuylghan. 1983 jyly jeltoqsanda Shynjang medisina uniyversiytetining emdeu dәrigerlik ghylymy kәsibining tolyq kursyn bitirgen. Oquyn tamamdaghannan keyin Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasynyng kýiik-pishin týzeu jәne syrtqy aurular ghylymy salasynda oqytushylyqpen shúghyldanady.

1998 jyly auruhana basshylyghy onyng qyzmetke jetiktigin eskerip, fizikalyq emdeu, sauyqtyru bólimine auystyryp, bólim mengerushisi mindetin jýkteydi. Sodan bastap ol fizikalyq emdeu, sauyqtyru bilimderin oqytu jәne ghylymy zertteu qyzmetimen shúghyldanyp, 26 jyl boyy osy salada jemisti enbek etip keledi.

Agha dәriger Saghdat Barashqyzy – fizikalyq emdeu, sauyqtyru salasynda ózindik emdeu tәsili men tehnologiyasyn qalyptastyryp, sýiek, buyn aurularyn, әsirese, moyyn, iyq, bel, ayaq syrqyrap auruy jәne ayaq, qol buyn aurularyn emdep jazuda ózindik dara ýlgi jaratqan daryndy dәriger. Tolyq kursta jәne magistr-aspiranttargha dәrigerlik klinika ghylymy turaly dәris berip, leksiya oqudaghy sheberligimen studenter alqauyna bólenip keledi. Múnan syrt ol júmystan syrtqy uaqyttaryn paydalanyp «Júnhua fizikalyq emdeu jәne sauyqtyru» jurnaly, «Júnhua klinikalyq sauyqtyru» jurnaly, «Shynjang medisinasy», «Shynjang medisina uniyversiyteti ghylymy jurnaly» qatarly bedeldi kәsiptik jurnaldarda óz mamandyghynyng qyry men syryn jete zerttegen 20-dan artyq ghylymy maqala jaryalap ýlgirdi.

Saghat – búl kýnderi Qytay fizikalyq emdeu, sauyqtyru qoghamynyng memlekettik jorasy, Shynjang sauyqtyru-dәrigerlik qoghamynyng túraqty alqa mýshesi, Shynjang dәrigerlik qoghamynyng emdeu sharalaryn saraptau mamany, Shynjang ghylym-tehnika qoghamy mamandar qorasynyng mýshesi. Ol óz kәsibine qosa osynday mindetterdi de atqarady.

Kýmis BAYAHMETQYZY

Dosent Kýmis Bayahmetqyzy 1958 jyly 13-qarashada tuylghan. Qazir Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasy klinikalyq psihologiya bólimining orynbasar mengerushisi Ruhany jәne psihikalyq aurular mamany. Ártýrli kýrdeli psihikalyq aurular men ruhany aurulargha diagnoz qoi jәne olardy emdeuge jetilgen sheber dәriger.

1996 jyldan 2000 jylgha deyin Japoniyanyng Bihaydau uniyversiytetinde nerv aurulary men psihikalyq aurulardy emdeudi arnayy oqyghan. Ol dәrigerligimen qatar ruhany aurular ghylymy, klinikalyq psihologiya ghylymy salasynda oqytushylyq jәne ghylymy zertteuge at salysyp, tyng tabystargha qol jetkizdi. Qazirge deyin tiyisti kәsiptik jurnaldarda ghylymy óresi joghary 15 maqalasy jariyalanady. Sonday-aq ol óz mamandyghy boyynsha 7 magistr-aspirantty shәkirttikke qabyldap, býgingi kýni múnyng ýsheui oquyn bitirip, osy salada qyzmet jasauda. 2002 jyldan 2004 jylgha deyingi aralyqta ol ShÚAR Oqu-aghartu mengermesi jәne Dene-tәrbiyesi mәdeniyeti mengermesimen birlikte bir taqyrypty zerttep bitirip, avtonomiyaly rayondyq ghylymy jetistikter saraptauynan ótkizedi. 2006 jyly shildede jýrek-qan tamyrlary aurularyn zertteu ornymen birlikte avtonomiyaly audandyq zertteu taqyrybynan jәne bireuin oryndaydy. 2008 jyly tamyzda avtonomily rayondyq jaratylys ghylymdar qoghamymen birlikte jәne bir taqyrypti iygeruge kirisedi.

Gýlbanu BÚLANTAYQYZY

Ol 1956 jyly 10-shildede tuylghan. 1978 jyldan 1982 jylgha deyin Shynjang medisina uniyversiytetining Kýtu institutynda oqyghan. Ony bitirgennen keyin uniyversiytetke qarasty birinshi auruhananyng Sýiek aurulary bólimine júmysqa qalghan.

Óz mamandyghyna shógel, isker Gýlbanu 1984 jyly ShÚAR boyynsha ýzdik medbika ataghyn iyelenedi. Al 1985 jyly osy avtonomiyaly rayondaghy eng ýzdik densaulyq saqtau qyzmetkeri bolyp marapattalady. 1987 jyly nauryzda «Bel omyrtqasy aurularyn kýtuding tamasha әdisteri» degen ghylymy maqalasy uniyversiytet basylymynda jaryq kóredi. Ol 1989 jylghy aqpannan 1990 jylghy sәuirge deyin Guanju Mynnidan ajarlandyru institutynda әjim ketiru, súlandyru mamandygh boyynsha bilimin jetildirip, eng joghary «ajarlandyrushy» diplomyn alady. 1992 jyly «Buyn aurularyn emdeu barysy jәne kýtu amaldary» degen maqalasy  Kýtu instituttarynyng baghdarlamasyna enip, ony jýieli ýirenu shәkirtter mindetine ainalady. 2001 jyly memleket boyynsha jariyalanghan Kýtu instituttarynyng dissertasmya oqu jarysynda ol jazghan «Qarttardyng sýiek synyghyn emdeu jәne kýtu» turaly maqalasy jaryssózge shyghushylardyng «eng tandauly maqalasy» bolyp baghalanady. 2003 jyly mamyrdan 2004 jyly mamyrgha deyin auruhana әkimshiligining arnayy joldamasymen ol Búratala oblysynyng Jyng audanyna baryp, audan auruhanasynyng emdeu tobymen bir jyl júmys jýrgizip, aitarlyqtay nәtiyjemen oralady. 2006 jyly qyrkýiekten 2007 jyly qyrkýiekke deyin Qotan aimaghyna baryp, úighyr medisina ghylymyn bir jyl oqidy.

Gýlbanu qazir Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasynyng Sýiek bólimshe auruhanasynyng buynnyng syrtqy aurulary bólimining bas qoghaushysy, kýzetshisi mindetin atqarady.

Jazira TOQAYQYZY

Ol – medisina ghylymynyng doktory, magistr, aspiranttar jetekshisi.

Jazira 1965 jyly mamyrda tuylghan. 1987 jyly Shi-ani medisina uniyversiytetin oqyp bitirgen. 1997 jylghy aqpannan 2003 jylghy nauryzgha deyin Japoniya uniyversiytetining medisina bólimi doktoranturasynda oqidy. Onda ol klinikalyq elektrokardiogramma salasynda zertteu jýrgizedi. 2003 jyly osy mamandyq boyynsha doktorlyq dessertasiya qorghap, ashqan janalyghy ataghyn shygharady. Sol jyly sәuirde eline oralyp, ishki tynysty emdeu, oqytu jәne zertteu júmysyn jalghastyrady. 2006 jyly mausymda Shynjang medisina uniyversiytetinde tiyisti zertteuin tamamdaydy. Qazirge deyin onyng salalyq jurnaldarda 12 ghylymy maqalasy jaryq kóredi. Jetekshisimen birlikte «Telefonmen kardiogramma sistemasyn joldau» taqyrymynda eki tomdyq monografiyalyq enbek jazyp, ol Qytay Japaon elining ghylym salasyna ýlken ýles qosady. Qazir tynys bólimining magistr aspiranttar jekekshisi. Býginge deyin 12 magistr-aspirant qabyldap, óz salasynda myqty dәrigerlerding ósip-jetiluine ayanbay ter tógude.

Býgingi tanda onyng negizgi ghylymy zertteu baghyty: kenirdekshe sipatty demikpe, sozylmaly harekterli tosylu sipaty ókpe aurulary, ókpe qabynuy sipatyndaghy jýrek auruy jәne telefondyq kardiogramma sistemasynyng klinikalyq qoldanyluy.

Nadira TILEUHANQYZY

Ol – medisina ghylymynyng doktory. 1964 jyly aqpanda Ýrimji qalasynda dýniyege kelgen. Dosent, magistr aspiranttar jetekshisi. 1987 jyly Shynjang medisina uniyversiytetin bitirip, atalmysh oqu ornyna qarasty birinshi auruhanada júmysqa qaldyrylghan. 1997 jyly shildeden 2003 jyly nauryzgha deyin Japoniyanyng Hokkaydo uniyversiytetining doktoranturasynda oqyghan. Negizgi mamandyghy – ulitra dybysty diagnoz qoi, keskindi diagnoz qoi, bauyr aurulary. Ol – bauyr kletkasy ragynyng emdeuden keyingi qayta qozu formasyn nysana etken zertteuler avtory. Onyng lazer sәulesi ST jәne ulitra dybys keskinderin salystyruy jemisti bolady. Ásirese jana tiptegi ST apparatyn engizgennen keyin bauyrdyng ýsh kenestik qúrylym keskini, bauyrdaghy (vena) kóktamyrdyng ainalym aumaghy jәne bauyrdyng on-sol japyraqshasynyng ýlkendigi sebepterin anyqtaydy. 2003 jyly nauryzda doktorlyq diplomyn alady.

Sol jyly mamyrda eline oralyp, ulitra dybysty  diagnoz qoidyng tehnologiyasyn (emdeu) oqytu, zertteu, júmystaryn jalghatyrady. Qazirge deyin óz mamandyghyna qatysty 12 ghylymy maqala jariyalaydy. 2003 jyly bir ghylymy maqalasy Europa mamandarynyng ghylymy jinalysynda 2-dәrejeli syilyqqa ie bolady. Ol qazir ulitra dybysty emdeu ortalyghynda bólim mengerushisining orynbasary. Kórinekti kishi mýsheler bólimining bólim mengerushisi. Qazirge deyin 12 magistr aspirant qabyldaghan. Olardyng beseui oquyn bitirip, osy salada júmys jasauda.

Saghyndyq EREJEPÚLY

Ol 1963 jyly qyrkýiekte tuylghan. 1992 jyly Shynjang medisina uniyversiytetining Klinika institutyn oqyp bitirip, sol jyly memlekettik bir-tútas magistr aspiranttyq emtihannan jaqsy nәtiyjemen ótken. 1996 jyly jýrek-qan tamyrlarynyng ishki taurulary mamandyghynyng magistr-aspirattyq diplomyn alghan. Sodan qazirge deyin Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasy jýrek-qan tamyrlarynyng tarylghysh aurulary kensesinde dәriger bolyp qyzmet atqarady. Al keyingi kezderde ol – osy bólimde jauapty dәriger.

Osy jyldar ishinde ol auruhananyng jedel jәrdem ortalyghy, asqynghan aurulardy kýtu bólimi, nerv ishki aurular bólimi, jýrek ishki aurular bólimi sekildi bólimderde úzaq uaqyt júmys jasaghandyqtan klinikalyq qyzmet tәjiriybesi mol. Talay ret Qotan, Maytau, Fukan, Shihu, Búratala qatarly jerlerde jýrek-qan tamyr aurulary men úzaq ghúmyr keshken qarttarda jii bolatyn aurulargha qatysty tekserulerge qatnasyp, ózining negizgi jәne kәsiptik bilimin, emdeu tehnologiyasyn jogharlatady. Jýrek-qan tamyrlary aurularynyng aldyn alu, diagnoz qoi, emdeu jәne syrqattanudyng aldy-artyndaghy kesim jasaudy jete zerttegen tәjiriybeli dәriger.

Kompuiterding medisinada qoldanuyna әlemdik sayt jәne torbet jobalau bilimderine, sonymen birge aghylshyn tiline jettik. Óz mamandyghyna qatysty naqtyshly medisinalyq ahualdarmen úshtastyryp jazghan 18 ghylymy maqalasy tiyisti kәsiptik ghylymy jurnaldarda jaryq kórgen.

*        *        *

Sóitip, Shynjang medisina uniyversiytetining birinshi auruhanasyndaghy әr últ qyzmetkerleri atalghan ortalyqtyng bes aspap korpusy, ghylym-tehnika korpusy janadan boy kóteru ýstindegi keneytilgen emdeu korpusy qatarly tamasha materialdyq baza-jaghdaylardy tolyq paydalanyp, basshylyqtyng qatang talabynan shyghyp, el ishi men syrtyndaghy ozyq ghylymy emdeu әdisterin ómirge engizip, óz daryndary artyqshylyghyn iske qosyp, odan el ishi-syrtynan kelgen syrqarttar ýshin sózsiz tamasha emdelu jaghdayyn jasap otyr. Mýmkindiginshe barlyq aurulardyng emdelu aqysyn azaytugha atsalysyp, halyng halyq búqarasy ýshin sapaly qyzmet kórsetip, auruhananyng Shynjandaghy jәne shekaralas ónirdegi abyroyyn týsirmey, qayta senimdiligin jogharylatugha kýsh salyp otyrghan olar óz auruhanasynyng ShÚAR boyynsha eng ýlken, eng jaqsy, býkil Qytaydyng soltýstik Batys ónirining eng aldynghy, tipti býkil Orta Aziya elderine yqpal jasay alatyn emdeu, oqytu, zertteudi birge úshtastyrghan bes aspap, osy zamandyq em-shipa ortalyghy bolyp qala berui ýshin kýresip keledi. Sondyqtan da búl auruhana tónirekting tórt búryshyndaghy talanttylardy ózine baurap, jinaytyn ghylymiy-zertteu bazasy bolyp qúrylsa kerek.

Álimjan Áshimúly

Abai.kz

1 pikir