Kitaphana – tendessiz bilim oshaghy. Qoghamnyng órkendeui, adamzattyng ósui kitappen tyghyz baylanysty. Jas úrpaqtyng sanasyna tughan halqyna degen qúrmet pen maqtanysh sezimin úyalatyp, últtyq ruhty siniru, sonday-aq, ana tili men әdebiyetin, tarihy men ónerin qasterlep, halyqtyng salt-dәstýrin ayalay, ardaqtay biluge tәrbiyeleu kitaptyng enshisinde. Qazirgi tanda kitaphanalar – әlemdik dengeydegi ruhani, mәdeni, tarihi, ghylymy qúndylyqtardy qúraytyn erekshelikke iye.

Býginde elordamyzdyng birden-bir mәdeny oshaghy bolyp tabylatyn, 23 ki­taphanasy bar Astana qalasynyng «Ortalyqtandyrylghan kitap­ha­nalar jýiesi» KMM 70 myngha juyq oqyrmanyna júmys istep jatyr. Kitaphanalar qala túr­ghyn­darynyng barlyq sanatyna dәstýrli kitaphanalyq qyzmet kór­setedi. Oqyrmandar arasynda ba­gha jetpes baylyq – kitapty nasihattauda dәstýrli jәne basqa da әdisterdi qoldanu arqyly mәdeniy-kópshilik sharalar úiymdastyryp, oqyrmandardyng kónilinen shyghuda. Búl kitaphanalarda jergilikti oqyr­mandardyng aqparattyq qor­largha erkin enuine jan-jaqty jaghday jasalghan.
Astana qalasynyng «Or­ta­lyq­­­­tandyrylghan kitaphanalar jý­yesi» KMM qorlary jana әde­biyet­termen jyl sayyn jýieli týrde tolyqtyrylyp otyrady. Ki­taphanalardyng kitap qory tarihyna keletin bolsaq, ol sonau Kenes ókimeti zamanynyng 1974 jyldarynan bastau alady. 1974-1998 jyldar aralyghyndaghy kitaphanalar jýiesining kitap qory – 569 myng dana. Onyng ishinde memlekettik tildegi әdebiyetterding sany nebәri 38 myng 247 dana bolatyn. Al, 1998 jyldan bastap kitaphanalar jýie­sining kitap qory – 672 myng 852 dana bolsa, onyng ishinde memlekettik tildegi әdebiyetterding sany 92 myng 890-gha deyin jetti. Búl jyldarda kitaphana qory «Jazushy», «Qazaqstan», «Jalyn», «Jibek joly», «Audarma», «Sózdik» jәne «Ana tili», «Balalar әdebiyeti», «Aruna», «Óner» baspalarynan alynatyn әdebiyettermen to­lyqty. Qazir de «Mәdeny múra» baghdarlamasy arqyly әleumettik manyzy mol әdebiyettermen molaya týsude. Memlekettik tapsyrys boyynsha 2000-2012 jyldary 59 myng 702 dana kitap týsti. Onyng ishinde memlekettik tildegisi – 56 myng 800 dana.

Qazirgi barlyq kitaphanalar kompiuterlik tehnologiyalarmen jabdyqtalghan. Kitaphanalyq baghdarlama 2000 jyldan beri RABIYS-pen júmys isteydi. Internet jelisine de qosylghan. 2007-2009 jyldary aqparattyq tensizdikti azaytu ayasynda Astana qalasy әkimdigining arnayy kompiuterler bóluining nәtiyjesinde jeti «Kompiuterlik synyptar» kitaphanasy úiymdastyryldy.

Kórkem әdebiyetti oqudy izgi­lendiru, qúndylyqtar retinde ilgeriletu – bizding kitaphanalar ýshin basym mindet. Sonday júmys týrlerining biri – 1998 jyldan beri úiymdastyrylyp kele jatqan «Kitap jәne poeziya» festivali. Jylda Astana kýni merekesi qar­sanynda Abay eskertkishi alanynda ótetin festivalida T.Moldaghaliyev, F.Ongharsynova, M.Aytqojina, E.Elubaev, Á.Tarazi, N.Aytúly, S.Túrghynbek, Q. Ábil t.b. belgili aqyn-jazushylarymyz shara qo­naghy ghana bolyp qoymay, onyng «Mýshәira» komissiyasyna da tór­aghalyq etti. Halyqaralyq «Shabyt» shygharmashyl jastar fes­tivalining jýldegerleri jәne «Balbóbek» bayqauynyng jenimpaz jetkinshekteri, jergilikti mektep oqushylary sol sәtterde әdil baghalaryn aldy. Atap aitqanda, sol mýshayra jenimpazdary – býginde esimderi elenip jýrgen aqyn-jazushylar Talghat Eshen­úly, Janat Áskerbekqyzy, Dәu­letkerey Kәpúly, Marjan Ershu, Almas Temirbay, Abylay Maudanov, Erlan Jýnis, Bauyrjan Qaraghyzúly, Azamat Esaly, Oljas Sәndibek, Baqytgýl Babash, Qúralay Omar, Maqsat Mәlikúly, Azamat Tasqara, Qalqaman Sariyn, Bauyrjan Arystanbekov, Dinara Mәlik, Gýlsara Shalqar, Batyl Qajybek, t.b. qyz-jigitter boldy. Festivaliding basty iydeyasy – As­tana qalasy túrghyndaryn oqugha ziyatkerlik-shygharmashylyq damu kózi retinde tәrbiyeleu, olardy qazaqstandyq aqyn-jazushylardyng eng ýzdik shygharmalarymen jәne jas astanamyzdyng jetistikterimen tanystyru.

Búl festivali ýsh bólimnen tú­ratyn mereke retinde jýrgi­ziledi. Birinshi bóliminde ataqty aqyndar, Halyqaralyq «Shabyt» shygharmashyl jastar fes­tiy­­va­lining laureattary jәne jana óleng jazyp jýrgen aqyndar óz ólenderin oqidy. Ol mýshayra retinde ótkiziledi. Ekinshi bóli­minde ósip kele jatqan jas buyn aqyndarymyz mәnerlep oqu sayys­taryna qatysady. Búl sayys jylda mereytoy iyelerining shyghar­mashylyghyna arnalyp otyrady. Mysaly, «Abay oqulary», «Mú­qaghaly oqulary», «Esken Elubaev oqulary», «Múzafar Álimbaev oqulary» degendey. Al, múnday oqular óz kezeginde kópshilikti әde­biyetke jaqyndata týsedi. Ýshinshi bólimde ýlken kórkem suretpen bezendirilgen 20 metrlik kitap kórmesi qoyylady. Sonymen qatar, mereyli merekege kitap satu jәr­menkesin de úiymdastyra otyryp, baspadan shyqqan jana kitaptardy tanystyramyz.

Kitaphanalarda jәne odan tys jerlerde úiymdastyrylatyn auqymdy is-sharalar oqyrmandar sanynyng artuyna tikeley әserin tiygizude. Qazaqstannyng bәse­kege qabiletti 50 elding qata­ryna qosy­lyp, gýldenuine, tәuel­siz­digi­mizding túghyrly da nyq boluyna zor ýles qosyp kele jatqan Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng shyq­qan biyik­­terin aiqyndaytyn, úl­tymyz­dyng salt-dәstýrin nasiy­hat­taytyn, oqu­­shylargha pat­riot­tyq tәrbie berip, salauatty ómir saltyn ua­ghyzdaytyn jana kitap­tar jana­lyqqa jany qúmar oqyr­man­nyng oiynan shy­ghuda. Búnday oqular tek qala kýni ótkizilip qana qo­yyl­maydy, OKJ-ne qarasty iri kitaphanalardyng oqyrman zaldarynda da dauystap oqu júmysyn әrtýrli sayystar arqyly jýr­gizu qolgha alynghan. Osynday sayys­targha keyde aqyn­dardyng ózi de qatysyp, sayyskerlerge әdil bagha­syn berip otyrady.

Ýlken sharalardyng taghy biri – jyl sayyn Astana qalasy әkim­digi­ning bastamasy arqyly Mәdeniyet basqarmasynyng úiymdastyruymen ótetin Halyqaralyq «Shabyt» shygharmashyl jastar festivalining «Ýzdik әdeby júmys» nominasiyasy bizde ótkizilip keledi. Ol da jastardyng shygharmashylyq shyn­daluyna kómektesetin ýlken mektep. Múnda qazylyq jasa­ghan aqyn-jazushylar Fariza On­ghar­synova, Baqytjan Qana­piya­nov, Serik Aqsúnqarúly, Maraltay Rayymbekúly, Janat Ásker­bekqyzy jastargha sheberlik synyp­taryn ótkizip túrady. Shy­ghar­­mashylyqtyng býgingi ózekti mәse­leleri arnayy dóngelek ýstel ba­ry­synda talqylanady. Qazirgi tanda Halyqaralyq «Shabyt» shy­gharmashyl jastar festivalinde «Ýzdik әdeby júmys» nominasiyasy boyynsha jýldeger atanyp, óz shygharmalarymen oqyr­manyn qyzyqtyra týsken 68 qa­tysushylarymyzdyng kitaptary «Liyteratura», «Jalyn» bas­pa­larynda basylyp shyqty.

Ár bala – bir-bir júmbaq. Son­dyq­tan, biz jas jet­kin­shekterge kómek­tes­kimiz keledi. Ol ýshin er­tegini oqy jәne әngimeley otyryp, balanyng ishki әlemin damytamyz. Balalar ertegileri balanyng qiyalyn, sonymen qatar, shygharmashyl ús­tanymyn damytady. Osy orayda, OKJ-ning jetekshi mamandary as­tanalyq oqushylar men jastar ara­synda «Ertegini ózimiz jazamyz» sayysyn ótkizdi. Sayystyng maqsaty – Astananyng daryndy jas­taryn qoldau, balalar әdebiyetin shy­­gha­ratyn baspalardyng kókeykesti mәselelerine qoghamnyng nazaryn audaru bolyp tabylady. Búl sayysta 1-oryndy №50 mektepting oqushysy Elimira Izbasarova iyelense, 2 jәne 3-oryndargha №7 mektepting oqu­shylary Aygerim Amangeldi men Janerke Amalbek layyq dep tanyldy.

Kitaphanashylardyng úiym­das­­tyruymen ótetin osynday mazmúny teren, tәrbiyelik manyzy zor iygi sharalar bolashaq úrpaqtyng bo­yyndaghy otansýigishtik, óne­geli­lik, bauyrmaldyq, enbekqorlyq qasiyetterdi oyatpay qoymaydy.

Saparghaly MEDEUBEKOV,
Ortalyqtandyrylghan kitaphanalar jýiesi
diyrektory

Abai.kz