NEMESE "BAZARDAN QAYTQANDAR", "BAZARDA JÝRGENDER" HÁM "BAZARGhA BARA JATQANDAR" TURALY

Jaqynda Reyting.kz zertteu agenttigi Qazaqstan preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng taghyn iyelenui mýmkin múragerlerding atyn atap, týsin týstedi. Áriyne, qazir erinbegenning bәri reyting jasap jýr. Ár sarapshynyng óz reytingi bar. Kimdiki shynayy, kimdiki tapsyryspen jasalghanyn kózi qaraqty oqyrman sezip-bilip otyr.

Reyting.kz zertteu ortalyghy da shama-sharqynsha tizim týzipti. Kónilden shyqqanyn qoyyn dәpterge týrtip qoyynyz, únamaghanyn syzyp tastay salynyz.

Sonymen, zertteu agenttigi mynaday toghyz faktor boyynsha salystyrmaly týrde mýmkindigi bar múragerlerdi múrnynan tizip shyqqan: QR Preziydenti N.Nazarbaevtyng senimi; biylik elitasyndaghy yqpaldy túlghalar men toptardyng qabyldauy; sayasy yqpaly; jogharghy biyliktegi mýddelesterining boluy; kýshtik qúrylymdardaghy yqpaly; syrtqy kýshter men әlemdik derjavalar kóshbasshylarynyng qoldau mýmkindigi; ekonomikalyq yqpaly; kәsiby biliktiligi (bilimi, basqaru tәjiriybesi t.t.); qoghamdaghy tanymaldylyghy.

NEMESE "BAZARDAN QAYTQANDAR", "BAZARDA JÝRGENDER" HÁM "BAZARGhA BARA JATQANDAR" TURALY

Jaqynda Reyting.kz zertteu agenttigi Qazaqstan preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng taghyn iyelenui mýmkin múragerlerding atyn atap, týsin týstedi. Áriyne, qazir erinbegenning bәri reyting jasap jýr. Ár sarapshynyng óz reytingi bar. Kimdiki shynayy, kimdiki tapsyryspen jasalghanyn kózi qaraqty oqyrman sezip-bilip otyr.

Reyting.kz zertteu ortalyghy da shama-sharqynsha tizim týzipti. Kónilden shyqqanyn qoyyn dәpterge týrtip qoyynyz, únamaghanyn syzyp tastay salynyz.

Sonymen, zertteu agenttigi mynaday toghyz faktor boyynsha salystyrmaly týrde mýmkindigi bar múragerlerdi múrnynan tizip shyqqan: QR Preziydenti N.Nazarbaevtyng senimi; biylik elitasyndaghy yqpaldy túlghalar men toptardyng qabyldauy; sayasy yqpaly; jogharghy biyliktegi mýddelesterining boluy; kýshtik qúrylymdardaghy yqpaly; syrtqy kýshter men әlemdik derjavalar kóshbasshylarynyng qoldau mýmkindigi; ekonomikalyq yqpaly; kәsiby biliktiligi (bilimi, basqaru tәjiriybesi t.t.); qoghamdaghy tanymaldylyghy.

Sarapshylardyng bergen baghasy boyynsha birinshi orynda ÚQK tóraghasy Núrtay Ábiqaev túr. Preziy­dentting senimi men sayasy yqpaly jóninen, sóz joq, Ábiqaevpen eshkim iyq tenes­ti­re almaydy. Ekonomikalyq yq­pa­ly orasan, biylikte onyng mýddelesteri de az emes. Al endi Ábiqaevty qogham qalay qabyldaydy? Syrtqy kýshter men derjavalardyng basshylary qolday qoyy mýmkin be? Kәsiby biliktiligi men basqaru tәjiriybesin saralaghanda sarapshylar ne nәrsege sýiendi? Búl - basqa әngime.

Preziydent әkimshiligining je­tekshisi Kәrim Mәsimovti ekinshi oryngha qoyypty. Týptep kelgende, Mәsimovting mýmkindigi Ábiqaevtan jogharylau. Olay deytinimiz, preziydent N.Nazarbaev Mәsimovke de senedi. Sayasy yqpaly sәt sayyn ósip jatyr. Mәsimovting biliktiligine eshkim shәk keltire qoymasa kerek. Syrtqy kýshterding kónilin tabudy "múrtty jigit" siyaqty mengergen adam kemde-kem. Aytarlyqtay tanymal. Soghan qaramastan Mәsimov­ting de "minustary" az emes. Eng aldymen, ony qogham dúrys qabylday qoyy ekitalay. Ekinshiden, biyliktegi negizgi tetikterding biri - kýshtik qúrylymdar Mәsimovting jaghyna shygha qoymaydy. Jauy da az emes, әsirese, ol preziydent әkimshiligining jetekshisi bolghaly beri tisin qayrap jýrgenderding qatary kóbeydi. Ómirbayanyndaghy shiykilikteri taghy bar.

Ýshinshi oryndaghy Timur Qúlybaevtyng jayy belgili. Jogharydaghy ekeuge qaraghanda preziydent Nazarbaev ekinshi kýieubalasyna az-kem senimsizdikpen qaraydy. Búghan birinshi kýieubala sabaq. Qúly­baev qarjy-qarajat jóninen jondy hәm jotaly bolghanymen, qoghamnyng oghan degen kózqarasy tetir. Batys Eu­ro­panyng әr-әr jerinen dau-damaymen aty shyghyp jýrgen Qúlybaevty AQSh preziydenti Barak Obama nemese Úlybritaniyanyng premier-ministri Devid Kemeron qoldauy mýmkin be?

Imanghaly Tasmaghambetov. Tas­maghambetovting qoghamda eptegen sýikimi bar. Mәselen, Aqorda ýrke qaraytyn Almatyda Imanghaly Núrghaliyúlynyng sayasy yqpalyna, el basqaru qabiletine, qoldaushylarynyng kóptigine qarsylastarynyng ózi qyzghanyshpen qaraytyn bolsa kerek. Últqa degen janashyrlyghy da joq emes. Alayda Tasmaghambetovte de "bәri tastay" deuge kel­meydi. Eng aldymen, preziydent Nazarbaev Tasmaghambetovti ózine kepil bolady dep eseptemeydi. Preziydent senbegen song preziy­dentting ainalasyndaghy toptar da ony mýiizdep tastaugha dayar. Tasmaghambetovting taghy bir úrymtal túsy - diplomat emes. Diplomatiyasy kemshin soghyp túrghan adam әlemdik derjavalargha sózin ótkize aluy neghaybyl.

Reyting týzushiler preziydentting qyzy Darigha Nazarbaevany Marat Tәjin (5-oryn) men Bolat Ótemúratovtan (6-oryn) keyingi jetinshi oryngha jayghastyrypty. Preziydentting qyzy ghoy dep kóniline qarasa kerek, sirә. Áytpese, Darighanyng Qasym-Jomart Toqaev (8-oryn) pen Serik Ahmetovten (9-oryn) joghary túratyn jóni joq. Darighagha tipti әkesining ózi biylikti senip tapsyra almaydy. Óitkeni tapsyrghan kýnning erteninde tizginnen aiyrylyp qalatynyn jaqsy biledi.

Odan keyingi oryndar tiygen Ahmetjan Esimov, Ádilbek Jaqsybekov, Ómirzaq Shókeev, Núrlan Nyghmatuliyn, Qayrat Mәmi, Qayrat Qojamjarov, Áset IYsekeshev, Aslan Musiyn, Qayrat Satybaldy, Baqytjan Saghyntaev, Qayrat Kelimbetov, Samat Ábish, Baqyt Súltanov jәne eng songhy 23-oryndaghy Bauyrjan Baybek turaly da birshama nәrse aitugha bolady. Biraq onyng bәri - basy artyq sharua. Onsyz da júrt kimnin-kim ekenin kórip jýr.

Aytylugha tiyis bir nәrse bar. Ábiqaevtan bastap, qazirgi biylik elitasyndaghy "múrager" dep jýrgenderding kópshiligi - qazirgi preziydentting zamandastary. Yaghni, "bazardan qaytyp kele jatqandar". Múrager dep at qoyyp, aidar taqqandardyng arasynda "bazarda jýrgenderi" de bar. Olar - Áset IYsekeshev, Qayrat Kelimbetov, Baqyt Súltanovtyng tústastary. Rey­tingishilder qazirgi mәjilis deputaty Mәulen Áshimbaevty tizimnen erte syzyp tastaghan siyaqty. Áyt­pese, qaysybireuler siyaqty "boy kórsetudi" qalamaytyn Áshimbaev "eki shoqyp, bir qaraydy". "Ótkelekten ótken, pisken sayasatker" degenge әdeby synshy Saghat Áshim­baevtyng úly jarap-aq túr.

Al endi "bazargha bara jatqan" Samat Ábish pen Bauyrjan Baybek­ting qúrby-qúrdastary turaly sóz etuge әli erte. Bir auyz sózben ait­q­anda búlar әli shiyki.

Sonymen, tobyqtay týiin: múrager osy ýsh toptyng qaysysynan shyghuy mýmkin? Áriyne, "bazarda jýrgenderdin" arasynan...

B.Kósherbay.

«Jas Alash» gazeti