Uaqyt-aghzamnyng bir qúdireti - ómi­rin­ning ótip ketken jyqpyldaryndaghy tәtti kezendi bir ghana nәrsemen qayta basyn­nan keshirgendey oiyna saluy. Bir sóz, bir qimyl mәngi esinde qalyp qoyyp, oi­da-joqta sap ete týsip, tura sol sәttegi se­zim óne-boyyndy qayta sharpyp ót­ken­de, Jappar IYening qúdiretine tanghal­mas­­qa sharang bolmaydy. Búl sezim әr adam­­nyng basynda bolady dep oilaymyz. 
Uaqytty beyneleuge kelgende, «synaptay syrghyghan, baylaugha kónbeytin uaqyt, bastan búlbúlday úshqan dәuren», bolmasa, «zymyranday zulaghan zaman-ay» dep tolghanyp jatatynymyzdyng bir se­bebi, jastyq dәureninning qalay ótkenin bay­qa­may qalatynynda bolar. Sol qazir aqyl tyn­daugha uaqyttary joq, búl kýnde­ri qalay ótip jat­qandyghyn payymday qoymaghan jastardyng kitap sóresine kóz jýgirte qalsanyz, ýshemdey birinen-biri ainymaghan qara kitaptar kózinizge iliner edi. «Kónil kókpary», «Sana soqpaghy», «Pa­ryz. Parasat. Payym». Búl ýshem - student­ter­ding qúpiya syrlaryna qanyq, kәnigi dostary. Ár betinde ótken kýnderining es­teligi, aitqan syrlary, ghashyq­tyqtan tam­ghan jastarynyng tamshysy bar. Oquyn bi­tir­gender ýsheuin paraqtay qalsa, Tó­le­gendey mahabbattan keshken «qasi­ret­teri» kóz aldylaryna kelip, sezimderi keu­delerinde kóship, kónilde­rindegi kóp diy­darymen syrghyp jatar edi.
Búl ýshemning avtory - Ábdirashtyng Ja­rasqany. Zeynolla Qabdolov, Túman­bay Moldaghaliyev, Qadyr Myrza-Áli, Ábish Kekilbaev, Baqytjan Maytanov siyaq­ty qazaq әdebiyetining bir-bir qabyr­gha­lary jyly qabaq tanytyp, pikir aitqan adam qaydan nashar bola qoysyn. Ja­rasqannyng ereksheligi - qazaqtyng sózdik qoryn keninen paydalanyp, qordyng molaya týsuine de az ýles qospa­ghandyghy. Bú­­ryn jәy ghana ólen, audarma dep ai­ta­tyn­dar, endi tóltuma men teltuma dep qol­danatyn boldy. Biz kirispe dep jýr­genimizdi, Jarasqan kirisu deydi. Osynday óle­ni de bar.
«Kirispe» demey
«Kirisu» qoydym jyr atyn.
Kirisu mening -
mindetim,
haqym,
múratym!
Ómirde mynau bәrine,
bәri,
bәrine,
kirisu kerek,
kirisu kerek shyn aqyn!».
Ózining «mindeti, haqy, múratyna» jetui jolynda Jarasqan oqyrmanyn, әdebiyet sýier qauymyn tamsandyrdy, talastyrdy. Olay deytinimiz, Jarasqannyng shy­gharmashylyq kenistigine tan­ghalyp sói­legen ýlken aghalardy kórdik, kitabyn ja­ta-jastana oqyp jýrgen jastardyng ara­synda óstik. Eger de uniyversiytetke ba­rsanyz, filologiya fakulitetining stu­dentterining kezekpen, bolmasa, birinen biri úrlap oqityn kitaptardyng ishinen Ja­rasqannyng kitabyn da kórer ediniz.
Studenttik shaqtyng esten mәngi ket­pey­­tin, óz quanyshy, óz qayghysy bar bó­lek әlem ekenine ay aunap, jyl jyljyghan sayyn jas ta, jasamys ta sezinetini anyq. Student ataulynyng Jarasqandy qú­lay oqityndarynyng sebebi, aqyn liriy­kasy. Olar kitapty qoldaryna alghanda, al­dymen «Mening muzam» degen bólimdi asha­dy. Óitkeni, әrbir studenttin, taghy ózi aqyn-jazushy bolamyn dep jýr­gen jas­tardyng ózderining bir-bir muzasy bolmay ma? Solargha asyqqanday jigitter de:
«Tynda mening jýregimdi, aqyldym,
Jýregimning sadaghasy sóz degen...
Men ómirge bir-aq kelgen aqynmyn,
Nege meni teneysing sen ózgemen?!
Búl syrymdy qashan senen býgippin,
Bile-bilseng bireuge úqsap jýru syn.
Men ómirge bir-aq kelgen jigitpin,
Sen ómirge bir-aq kelgen súlusyn!», -
dep zyryldata jóneledi. Biyik ruh, asqaq sezim. Osy ólendi oqy otyryp, ózderining syrttay tandap alghan, biraq aitugha dәl osynday batyldyghy jetpey jýrgen, óz muzalaryna úrlanyp qarap qoyyp, óleng joldary ghashyq jýregin qaqyrata sógip shyghyp jatqanday men-zeng kýy keshedi. Auditoriyany әldeqanday auyr sezim biylep, ainaladaghy júrt­tyng bәri jigitting múnyn múndap, bolysatynday әser be­redi. Gha­shyqtyqtyng zardabyn shegip jýr­gen­de, Jaras­qanday dostyng tabylghany olar­gha qabaghat quanysh. Qansha aita almay jýrgen sóz­­derine, sezimderine kezi­gip, qiyalgha batyp, as­qan bir súlulyqtyng әle­minde jýredi. Ol - poeziya әlemi. Ol - Jarasqan men jastargha ortaq әlem. «Ózinning aqyn, ya aqyn emestigindi bilu ýshin jastar­gha qara. Eger olar sening jaz­ghandaryndy oqyp jýr­se, aqynsyn» degen mazmúndaghy Ertay Ashyq­baev­tyng sózin Ja­rasqannyng jyrlary rastay týsedi. Dәlizde túrsa da, dalada jýrse de retin ta­uyp, Jaras­qannyng ólenin oqyp qalugha tyrysatyn jastar. Jalpy, student qauym kez kelgen nәrsening ynghayyn tapqysh. Sa­baqqa kelmey qalu­dyng reti, úiyqtap qaludyng jóni sabaq ýstinde de óz retimen jýrip jatady. Key sabaqtarda taqy­ryp­tan auytqyp, erkeletken ústazdardyng aldynda erkinsy týsip, óleng oqudyng da retin tabady. Búnday mýmkindikti mahabbattan órtenip jýrgen beybaqtar qalay jiberip almaq. Bireuleri óz­de­rining ólen­derin oqyp jatqanda, endi biri kónilindegi armanyn Jarasqan arqyly jetkizedi.
«Jolyqtym saghan,
(onymnan samal eskendi!)
Qoryqtym sodan -
Biyikteu eken mәrteben!..
Úmyttym bәrin,
Úmyttym shuly keshterdi,
Úmytyldy myna jarty әlem...».
Auditoriyagha tura qarap aityp túr­gha­nynday bolghanymen, boy bermey súluyna qaray auyp kete beretin janary men qy­zaraqtaghan beti ghashyq jandardy satyp jiberedi. Eki beti ottay janyp, malmanday terge týsip, basy ainalyp, ornyna әreng jetedi. Qyzdar du qol shapalaq soghyp, ara­syn­daghy qyljaqpas dostary «ólti­r­din, aityp tastadyng ghoy» dep qaghytady. Ózi de teri basylghanda, «Sezding be sezi­mim­di? Saghan aitqan syrymdy esti­ding be?» degendey jalynyshty jýzben «muzasyna» kóz tastar edi. Al súlu arular «Týk te estimedik, sez­bedik» degendey, as­qaq qalpy, tym bolmasa jigit­ting paqyr kóni­line ýmit sәulesin sezdirmeydi. Key­de jigitting ghashyq ekenin bilip qalsa, er ba­la­nyng janyn ayamay qyzghanyshtyng qyzyl iytine talata týser edi. Qyzdar jigitterding osynshama azap­­qa salynatynyn bilmeydi-au osy. Áytpese, jigit te adam ghoy. Ayar edi. Sol kezde ol taghy bir yn­ghayyn keltirip, J­a­rasqannyng myna ólenin oqushy edi.
«Múnsha netken ashyq edin, tanystaryng kóp pe edi,
Bәri sening jaqynyng ba, dosyng ba sóz attamas?
Eh, janynnan sol bir jigit nege úzaq ketpedi.
Senimenen kónildes pe - menimenen baqtalas?
Saghan әzil aitqanynda túrdy eken ol neni oilap,
Seni әbden mәz qyldy ma, menen maza ketirdi.
Sening nәzik sausaghyndy tartqylasa ol oinap -
Myna mening jýregimdi júlqyp jatqan sekildi!..». Osy ólendi oqyghannan keyin ar­man-qyzdar ózderine ghana tәn úyandyq­pen qyzaraqtap, bastaryn tómen sa­lyp, ýndemey qalady. Arasynda bireuleri «Taghy bir óleng oqyshy» degende, súluynyng beti beri qaraghanyn, ne ana bir jigitpen kónil jarastyrghanyn shynymen bilmey, ókpelegen týr tanytyp:
«Sol bir dosty endi menen de góri jaqyn qyl,
Móldir keshterdi eske alyp, búzba oiyndy...
Jataqhanagha jetektep aparatyn kil
Jolyma nýkte qoyyldy!», -
dep dýniyeden baz keship keter edi. Ghashyq jigitterding osy­lay batyl sóileuine Jarasqan poe­ziyasynyng kóp kómegi tiydi. Onyng ólenderi aily týnde aitatyn әnge, týnimen úiyq­ta­may shertetin syrgha ainaldy.
«O, mahabbat, segiz әrip bir arman,
Sol bir arman qyryq qyzdan qúralghan.
Múndy jyrsyng tebirensem, tolghasam,
Bir qyz bolyp jolyghasyng sen qashan» -
degen shumaghyn epigraf qyp alyp, ishte­rindegi aqyndary da tangha óleng jazyp shy­ghady. Eger jas buynnyng jazghan ólen­derinde nәzik sezim, lirika bolsa, ol da Jarasqannyng kórsetken joly, ónegesi-túghyn. Qadyr Myrza-Áli: «Jarasqannyng qalamgerlik jauapkershilikti birden sezingendigi sonday, býkil shygharma­lary­nan haltura izdep tabu, jalpy mýmkin emes» dep bagha beripti. Jastargha ja­qyn­dyghy da sondyqtan bolar. Arasynda soz­ghan qoldary armandaryna jetip jat­qan jigitter:
«Qayda jýrdin
Qadirindi arttyrayyn
deding be?
Qayda jýrding
Azabyndy tarttyrayyn
deding be?
Ózegimdi órt
qylayyn deding be?», -
dep nazdy súlu­­laryn erkeletudi de úmyt qaldyr­may­dy.
Jarasqannyng jastarmen bite qay­nasyp ketkeni sonshalyqty, әr jiynda, әr toyda ólen­de­rin oqyp, әzilderin jary­sa aitady. Aqyn­nyng ólenderining izimen әzil­g­e de jol beredi. Búghan Ábdi­rash­tyng úlynyng epigrammalary da az әser etpese kerek. Jataqhana birde tiyip, birde tiy­mey, sarsangha salghanda, yzasy әbden ótip, jogharydaghy shumaqtardyng bir-eke­uin bylay ózgertip múndaryn da shagha­dy.
«O, obshyaga, toghyz әrip, bir arman,
Sol bir arman komendanttardan qúralghan.
Myng bólmesing tebirensem, tolghasam,
Bir bólme bop jolyghasyng sen qashan...
...Jataqhana demey, obshyaga qoydym
jyr atyn,
Obshyaga alu mindetim, haqym, múratym.
Aqsha da emes, kiyim de emes birinshi
Obshyaga kerek, obshyaga kerek túratyn!».
Jarasqan - liriyk, audarmashy, bala­lar aqyny, satiriyk, synshy. «Paryz. Pa­­ra­sat. Payym» kitaby - әdeby syngha qos­qan sýbeli ýlesi. «So­ghystan song tughan­dar» dep óz buynyna aidar taqqan aqyn qay janrda da jarqyrap kórindi. Pushkinning «Ya pomnu chudnoe mgnoveniyesin» qazaq poeziyasyna boyauyn saqtap audar­ghan­dardyng biri de osy - Jarasqan.
«Ghajayyp sol sәt әli este,
Ghayyptan kózge tanyldyn.
Ótkinshi siqyr elestey,
Ózindey minsiz Tәnirdin.
Ýmitsiz múngha sýienip,
Keshsem de bastan kýy týrli,
Týsime jýrding jii enip,
Estilip dausyng sýikimdi...», -
dep kete be­redi. Ábdirashtyng Jarasqany jiyrma eki elding eluden astam aqynyn qazaq tilin­de sóiletken.
Múqabasynyng syry ketip, appaq aidynday paraqtary jastardyng qolymen kirlegen sәuleli kitaptar núryn shashuyn toqtatqan emes. Jaras­qannyng ólenderi talay ólensýierlerding «sana soqpaghymen» ótedi. Aqynnyng jyrlaryna taghy bir qú­laq salayyqshy:
«Kim edik? Kim boldyq biz? Halyq tanyr!
Áyteuir úmtylghanbyz jaryqqa bir!
Marqúmbyz bәrimiz de bolashaqta,
Jer degen adamzatqa alyp qabir».
Aghalarymyz «Jarasqan odaqtyng sah­nasynda sanqyldaghan dausymen «Aq bú­laq­tar» degen ólenin oqyp túratyn» dey­di. Ózin kórmese de, studenttik kýn­de­rin kónildi, әserli ótkeruine, әri sol «azap­ty» kýnder men mazasyz týnderde aman jýruine kó­mek­tesip, serigine ainal­ghan Jarasqannyng san­qyldaghan dausy qúlaghyna, sahnadaghy túrysy jas aqyn­nyng kóz aldyna keletin shyghar. «Alyp qa­birine» attanghanyna on eki jyl bolghan aqyn alpys bes jasynda odaqtyng sahnasynda qiyaq múrtty kelbetimen shashy jel­kesine týsip, sanqyldap óleng oqyp tú­rar ma edi, shirkin!..
«Aq búlaqtar!
Alqynghan Aq búlaqtar!
Qazir - Kóktem, aldyng -
Jaz, shapqylap qal!
Túnyghyndy asygha túr kýtip baq,
Kókiregin bir sezim - gýl qytyqtap.
Qylyghyndy saghynyp aqyn bitken,
Saghan degen bir taban jaqyndyqpen.
Kýmis synghyr kýlkindi jyrgha qosyp,
Jýr sonau bir qúlpyrghan qyrda tosyp!..».

"Qazaq әdebiyeti" gazeti