Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Janalyqtar 13224 0 pikir 2 Qarasha, 2012 saghat 10:12

Ernest pen Ermekting shaldary

Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» kinostudiyasy kinosýier qauymdy rejisser Ermek Túrsynovtyng «Shal» dep atalatyn taghy bir salmaqty tuyndysymen quantty. Filimning kirispe titrlarynda onyng әigili Ernest Hemingueyding «Shal men teniz» atty povesining jelisimen týsirilgeni jazylghan. Múnday filim týsiru turaly oy Mәulen Áshimbaevtyng úsynysynan keyin bastalypty...

Slambek Tәuekel,
kinorejisser

Filimdi kórgen kórermen Santiyago shal men Qasym shal beynelerining úqsastyghy men bolmys bitimderining jaqyndyqtary turaly qal-qaderinshe salmaqtap jatqan boluy kerek. Ermek Túrsynov pen Erbolat Toghyzaqovtyng «Shal» filimindegi Qasym qariya men Ernest Heminguey men Spenser Tressiyding (rejisser Djon Strujdyng «Shal men teniz» filimindegi Santiyagonyng beynesin jasaghan akter) shaly shynynda da úqsas adamdar. Olar naghyz halyqtyng perzentteri! Toghyzaqov pen Tressy ekeui de bolattay berik bolmys iyelerin sheber somdady.
Tabighat pen adamnyn, ómir men kenistikting ózara tyghyz baylanysta ekendigine oy jýgirtsek, Santiyagogha sheksiz teniz qalay jaqyn bolsa, Qasym shalgha da shegi kórinbeytin dala etene tanys. Santiyago múhit pen tenizdi mekendeytin jyrtqyshtardy qalay jaqsy bilse, dala qasqyrlarynyng tynys-tirshiligi de Qasymgha týgel belgili. Santiyagonyng jaratylysy múhitpen, tenizben qalay bite-qaynasyp ketse, Qasymnyng da dalamen zaty birge.

Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» kinostudiyasy kinosýier qauymdy rejisser Ermek Túrsynovtyng «Shal» dep atalatyn taghy bir salmaqty tuyndysymen quantty. Filimning kirispe titrlarynda onyng әigili Ernest Hemingueyding «Shal men teniz» atty povesining jelisimen týsirilgeni jazylghan. Múnday filim týsiru turaly oy Mәulen Áshimbaevtyng úsynysynan keyin bastalypty...

Slambek Tәuekel,
kinorejisser

Filimdi kórgen kórermen Santiyago shal men Qasym shal beynelerining úqsastyghy men bolmys bitimderining jaqyndyqtary turaly qal-qaderinshe salmaqtap jatqan boluy kerek. Ermek Túrsynov pen Erbolat Toghyzaqovtyng «Shal» filimindegi Qasym qariya men Ernest Heminguey men Spenser Tressiyding (rejisser Djon Strujdyng «Shal men teniz» filimindegi Santiyagonyng beynesin jasaghan akter) shaly shynynda da úqsas adamdar. Olar naghyz halyqtyng perzentteri! Toghyzaqov pen Tressy ekeui de bolattay berik bolmys iyelerin sheber somdady.
Tabighat pen adamnyn, ómir men kenistikting ózara tyghyz baylanysta ekendigine oy jýgirtsek, Santiyagogha sheksiz teniz qalay jaqyn bolsa, Qasym shalgha da shegi kórinbeytin dala etene tanys. Santiyago múhit pen tenizdi mekendeytin jyrtqyshtardy qalay jaqsy bilse, dala qasqyrlarynyng tynys-tirshiligi de Qasymgha týgel belgili. Santiyagonyng jaratylysy múhitpen, tenizben qalay bite-qaynasyp ketse, Qasymnyng da dalamen zaty birge.
Sujeti býgingi zamanauy kinotuyndylargha tәn jyldamdyqpen órbiytin búl tamasha filimning mazmúny turaly әngimeni kórermenderding enshisine qaldyryp, Ermek Túrsynov pen Ernest Hemingueyding shaldarymen tanysayyq. En daladaghy bir ýiding aulasynda búzylyp qalghan traktordyng ishinde kompiuterden bas kótermeytin sýikimdi bala (nemere) (Orynbek Moldahan). Ýiding ishinde teledidardyng arnasyn syrghauylday úzyn bútaqpen auystyryp kóretin bet-jýzin әjim basqan, aq shashty shal. (Erbolat Toghyzaqov). Ol otandyq futbolshylardyng әlsiz oiynynan әbden kónili qalghan son, ózine-ózi tek ispan nemese portugal futbolyn ghana qyzyqtaymyn dep sert bergen. Peshke jaqyn túrghan ýstelde osy ýidegi ot pen oshaqtyng iyesi - nan iylep jatqan kelin (Diana Múqysheva). Jel kýsheyip baghana basyndaghy teleantennany qozghap ketkende futbol matchtaryn kórip otyrghan shal edәuir mazasyzdanyp ketedi. Ony retteu nemeresining júmysy. Ghasyrlar boyy jalghasyp, bir buyn kelesi buyngha tabighy týrde auysyp jatqan ýirenshikti ómir. Ótken ghasyr deyin deseng balanyng qolyndaghy smartfon men ang atushylar mingen «Hammer» avtokóligi HHI ghasyrdyng naghyz ózi ekenin bilgizip-aq túr. Futbol oiynynda on bir metrlik aiyp doby taghayyndalghan uaqytta teledidardyng dúrys kórsetpey qalghanyna janúshyrghan Qasym shal aiqay saldy. «Shaytanbek! Penaliti! Shyqshy ananyng basyna! ...Solgha! Ongha! Jetedi, boldy!» Satymen baghanagha kóterilgen nemeresi atasynyng aituymen antennany olay-búlay búraydy. Komandalardyng qúramyndaghy oiynshylardy jete biletin Qasym shaldyng oiyndy kirpik qaqpay kóretini sonday, kýibeng tirshilikti mýlde úmytyp ketetin siyaqty. Akter Erbolat Toghyzaqov búl sahnalargha óte tabighy әr berip, keyipkerin sipattaudyng syryn dәl tauyp, óte nanymdy oinaydy. Keyipkerding jaghymdylyghyn útymdy surettep, onyng qarapayymdylyghy men peyilining kendigin kórermenge birden-aq jetkize bilgen. Onyng mimikasy men qimyldarynyng tabighilyghy sonday, kórermendi qaltqysyz sendiredi. Akter alghashqy kórinisterden-aq kórermenning nazaryn myqtap ózine audaryp aldy. Búl Erbolat Toghyzaqovtyng kinodaghy eng qomaqty róli, ol búghan deyin de biraz rólderdi somdaghan. (Erbolat Toghyzaqov qazaqtyng belgili aqyny Qasym Toghyzaqovtyng úly ekenin aita ketken dúrys bolar).
Esterinizge salayyq, Hemingueyding shaly da sport jankýieri, biraq onyng sýiikti oiyny - beysbol. Anda-sanda ol da beysbol matchtary turaly ózining oiyn jasyrmay aityp otyrady. Onyng eng jaqyn adamy nemeresi emes - kórshi bala. Áytse de eki shaldyng da beynelerin, tynys-tirshiligin eki akter óte úqsas intonasiyalardy qoldanyp oinaghan. Rejisser Ermek Túrsynovtyng Qasym shaldyng qasyna nemeresin serik etkeni týsinikti, dausyz dúrys sheshim. Sebebi, qazaq aqsaqaldary ýshin nemere - ómirding jalghasy, olardyng úghymynda bala baldan, nemere jannan tәtti. Atasy men nemeresining qarym-qatynasy filimning últtyq renin arttyra týsedi. Filim ayaqtalghanda zaldan shyghyp bara jatqan kórermenderding birinin: «Qasym shal qazaqtyng aqsaqalyna úqsamaydy», - degeni maghan týsiniksizdeu boldy. Kópshilikting ortasynda basqa pikir aitu retsiz edi. Kórermen bauyryma ol shaldyng nesi únamady eken, Qasym qariyany qay minezi qa­zaqtan alshaqtatty eken?! Mening oiymsha, Ermekting shaly Ernesting shalynan biyik. Ol sayyn dalamen bite-qaynasyp ósken, audannan әri eshqayda úzap shyqpasa da, kórgeni men týigeni mol, jesir kelini men nemeresining tiregi. Al Santiyago jalghyzbasty bolghanmen, ózi siyaqty balyqshylar­dyng ortasynda ómir sýrip jatyr. Ózining әrip­testerimen kýnde aralasady, әngime-dýken qúrady. Ómir salty solay qalyptasyp qalghan. Bizding Qasym shal: «Jalghyzdyq Qúdaygha ghana jarasady, Qúday jalghyzdyqtan saqtasyn!» degen úghymmen kelini men nemeresin qorghashtap, aqylshy bolyp jýr. Onyng basqa qazaq aqsaqaldarynan aiyrmashylyghy (mýmkin baghanaghy kórermenge únamaghany da osy shyghar) - namazgha jyghylmaghandyghy. Ony ózi de moyyndaydy, qal-qaderinshe Qúdaygha jalbarynady, keshirim súraydy. Onyng ómir turaly, úrpaq turaly úghymy ang atugha kelgen qalalyq, jaraly jigitpen әngimesinde tolyq aitylady. Alghashqy kórinisterdegi Shaytanbek (Qasym shal nemeresin solay ataydy) pen onyng anasynyng әngimesinen bala men atanyng arasynda týsinispeushilik bar eken dep oilap qalasyn. Sýiispenshilik sezimder mýlde bayqalmaydy. Mәimónkelegen jyly sózder de aitylmaydy. Biraq filim barysynda naghyz qazaqy minezding negizi jyly sózderden góri, shynayy janashyrlyqta ekendigi aiqyndalady. Búl - Ermekting ýlken tabysy. Qazaq pen latynamerikandyq eki shaldyng minezderindegi negizgi úqsastyq - qaysarlyghy men ójettilikterinde. Qasym shal, tipti ólim men ómir arasyndaghy mejeni kórdi, biraq jenilmedi. Jalghyz qayyqty Santiyago da sheksiz múhittyng ortasynda qolgha týsken oljasyn saqtap qalu ýshin su jyrtqyshtarymen alparysady. «Shal» filimining de damu barysy men sharyqtau shaghynda Qasym shal dala jyrtqyshtary - qasqyrlarmen, alghashynda, qoylaryn saqtap qalu ýshin kýresse, keyin shybyn jany ýshin jansebildikpen jan alqymgha taqalghansha aiqasty (osy jerde qoishy-operator Múrat Áliyev qasqyr men adamnyng kóz týiistirgenin sheber kórsete bildi), biraq útylghan joq! Nemeresine degen sýiispenshilik jendi. - Shirkin-ay, nemerem qasymda bolsa ghoy! -degen armany oryndaldy, nemeresine darytqan meyirimi ony atasyna alyp keldi!
Rejisser filimning tújyrymdau sahnalaryndaghy atasynyng jýrek lýpilin sezingen nemereni, ana-qasqyrgha qaray asyqqan bóltirikti, anasyn izdep manyraghan Maradonna atty qozyny kórsetu arqyly tirshilikting mәngilik ekendigin kórsete bildi. Kórermenning keng tynys aluyna, tabighattyng qúdiretin taghy bir ret úghynuyna mýmkindik berdi. Dala zanyn qadirleytin, aqsaqaldaryn arqa tútatyn qazaq júrtshylyghy búl filim ýshin Ermek Túrsynovqa jappay riza bolatynyna senimim mol.
Dala halqynyng darhan minezining eskiden kele jatqan, dәstýrge ainalghan tirshiliktegi túghyrlary - aq niyet pen adaldyq, iygiliktilik pen janashyrlyq, izettilik pen әdeptilik, ibalyq pen kendik bolsa, oghan qosa jeke bastyng ary men úyaty, tilektestigi men qayyrymdylyghy, odan әri ójettiligi men qaysarlyghy siyaqty qúndy qasiyetter ózinen nemeresine qonghandyghyna quanghan qart qatty tolghandy. Osyny útymdy týrde qarapayym tilmen aityp, kórsete bilgen Ermek Túrsynov filimning túsaukeserindegi baspasóz mәslihatynda: «Búl - halqymnyng qarttaryna, atalarym men aghalaryma bildirgen sheksiz alghysym» dep aityp edi. Ermekting sózi qúlaqqa qalay estilse, jýrekke dәl solay jetti.
Sonymen, Ermek Túrsynov Ernest Hemingueydi qazaq halqyna bir taban jaqyndata týsti.

"Qazaq әdebiyeti" gazeti

0 pikir