Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Janalyqtar 3161 0 pikir 23 Qazan, 2012 saghat 19:41

Taghy da jazushylardyng azamattyq belsendiligi haqynda

nemese Baqyt Sarbalaúlyna jauap
"Qazaq әdebiyeti" gazetining 14 qyrkýiek kýngi sanynda Baqyt Sarbalaúlynyng "Alashty aldap, adastyrmayyq" degen maqalasy jariyalandy. Oghan sebep bolghan "Jas Alash" gazetining 30 tamyz kýngi sanynda jariyalanghan mening syn maqalam. "Jas Alash" gazeti jariyalaghan mening maqalam "Qazaq qalamgerlerining azamattyq belsendiligi nege qúldyrap ketti?" dep atalady. Shynynda da, qazirgi kýni jazushylarymyzdyng qoghamdyq ýni qúmyghyp, bәseng ghana estiletinin elding bәri biledi. Belgili nәrseni bilgisi kelmeytin - tek qana Baqyt Sarbalaúly. "Jazushylargha nege jala jabasyn?" dep mening ózimdi aiyptaydy...
Bizding halyq "aqyn" dese, "jazushy" dese elendep qalady. Óitkeni halyqtyng múnyn, elding zaryn ejelden aqyndar, jyrau­lar aitqan. Kerek deseniz, búl - bizding últtyq sipatymyz, últtyq ereksheligimiz. Sonau Asan qay­ghydan bastap, odan bergi Abyl, Sypyra jyrau, Aqtamberdi, Shal­kiyiz, Búhar jyrau, Abay, Mahambet...

nemese Baqyt Sarbalaúlyna jauap
"Qazaq әdebiyeti" gazetining 14 qyrkýiek kýngi sanynda Baqyt Sarbalaúlynyng "Alashty aldap, adastyrmayyq" degen maqalasy jariyalandy. Oghan sebep bolghan "Jas Alash" gazetining 30 tamyz kýngi sanynda jariyalanghan mening syn maqalam. "Jas Alash" gazeti jariyalaghan mening maqalam "Qazaq qalamgerlerining azamattyq belsendiligi nege qúldyrap ketti?" dep atalady. Shynynda da, qazirgi kýni jazushylarymyzdyng qoghamdyq ýni qúmyghyp, bәseng ghana estiletinin elding bәri biledi. Belgili nәrseni bilgisi kelmeytin - tek qana Baqyt Sarbalaúly. "Jazushylargha nege jala jabasyn?" dep mening ózimdi aiyptaydy...
Bizding halyq "aqyn" dese, "jazushy" dese elendep qalady. Óitkeni halyqtyng múnyn, elding zaryn ejelden aqyndar, jyrau­lar aitqan. Kerek deseniz, búl - bizding últtyq sipatymyz, últtyq ereksheligimiz. Sonau Asan qay­ghydan bastap, odan bergi Abyl, Sypyra jyrau, Aqtamberdi, Shal­kiyiz, Búhar jyrau, Abay, Mahambet...
Qazirgi kýni de halyq eng aldymen ózining aqyn-jazushylaryn izdese, ol halyqtyng dәrmensiz­di­gi­nen, sharasyzdyghynan emes, ne bolmasa qoldarynan týk kelmeytindiginen emes, ejelden qalyptasyp qalghan osynday ýrdisten. Dәstýrden. "Qanghyp kelgen shýregey" (E.Raushanov), yaky Kolbin kelgen kezde alghash ret osy Kolbinning betine tike qarap shyndyqty kim aitty? Aqyn Júban Moldaghaliyev! Halyqtyng aqyn-jazushylargha qarap jaltaqtaytynynyn, olardy aldygha salugha tyrysatynynyn, shyndyqty eng aldymen aqyn-jazushylardan kýtetinining de osynday syry bar. "Sóz óneri - kiyeli óner. Aqiqatty da kiyeli ónermen ainalysyp jýrgen aqyn-jazushylar aitsyn!" dep oilaydy halyq. "Aqyn-jazushylardyng auzynyng duasy bar ghoy. Shyndyqty da aldymen dualy auyz qalamgerler aitsyn!" dep sanaydy halyq.
Biraq songhy jyldary halyqtyng aqyn-jazushylardan kónili qala bastady. Múnyng eng basty dәleli - qazirgi kýni basylymdarymyzda ziyalylar jóninde aitys-tartystyng jýrip jatqany. Ziyaly degende el eng aldymen aqyn-jazushylardy eske alatyny, aqyn-jazushylardy izdeytini de mәlim. Al endi halyq dәl qazir ziyalylar turaly ne deydi? "Eli ýshin enirep, júrty ýshin júlqysatyn, últy ýshin jan ayamay kýresip, óz ómirin sol jolda qúrban etuge deyin bara alghan Álekender men Ahan, Jaqandarday shyn ziya­lylar joq! Býgingi ziyalylar qayta ziyandygha ainaldy..." deydi. Osynday pikirler, osyghan úqsas pikirler baspasóz bette­rin­de san mәrte aitylyp ta, jazylyp ta jýr. Men aitsam, mine, osynday kópting pikirine sýienip aittym.
Aqyry aittym ghoy, ayaghyna deyin aitayyn, tynda, Baqyt! Qazaqstan Jazushylar odaghy ne ýshin kerek? Qazaqstan Jazushylar odaghy eng aldymen jazushylardyng basyn biriktirip otyrghan qoghamdyq úiym retinde osy jazushylardyng elding mýddesin, halyqtyng mún-zaryn jýieli týrde aityp otyruyna yqpal etuge tiyis! Elding mýddesin, halyqtyng mún-zaryn aitu ýshin jazushylar qauymy saya­sy túrghydan óte sauatty әri sergek boluy kerek! Al Baqyt, sen óz maqalanda Berik Shahanovtyng "Jazushylar odaghy men jazushylar sayasatpen ainalyspauy kerek" degen oiyn qúptaysyng jәne onyng aitqany óte dúrys dep sanaysyn. Qazirgi kýni ómir de, óner de - sayasat. "Óner adamy sayasatpen ainalyspau kerek" degen sóz - jauapkershi­lik­ten qashu degen sóz. Ózinning el aldyndaghy, últ aldyndaghy ja­uap­kershiliginnen qashu, bezu degen sóz.
"Jazushylar odaghy sayasatpen ainalyspau kerek" degen ústanym Qazaqstan Jazushylar odaghyn qayda aparghanyn bilesing be, Baqyt? Elden alystatyp, halyqtan qashyqtatyp jiberdi. Qazaqstan Jazushylar odaghynyng elden alystap, halyqtan qashyqtap ketkenin Janaózen oqighasy dәleldep te berdi...
"Jazushylar odaghy sayasatpen ainalyspau kerek" degen sóz - "Bizge elding de, halyqtyng da keregi joq. Bizge elding mýd­desining de, últtyng mún-zarynyng da qajeti joq..." degen sóz. Kezinde bizding alyptarymyz (A.Baytúrsynov, M.Júmabaev, J.Aymauytov jәne t.b.) nege saya­sattyng qalyng ortasynda jýrdi? Osy jóninde Qazaqstan Jazushylar odaghy myqtap oilanuy kerek. Qazirgi kýni zeynetker ekesh zeynetkerler de sayasatpen ainalysady. "Zeynetkerler odaghynyn" tirlik-tynysyna bir sәt zer salyp kórseniz, búghan ózinizding de kóziniz jetedi...

***
"Qazaq әdebiyeti"" gazeti 2010 jylghy 14 mamyr kýngi sanynda mening "Aqyndar turaly aqiqat" atty maqalamdy tútastay bir betke jariyalady. Onda aqyndarymyzdyng azamattyq belsendi­lik­te­rining tómendep ketkenin jan-jaqty dәleldep jazghanmyn. Onda "Qazirgi qazaq aqyndary búrynghy qalamdastarynyng aqyndyghyn qabyldap alghanymen, olardyng ruhany qolbasylyq mindetin arqalaryna arta alghan joq... Azamattyq ýnderin әlsire­tip aldy, qoghamdaghy kósemdik shepterin qorghay almay aiyrylyp qaldy. ...Toqyrau jyldarynda toqyraumen birge aqyndarymyz da moralidyq toqyraugha úshyrady, ózderi de qal­ghyp, ózgelerdi de qalghytty. Sóitip, aqyndar ish­ken­ge mәz, jegenge toq kýy keship, qaq-soqpen júmysy joq, eshkimmen qaqtyghyspaytyn, soqtyghyspaytyn, bet jyrtyspaytyn, tartyssyz, kýressiz, jangha jayly qonyr ólen, qonyr tóbel tirlik tauyp aldy", - degen syndar aityldy.
Ony az deseniz, "Jalyn" jurnalynyng 2010 jylghy №12 sanynda mening "Aqyn jәne azamattyq pozisiya"degen kólemdi maqalam jәne jariyalandy. Onda jiyr­madan astam qazirgi aituly aqyndardyng shygharmashylyghy, ondaghy azamattyq lirikanyng jay-kýii sóz bolghan. Búl maqalada da aqyndardyng azamattyq belsendilikterining tómendep ketkeni syngha alynghan. Demek, men jazushylardyng azamattyq belsendiligi turaly búrynnan aityp kele jatyrmyn. Jәne aita da beremin!
"Sheshe almay jatqan óz mәselemiz ne? Basyn ashyp, naq­ty aitpaysyng ba?" - dep kinә­lay­syng meni, Baqyt. Maqalany oqyghan adam olay demes edi. Bir bettik maqalada sheshilmey jatqan mәseleler (Qazaqstan Jazushylar odaghynyng basshylyghy atqara almay otyrghan mindetter, jazushylardyng azamattyq bel­sendilikterining tómendep ketuining naqty sebepteri, aldaghy uaqytta qanday is-sharalardy jýzege asyruymyz kerektigi jәne t.b.) "birinshiden", "ekinshi­den..." dep sanamalap aitylghan. Kemshilik­ter naqty dәlelder keltirilip kórsetilgen.
"Ras, kóbisi (jazushylardyn) Shahanovqa erip shulamaydy, Bolat Atabaevqa senip tulamaydy", - dep keketesin. Mine, sening ashyq kýnde adasqan túsyn.
Sonau jyly Kremliding naq tórinde, Sezder sarayynda, Kompartiyanyng әli taghynda túr­ghan kezinde bas sekretari M.S.Gorbachevtyng tikeley ózimen tiresip, memlekettik til mәselesin kó­tergeni, jeltoqsandyqtardyng isi men shyndyghyn tekseruge komissiya qúrugha qol jetkizgeni, ózimizding Joghary Keneste orys tili qazaq tilimen birge memle­kettik til boluyna deputattardyng bәri qol kóterip, dauys berip jatqan kezde, minberden jalyndy sóz sóilep, preziyden­ti­mizdi óz jaghyna shygharyp, qayta dauysqa salghyzyp, qazaq tiline dara memlekettik til mәrtebesin bergizgeni Múhtar Shahanovtyng tarihy eren erligi emes pe?! Kýni keshe "El birligi" degen doktrina boyynsha últtyghymyzdan, qazaq degen atymyzdan aiyrylyp, jay ghana qazaqstandyq bop kete jazdaghanda, jaraly jýregin jalau etip, sonyna serikterin ertip, top bastap, qazaq atymyzdy saqtap qalghan kim? Ol da - Múhtar Shahanov. Últtyng mýddesi ýshin arqa eti arsha, borbay eti borsha bolyp kýresip jýrgen túlghany keketuge, mazaqtaugha bolmaydy, Baqyt! Múhtar Shahanovty mazaqtau - qazaq tilin mazaqtau, Baqyt! Osyny jadynnan shygharma!
Seninshe, M.Shahanovtyng sonynan erip, til ýshin, últtyghymyz ýshin, qazaq bolyp qalyp, qazaq bolyp ómir sýruimiz ýshin birge kýresip, janyn ortagha salyp jýrgen kýresker serikteri de "shuyldaqtar" bolghany ghoy. Ne deuge bolady búghan?!
Al Bolat Atabaev kim ýshin "tulap" jýr? Janaózendikter ýshin jany auyryp, solargha bolysamyn dep týrmege týsip shyqty. Janaózendikterge, yaghny ekinshi jeltoqsandyqtargha arasha týskender seninshe jay "tulaghan" ba? Múnyng da - baryp túrghan soraqylyq!
"Myrzan Kenjebaydy nege myqty aqyn etpeysin?.." degen kekesin sózing bar. Myrzan myqty aqyn emes dep kim aitty? Jaqsy aqyn әri synshy. Al azamattyq pozisiyasyna kelsek, turasyn aitady. Eshkimge jaghynyp jaramsaqtamaydy, eshkimning tufliyin jalamaydy. Baspasóz betterinde qoghamymyzdaghy kelensizdikterdi kórsetken kósemsózderi jii jariyalanyp jatatyn, azamattyq belsendiligi joghary jazushylarymyzdyng biri.
"Múhtar Shahanovqa eretin jer bar da, ermeytin jer bar", - dep maydalaysyn. Sol ermeytin jerin nege aitpaysyn? M.Shahanov jazushylardy qanday ermeytin jerge bastap edi? Tónkeris jasaugha shaqyrdy ma? Shaqyrghan emes jәne shaqyrmaydy da! Seninshe, tilimiz ýshin, qazaq degen atymyzdy saqtap qalu ýshin beybit mitingige shaqyrsa, sol ermeytin jer me? Ermesender ermey jýrsinder ghoy...
"Dat" tilshisi Gýlmira Toyboldinagha aitqan sózdering - tipti úyat. "Odaqtaghy jiynda qalamgerler nege qaqtyghysyp qaldy?" degen toptama maqalalary ýshin jer-jebirine jetipsing onyn. Gýlmira shyndyqty jazyp otyr. Jazushylar jiyndarynyng qaqtyghyssyz ótkenin qashan kórip edin? Áyel adamgha "auzy qisyq", "múrnyna eshtenening iysi barmaytyn quyrshaq jurnalist" depsin. G.Toyboldina Odaq jiynynan bergen reportajdyq maqalasynda bolghan jaydy qarapayym til­men bayandap qana bergen. Sol ýshin sonsha sóguge bola ma? Ol bolghan jaydy sol bolghan kýiin­­de, habar týrin­de jazghan, eshbir sot odan "auzy qisyq" dep sógetindey ilik taba almaydy.

***
Endi keshegi ótken qa­lamger­lerding qú­ryl­tayyna kelsek, men telefon arqyly "Jas Alashqa" bergen súhbatymda "ol jiyn búrynghy ssenariyler qalybynda ótedi, ózgeris kýtpeymin" degenmin. Solay boldy da. Astanadaghy biraz jazushylar oghan barmay qaldyq. Ádeyi.
Ras, últ mýddesining týiindi mәselelerin kóterip, qorghaugha kelgende, ýndeulerge qol jinaghanda, alghashqy toptan tabylatyn birsypyra aqyn-jazushylarymyz bar: M.Shahanov, D.Isabekov, T.Ábdikov, Q.Júmadilov, T.Medetbek, S.Smataev, S.Túr­ghyn­bekov, E. Raushanov jәne taghy basqalar. Óner qayratker­lerinen Asanәli Áshim men Bolat Atabaev ýnemi qostap, birinshi bop qol qoyyp jýredi. 2010 jyly 11 qarasha kýngi "Jas Alash" gazetinde "Últqa, tilge jany ashymaytyn Jazushylar odaghy qajet pe?" degen ýndeuge solar qol qoyghan. Tipti, ol súraqty "Odaq" sózin alyp tastap, sonday jazushy halyqqa kerek pe? - dep qoysaq she! Áriyne, "keregi joq" dep jauap berer edi kim-kim de. Shynynda, últ últtyghynan aiyrylyp, ana tiling ayaq astynda qalyp qorlanyp jatsa, soghan selt etpeytin, ony qorghaugha attap ayaq baspaytyn Odaqtyng da, jazushynyng da ne keregi bar?
Ana tiling - aryng búl,
Úyatyng bop túr bette! - dep Qadyr aqyn aitqanday, ana tilden aiyrylu ardan da airylu ghoy. Olay bolsa, sol arymyz ýshin kýrespeytin jazushy, meyli ol qanday klassiyk, meyli qanday syilyqtardyng iyesi bolsyn, halyqqa qadiri bolmasa kerek.
Jazushylar odaghynyng 75 jyldyq mereytoyynda sóilegen sózinde akademik Salyq Zimanov: "Basqa tilderding ósuimen salystyrghanda, qazaq tilining taghdyry qúldyrap, tómendep ketti. Eger biz qazaq tilining býgini men ertenin oilamasaq, bolashaqta jazushylardyng da keregi bolmay qaluy mýmkin", - degen edi. Mine, qanday ataly da ósiyet sóz! Ataqty avar aqyny Rasul Ghamzatovtyn: "Erteng tilim bolsa eger qúrymaq,
Men dayynmyn óluge de býgin-aq, - deytin jyr joldarynan basqa:
Qarghys atsyn, qaza jetsin,
Esuasqa ana tilin qorlaghan, - deytin de súmdyq jyr joldary bar. Ózbek halqynyng úly aqyny, әigili Shyghys júldyzdarynyng biri Álisher Nauayy: "Eger sen shyn adam bolsan, halqynyng taghdyryna qabyrghasy qayyspaytyn qaltaqbasty adam deushi bolma!" - deydi. Al V.G.Be­liyn­skiydin: "Jalpy, adamger­shilik­ting negizi - әr adamnyng tughan últyn sýnginde", - degen pikiri bar. Eger tughan halqynyng taghdyryna qabyrghasy qayyspaytyn bolsa, últyn jýrekpen emes, qúr tilmen ghana sýise, onda onyng qanday adam bolghany? Áriyne, Nauayy aitqanday, qaltaqbastar bolghany.

***
Biz jogharyda Gýlmira Toyboldinagha "Odaqtaghy jiynda qalamgerler nege qaqtyghysyp qaldy?" degen shaghyn maqalasy ýshin Baqyt Sarbalaúlynyng shala býlinip, tildep, jer-jebirine jetkenin aitqan edik. Al qaqtyghystyng kókesi qalamgerlerding qúryltayynda boldy emes pe?! Gazetter jarysa jazyp jatyr. Bir ghana gazetten, "Halyq sózi­nen" mysaldar keltireyik. Gazet tilshisi Qarlygha Ibragimovanyng "Jazushylar odaghy "jóneltu mekemesine" ainalghan ba?" degen maqalasyn oqysan, Baqyt, sen meni men Gýlmiranyng jazghanyna jylap kórisesin. Taqyryptyng ózine qaranyzdar. Tilshi onday taqyrypty tekke qoyyp otyrghan joq. Ony myna joldardan kóremiz: "Mýiizi qaraghayday akademiyk, ýlken synshy Túrsynbek Kәkishev sóilep túryp: "Ólgenin­di kómip, tirindi qúrmettep jatyr, Núrlangha osydan artyq ne qyl deysinder?! - dedi. Osy sóz aitylmay-aq túr eken, sóz alushylardyng kóbining aitqany "Jóni­miz­ben jóneltip jatyr ghoy" boldy. Jazushylar odaghy bolmasa, qaytqan qalamgerler kómusiz qalatynday qúddy. Minbeden sóilegenderding sóz auanynan bayqaghanymyz - Jazushylar odaghy ólgeninde ardaqtap, kómetin jer tauyp beretin mekemege ainalypty. Bar júmysy ólim-jitimdi jóneltu syndy".
"Toqsan kóreyin degen jasym ba edi, bylamyq jeyin degen asym ba edi" degendey, qalamgerler qúryltayynyng ótu barysy, onda sóilegenderding sóz synaylary bizge "Halyq sózinen" osynday sóz estuge mәjbýr etip otyr ghoy. El auzyna qaraytyn ýlkende­rimizding oi-payymdarynyng kýikiligine kýiingen tilshining tiline sonday sarkazm oralmaghanda qaytedi?! Tilshi Qarlygha qaryndasymyzdyng materialdy dayyndap qorytyp beruindegi jur­nalistik sheberligi eriksiz sýisintedi. Búl maqala alty taraudan túrady. "Jazushylardy marghaulyq basypty" degen ekinshi taraudaghy myna joldardy qalay attap ótersin: "Búl qúryltaydan angharghanymyz, qalamger degen qadirli atqa ie qauymda ústanym joq pa dep oiladyq. "Azamattyq pozisiya" degennen júrday ma, tipti degen de oy keldi. Óitkeni Núrlan Oraza­lindi qoldap sóilegenderge de, qoldamay sóilegenderge de jabyla qol soghady. Qaysysyn qoldap otyrghanyn týsinbey­sin... Biraq biz jazushylardy marghaulyq basqanyn anghardyq. Ýndemey bas shúlghy beredi. Ózderi qaraytyn úiymgha basshy saylap, "ortaq ýidegi" jaghdaydyng rettelgeninen bú­ryn, olardy qalamaqy mәselesi­ning sheshil­geni alandatady...".
Tilshining oi-payymdaularynan aghattyq tappaysyz. Jazushylar ortasynda qalyptasqan atmosferany, ústanym-prinsip de­genning joqtyghyn, azamattyq pozisiyadan júrdaylyghyn dәl basyp aitqan, dәl basyp angharghan. "Syrt kóz - synshy" degen osy!
Al endi búl qaryndasymyzben "joq, bizde azamattyq pozisiya bar", - dep daulasyp, pikir aitysqa shyghatyn bireu-mireu ortamyzdan shygha qoyar ma eken? Shygha almaydy, sebebi belgili, shyndyq solay.
Al "Ashyq Alang (Tribuna)" gazeti reportajdy "Mәngi tór­agha" taghynda qaldy..." dep be­ripti.
"Dat" gazeti de Múhtar Shahanovtyng "Eger últ pen til ketse, kimge kereksinder?!", Q.Jú­ma­di­lovting "Srogy ótken" basshynyng sýikimi bolmaydy", - degen sózderin jariyalaghan. Qazaqstan Jazushylar odaghynyng basshysy abyroymen ketuding ornyna, kreslogha jabysyp abyroysyzdyqqa úshyrady. Mine, osyny gazetter­ding bәri de aitty.
Jogharyda "Halyq sózi" tilshisi jaqsylap jazghanynday, jazushylardyn, әsirese, aqsaqal jazushylardyng prinsiyp­sizdikteri de әrtýrli jaghymsyz әngimelerding órbuine sebepshi boldy. Mysaly, aldynghy plenumda Qalihan Ysqaqov: "Ornyna layyqty izbasar izde! - dep nygharlaghan edi ghoy Orazalinge. Búl joly aitqanynan ainyp: "Men N.Orazalindi úsynamyn!" -dep tayqyp shygha kelipti. Basqalar da solay. Osydan keyin...

***
Mine, aldymda "Qazaqstan-Zaman" gazetining osy jylghy 24 mamyr kýngi sanynda jariyalanghan "Tar jol, tayghaq keshken" Sarbalaev pa, әlde men be?"-degen Bolat Taqlyshev esimdi azamattyng jәne elge belgili satirik jazushy Tabyl Qúlyyasovtyng "Qúdaydan qoryqpaghannan qoryq!" degen maqalasy jatyr. Ekeui de QR Jogharghy sotynyng tóraghasy Bektas Beknazarovtyng nazaryna úsynylghan.
Eki maqalada da Astanada B.Taqlyshevtyng óz qarjysyna manday terimen salyp alghan kottedjin Baqyt Sarbalaúlynyng tartyp almaqshy bolghan әreketi bayandalady. Oqyp otyrsanyz, jaghanyzdy ústaysyz. 2002 jyly T.Qúlyyasov Jazushylar odaghynyng Astana bólimshe­si­ning mengerushisi bolyp jýrgende 50 jazushygha әkimshilik arqyly tegin jer telimin alady. Sodan Almatyda túratyn B.Sarbalaúly bir telim jer alyp, zandastyryp menshiktenedi. Biraq ýy sala almaydy. Zang boyynsha, 2 jyl ishinde ýy salynbasa, jer qaytarylyp alynady. Satyp jibereyin dese, alushylar tabylmaydy. Sodan Tabylgha sol jerge ózderi ýy salyp qonystanatyn adam tauyp ber, keyin jerding qúnyn beretin bolsyn dep ótinish etedi. Sol kezdegi bir telim jerding bazar baghasy 5000 dollar eken. Sonsha aqshany B.Taqlyshev tauyp bere almaydy. "5000 dollardy artynan berem" dep keli­sedi.
Taqlyshev әupi­rim­men basqa qalalardaghy ózining jәne qaryndastarynyng ýile­rin satyp, qar­jy jinap, qúrylysshylar jaldap, 2007 jyly eki qabatty kot­tedjdi salyp biti­redi. Dәl osy kezde Baqyt jer baghasyn qymbattatyp, 100 myng dollargha jetki­zedi. Búrynghy uәdeni úmytady. Ári-beriden son, ýidi ózim saldym, ýy meniki dep sottasa bastaydy. Aqyrynda týrli qiytúrqy joldarmen ýidi bildirmey syrttarynan Pazylbekova Úlbolghan degen әielge 170 myng dollargha satyp jibere­di. Aqshany tólegen Ú.Pazylbekova ýidi alugha keledi. Shayqas bastalady. Taqlyshevtar әulet­terimen jinalyp, barrikada qú­ryp, batyl qorghanys jasap, ýidi ber­meydi. Eki jaq neshe jyl boyy sottasady. Qaghaz jýzinde sottardyng sheshimderimen ýy qoldan-qolgha ótedi. Audandyq, qalalyq sottardyng bastary qatady. Songhy sotta Baqyt Sarbalaúlynan ýidi ózing sal­ghan bolsan, qanday mate­rial­dan saldyng dep súrasa, ol әrtýrli kir­pishterden saldym dep jauap beripti. Taqlyshev ony bloktardan salypty. Ózi osynday talay ister men qylmystardy tekserip, felietondar jazyp, әshkerelep jýretin satirik jazushy Tabyl Qúlyyasov B.Sarbala­úlynyng qúrylys basynda bir ret te bolmaghanyn, oghan kók tiyn aqsha júmsamaghanyn aitady. Tabyldyng ózi dәl sol jerden kottedj salyp, túryp jatqanyn, sondyqtan bәrin jaqsy biletinin aityp berdi. Qalalyq sot sonynda ýy Taqlyshevqa tiyisti dep sheshipti. Olar sonda qazir әuletterimen birneshe otbasy túryp jatyr eken. Al Baqyttyng endi kassasiyalyq sotqa shaghymdanyp, isti búzghyzyp, ýidi qalay da tartyp alugha bar kýshin salyp jatqanyn bildik.
Men "aqiqatshyl" B.Sarbalaúlynyng jogharydaghy gazettegi bir bettik óz maqalasyn da oqyp shyqtym. Qaptaghan qayshylyq­tar­gha toly. Baqyt maqalasynda isti qarap, Taqlyshevtyng paydasyna sheshken sudiya M.A.Qoja­ber­genovting atyna auyr syn aiyp­taular aityp, tipti, ol quylu kerek dep qoqan-loqqy jasaydy. Onyng qoqan-loqqysynan eshtene shyqpapty. B.Sarbalaúlynyng apellyasiyalyq aryzyn qaraghan Astana qalasynyng soty 2012 jyly 17 tamyz kýni mynaday qauly qabyldady: "Astana qa­lasynyng Almaty audandyq sotynyng 2012 jyly 12 mausym kýni osy isti qarap shygharghan sheshimi ózgerissiz qaldyrylsyn, al jauapker ókilining apellyasiyalyq sha­ghymy qanaghattandyrylmasyn".
Jogharydaghy dauly ýidi B.Sarbalaúly sottyng aqyrghy sheshimin kýtpey, Taqlyshevqa bildirmey syrttay Pazylbekova Úlbolghan degen adamgha satyp jiberdi dedik qoy. Endi kezinde onbay qatty aldanghan Ú.Pazylbekova 20 million tenge aqshasyn daulap Baqytty sot­qa berip jatyr. Búl isting de úzaqqa sozylatyn qalpy bar. Aytpaqshy, Ú.Pazylbekova "Jazushymyn degenge senip qalyp edim... Aldap ketetinin qaydan bileyin..." dep zar enireydi.
Mine, "Alashty aldap, adastyrmayyq" dep maqala jazyp, bizdi qatty aiyptaghan, Qazaqstan Jazushylar odaghynyng Bas­qarma mýshesi, "Syn" jurnalynyng bas redaktory Baqyt Sarbalaúlynyng moralidyq bet-beynesi. Endi onyng búdan әri Jazushylar odaghynyng mýshesi bolyp qaluyna qúqyghy bar ma? Odaq basshylary men ózge de jazushylar búghan qalay qaraydy eken? Búdan búryn Jazushylar odaghy mýsheliginen shygha­ryl­ghandardyng kinәsi B.Sarbalaúlynyng qylyghymen salys­tyr­­gh­anda aitugha da túrmaydy.
Odaq basshylary endi óz qatarynyn, yaghny óz ishterindegi moralidyq ahual-tazalyqty saqtaugha qanday shara qoldanar eken, sony kýtelik.  

Júma-Nazar Somjýrek,
әdebiyet synshysy

"Jas Alash" gazeti

0 pikir