Júma, 3 Mamyr 2024
Janalyqtar 7269 0 pikir 8 Tamyz, 2012 saghat 13:43

Quanshylyq zardabyn tizgindeu tetikteri

Búl týitkilding týiinin sheshu turasynda «QazAgro» holdingi» AQ basqarmasynyng tóraghasy Berik Beysenghaliyev oy tolghaydy

Júrtqa mәlim, biyl keybir astyqty ónirlerdi quanshylyq jaylap aldy. Osyghan baylanysty oryn alghan ahualdyng egjey-tegjeyin bilu maqsatynda búl ónirlerde Premier-Ministr, Qazaqstan Respublikasy Auyl sharuashylyghy ministrligining jәne «QazAgro» holdingining basshylyghy boldy. Ónirlerde qazir jaghday qalay qalyptasyp otyr, qanday sharalar qoldanylyp jatyr? Bizding osy jәne basqa qoyghan súraqtarymyzgha «QazAgro» holdingi» AQ basqarmasynyng tóraghasy Berik BEYSENGhALIYEV bylay dep jauap qaytarady.

Búl týitkilding týiinin sheshu turasynda «QazAgro» holdingi» AQ basqarmasynyng tóraghasy Berik Beysenghaliyev oy tolghaydy

Júrtqa mәlim, biyl keybir astyqty ónirlerdi quanshylyq jaylap aldy. Osyghan baylanysty oryn alghan ahualdyng egjey-tegjeyin bilu maqsatynda búl ónirlerde Premier-Ministr, Qazaqstan Respublikasy Auyl sharuashylyghy ministrligining jәne «QazAgro» holdingining basshylyghy boldy. Ónirlerde qazir jaghday qalay qalyptasyp otyr, qanday sharalar qoldanylyp jatyr? Bizding osy jәne basqa qoyghan súraqtarymyzgha «QazAgro» holdingi» AQ basqarmasynyng tóraghasy Berik BEYSENGhALIYEV bylay dep jauap qaytarady.

- IYә, óziniz biletindey, Qazaq­stannyng jekelegen ónirlerindegi quanshylyqty aua rayyna baylanysty auyl sharuashylyghy salasynda alandatarlyq jaghday qa­lyptasyp otyr. Búl auylsharua­shy­lyq daqyldarynyng ósuine jәne damuyna keri әserin tiygizude. Ol óz kezeginde agroónerkәsiptik keshenning basqa salalarynda da kórinis tabuda.
Eger eske alatyn bolsaq, 2010 jylghy quanshylyq kezinde de elimizde dәl osynday jaghday qa­lyptasqan bolatyn.
Quanshylyqtyng ayausyz soqqy­syna sonymen birge astyq óndi­ru­shi jәne eksporttaushy negizgi elder de tap keldi (AQSh, Euroodaq, Avstraliya, Argentina, Resey, Ukraina, Qazaqstan), jәne de sәi­kesinshe óndiris kólemining eleuli týrde tómendeui de boljanuda. Bú­nyng bәri astyqqa jәne basqa au­ylsharuashylyq daqyldaryna degen alypsatarlyq baghanyng ósuine týrtki boluyn tuyndatady. Songhy onkýndikte әlemdik naryqta as­tyqtyng bir tonnasy 35-89 AQSh dollaryna ósti. Sonday-aq Qazaq­standaghy ishki bagha jyl basynan beri bir tonna ýshin shamamen 15 000 tengege kóterildi (20 000 ten­geden 35 000 tengege deyin). Álem­dik jәne ishki naryqta bidaygha, jýgerige, soyagha jәne basqa da dәndi daqyldargha baghanyng odan әri ósui ýrdisi saqtalady.
Tútastay alghanda respublikada  Auyl sharuashylyghy ministr­ligining aldyn-ala mәlimetteri boyynsha 353 myng ga dәndi daqyldar egistigi esepten shygharylugha jatady. Oblystardyng boljamdyq ten­gerimi boyynsha jana astyqtan 12,8 million tonna dәn jinalmaq. Búl әr gektardyng berekesi 8,1 sentnerden ainalady degen sóz.
Elimizde azyq-týlik qauipsiz­di­gin qamtamasyz etu, tútastay al­ghanda auyldyq aumaqtardy jәne agroónerkәsiptik keshendi әleumet­tik-ekonomikalyq damytudyng den­geyi, auylsharuashylyq biznesining negizgi qatysushylarynyng qarjy­lyq ahualy tәrizdi mәseleler Mem­leket basshysynyng jәne Qa­zaqstan Respublikasy Ýkimetining ýnemi erekshe baqylauynda túr.
Sondyqtan da Elbasy quanshy­lyq saldarynyng aldyn-alu ýshin birqatar mindetter men naqty tapsyrmalardy qoydy, ony jýzege asyrudyng negizgi tetikteri Jan­ghyr­tu jónindegi memlekettik komiys­siya­da, Ýkimet otyrysynda jәne Qos­t­anayda bolghan arnayy dón­gelek ýstelde qaralyp bekitildi.
Azyq-týlik qauipsizdigin qamta­masyz etuding múnday qúraldary­nyng arasynda mynalar bar: úngha jәne nangha baghanyng ósuin boldyrmau ýshin ónirlerge arzandatylghan bagha boyynsha astyq jetkizu, diyzeli otynymen jabdyqtau mәsele­lerin sheshu, mal azyghyn dayyndau, qús sharuashylyghynyng jәne shosh­qa sharuashylyghynyng qajettilik­terin mal jemimen qamtamasyz etu, mal sharuashylyghynyng týitkilde­rin sheshuge auylsharuashylyq tauar óndirushilerin nesiyelik qarjy­men qamtamasyz etu, kóktemgi-dala júmystaryna búryn berilgen qol­danystaghy zaymdardyng merzimin úzartu jәne basqalar.
- Fermerlerge, olardyng ónim­derin tútynushylargha tónip túrghan qauip bar ma jәne búl orayda holding qanday sharalar qabyldamaq?
- Astyq baghasynyng kýrt kóte­rilui ún men nan baghasynyng qym­battauyna kelip úlasuyna baylanysty, nangha jәne birinshi sú­ryp­ty úngha baghanyng qymbattau tәue­kelin tuyndatatyny erekshe alan­datady, búl kezek kýttirmeytin mәsele jәne elimizding azyq-týlik qauipsizdigi týitkilin qozghaydy.
Osyghan baylanysty Auyl sha­ruashylyghy ministrligi, «Qaz­Agro» holdingi» AQ, Ún tartu­shy­lardyng odaghy jәne oblystar men Astana jәne Almaty qalalary әkimdikterining arasynda 1-súryp­ty qalypty nangha, 1-súrypty úngha baghany túraqtandyru boyynsha sharalar, sonday-aq oblystarda mal basynyng sanyn kemituge jol bermeu boyynsha sharalar turaly memorandumgha qol qoyyldy.
Astyqqa baylanysty jәne nan óndirisine qajetti birinshi súryp­ty úngha alypsatarlyq operasiyalardy jibermeu ýshin belgilengen bagha boyynsha ónirlerdi astyqpen qamtamasyz etu jóninde sheshim qabyldandy. «QazAgro» holdingi» AQ enshiles kompaniyasy «Azyq-týlik korporasiyasy» ÚK» AQ birinshi súrypty ún óndirisi jәne belgilengen bagha boyynsha naubayhana kәsiporyndaryna odan әri baghyttau ýshin, tiyisti ónirding ýi­lestiru kenesi anyqtauymen tikeley ún tartu kәsiporyndaryna astyqty bir tonnasy ýshin 28 myng tenge bagha boyynsha jetkizedi. Óz kezeginde óndirushiler bólshek sauda jýiesi arqyly óndirilgen nandy belgilengen baghamen jiberedi. Ún tartu óndirisi ýderisinde payda bolghan kebekter mal sharuashy­ly­ghynyng qajettiligin qanaghattan­dyrugha jóneltiledi.
Jogharyda atalghan memorandumdy jýzege asyru shenberinde qazirgi tanda Ontýstik Qazaqstan jәne Jambyl oblystarynyng әkim­dikterinen arzandatylghan as­tyq alugha ótinimder týsti. Osyghan oray, holding ózining enshiles kompaniyasy - «Azyq-týlik kelisim-shart korporasiyasy» últtyq kompaniyasy» AQ arqyly Ontýstik Qazaqstan oblysynyng ún tartushylaryna 8 000 tonna kóleminde arzandatylghan astyqtyng alghashqy tobyn tiyep jiberdi.
Oblystar men Astana jәne Almaty qalalarynyng әkimdikteri, sonday-aq júrtshylyqtyn, res­pub­likalyq partiyalardyng jәne qúqyq qorghau organdarynyng qaty­suymen ónirlerde qúrylatyn ýi­lestiru kenesteri belgilengen bagha boyynsha halyqqa ónimderdi jet­kizu jónindegi shartty saqtaudy qamtamasyz etetin bolady.
Búl jýiening bәri bylaysha qú­rylyp, astyq shyghymdylyghynyng tómen boluy jaghdayynda baghanyng sharyqtap ketuine týrtki bolatyn alypsatarlyq operasiyalardy jәne sәikesinshe alypsatarlardyng aralasuyn boldyrmaugha baghyttalghan.
Mynaghan erekshe toqtalghym ke­ledi, ótken jyly, astyqqa naryq­tyq tenbe-teng baghalardy ústap túru maqsatynda, holding auyl­sha­ruashylyq tauar óndirushilermen onyng óndirisine júmsalatyn nor­mativtik shyghyndardy esepke ala otyryp bagha boyynsha artyq qa­l­ghan astyghyn satyp aludy jýzege asyrugha mәjbýr boldy. Óitkeni, naryqtyq trend astyqtyng baghasyn onyng óndiris rentabelidiliginen tómen dengeyde aitarlyqtay tó­mendetuge úmtyldy. Búl AÓK-ting 7,5 myng subektisining qarjylyq jaghdayyn nasharlatugha mýmkindik bermedi (auylsharuashylyq tauar óndirushilerining sany, olardan satyp alu jýzege asyrylghan bolatyn).
Aghymdaghy jaghdayda holding ónirlerde astyqty onyng ózindik qúnynan naqty tómen bagha boyynsha ónirlerge satudy jýrgizedi, qalyptasqan shyghyndar naryq­ta­ghy astyqtyng bos qaldyqtaryn satu esebinen jabylatyn bolady.
Qalyptasqan jaghday songhy kezde basymdyqtardyng qatarynda túrghan agroónerkәsiptik keshenning tútas birqatar salalaryna jaghym­syz әserin tiygizui mýmkin.
Astyq shyghymdylyghynyng tó­men boluy men jem-shóp jәne mal jemin dayyndaudyng jetkiliksiz dengeyi mal sharuashylyghy men qús sharuashylyghyndaghy jetken jetistikterdi joygha әkelip soghary ghajap emes. Mine, qalyptasyp otyr­ghan jaghday respublikada mal­dyng jәne qústyng sanyn saqtaudy qamtamasyz etu boyynsha týbe­gey­li pәrmendi sharalar qabyldaudyng qajettiligin talap etedi. Búl óz kezeginde, әsirese, tútastay alghan­da, Qazaqstandaghy mal sharua­shy­lyghyn strategiyalyq damytugha ne­giz bolatyn analyq mal basyn saq­tap, ony údayy ósirudi úmytpauy­myz kerek.
Mal jemine jetkiliksizdik qús sharuashylyghy men shoshqa sharua­shylyghyna da keri әserin tiygizeri haq (shoshqalar men qústardyng 70-80% rasionyn mal jemi qúraydy).
- Búl baghytta qanday sharalar qabyldanuda?
- Birinshiden, analyq mal basyn qorada ústap túru kezeni boyynsha shyghyndardy Ýkimet rezer­vinen subsidiyalau turaly sheshim qabyldandy;
Ekinshiden, holding «Sybagha» baghdarlamasy shenberinde auylsh­a­ruashylyq tauar óndirushilerin qar­jylandyrudyng kólemin úlghay­tu­gha qosymsha resurstar әzirledi, ol fermerlik sharuashylyqtar mal satyp alugha jәne ony odan әri údayy ósiruge qaldyru, jem-shóp satyp alu, sonday-aq jayylymdardy sulandyru ýshin baghyttalghan. Biz oblys әkimdikterine atalghan mә­seleni sheshuge kómektesuge óti­nish bildirdik.
Ýshinshiden, holding jem-shóp satyp alugha, mal jemin jetkizuge nesiyelik resurstardy beru jolymen mal sharuashylyghy jәne qús sharuashylyghy salasynda qyzme­tin jýzege asyrushy auylsha­rua­shy­lyq tauar óndirushilerin qol­daugha dayyn.
Sonday-aq, «Azyq-týlik korporasiyasy» ÚK» AQ-tyng qoryndaghy mal jemin qús sharuashylyghy men shoshqa sharuashylyghynyng qajet­tilikterin qamtamasyz etu maqsa­tyna júmsamaq.
Jogharyda atalghan memorandum shenberinde, auylsharushylyq tauar óndirushileri óndirgen kebekter (baghalanghan kólemi 250 myng ton­nagha deyin) mal sharuashylyghy kә­siporyndaryn qoldaugha belgilen­gen bagha boyynsha jetkiziledi. Sonymen birge, túraqtandyru qoryn qalyptastyru ýshin memlekettik resurstargha mal jemin satyp alu mәselesi qarastyryluda.
Taghy bir eleuli tәuekel, ony bylaysha erekshe bóluge bolady. Biz 2013 jylghy kóktemgi-egis jú­mystaryna dayyndyq, onyng ishin­de sapaly túqymdyq materialmen qamtamasyz etu mәselesi boyynsha barlyq qajetti júmystardy jýr­gi­zuimiz qajet.
Auylsharuashylyq qúrylym­daryn 2013 jylghy egistikke tú­qym­men qamtamasyz etu ýshin auylsharuashylyq tauar óndi­rushi­lerinde jәne astyq qabyldau qo­syndarynda bar túqymdardy tý­gendeuge әkimdikterding sheshimi qa­byldandy. Búl túqymnyng jetis­peytin kólemin anyqtaugha jәne tapshylyqty jabu kózderin izdes­tiruge, sonday-aq barlyq súrypty egistikterdi esepke alugha baghytta­lyp otyr. Sapaly túqym alu mýmkindigimen keyinnen olardy túqymdyq maqsattargha paydalanu ýshin istelip jatqan júmystardyng naqty kórinisining biri.
Qazirgi uaqytta memlekettik resurstarda bidaydyng 22,4 myng tonna súryby bar. Búdan basqa, memlekettik túqym resurstaryn paydalanudan týsken aqsha qara­ja­ty 1134,6 mln. tenge qúraydy, búl 25 myng tonna kólemindegi dәndi daqyldar túqymyn satyp aludy jýzege asyrugha mýmkindik beredi.
- Berik Túrsynbekúly, biraz auylsharuashylyq tauar óndiru­shilerining aghymdaghy qarjylyq jaghdayy jetkilikti týrde tú­raqty bolmay túrghandyghy jasyryn emes, olardyng qazirgi ahualy aghymdaghy jaghdayda nasharlap ketpey me?
- Shyndyghynda, agroónerkәsip­tik keshenning jýie qúrushy seg­ment­terining biri bolyp tabylatyn astyq naryghy damuynyng ondy dinamikasyna qaramastan, songhy jyldar ishinde birqatar jaghymsyz faktorlar AÓK subektilerining jaghdayyn eleuli týrde nasharlatyp jiberdi. Mәselen, olar qo­layly baghalar kezeninde astyq eksportyna tyiym salu, tengening devalivasiyasy, astyq eksporty­nyng dәstýrli naryqtary jekeley alghanda kýshin joghaltuy, astyq úsynysynyng ósui jәne 2009-2010 jyldary astyqqa baghanyng eselep tómendeui, 2010 jylghy qúrghaq­shy­lyq pen astyq shyghymdylyghynyng tómendeui, 2011 jylghy mol astyq jәne ony ótkizu men artyghyn saqtau tәrizdi týitkilderding boluy әserin tiygizbey qoymady.
Sәikesinshe AÓK subektileri astyq kólemining tómendeui jaghda­yynda qarjy instituttary al­dyn­daghy boryshtyq mindette­me­lerine qyzmet kórsetuge eleuli qiyndyqty bastarynan ótkeretin bolady.
Sondyqtan salany retteu men qoldau jәne naryqqa qatysu­shy­lar­dyng qarjylyq jaghdayyn jaq­sartu, respublikalyq budjetten holding tartqan nesie qarajaty esebinen berilgen auylsharua­shy­lyq tauar óndirushilerining nesiye­lerin úzartudy qarastyru maqsa­tynda sheshim qabyldandy.
Sonymen nesiyeni úzartu derbes negizde zaem alushylargha beri­letin bolady. Eger olardyng qol­darynda quanshylyqtan zardap shegui, ótimdilikti qamtamasyz etu jәne zaem alugha uaqytyly bergen ótinishterin rastaytyn qújattar­dyng boluy jaghdayynda ghana rúq­sat etiledi.
Holding aghymdaghy jyly kók­temgi-dala jәne astyq jinau júmystary baghdarlamasy boyynsha is-sharalargha 70,5 mlrd. tenge soma júmsady. AÓK subektilerin qarjylandyru odan әri jalghasuda.
Biz әkimdikterge quanshylyq saldarynan eng kóp zardap shekken ónirlerdegi zaem alushylardyng tizbesin jasaudy qúrylymdaugha ótinish bildirdik.
- Sizder oqighanyng órbip ke­te­tin týrli núsqalaryna dayynsyzdar ma?
- Ýstimizdegi jylghy jaghday, jogharyda aitylghanynday, 2010 jylghy oqighany eske týsirip otyr. Biz aghymdaghy jyly jýzege asyryp otyrghan daghdarysqa qarsy barlyq sharalar qazirding ózinde oidaghyday synamadan ótkizildi.
Barlyq sharalar men tetikter múqiyat ekshelendi jәne esepte­lin­di. Ony Memleket basshysy men Ýkimet maqúldady. Erekshelikti tәuekelder Ýkimetting jәne holding taraptarynan qarsy sharalar boyynsha tómendetiledi. Qosymsha tuyndaytyn tәuekelder boljanyp otyrghan joq.
Sonday-aq túraqty negizde sheshiletin jýielik mәseleler de bar, olardyng qatarynda auyl sha­ruashylyghy óndirisin tehnikalyq jәne tehnologiyalyq qayta jaraq­tandyru, jana astyqty qabyl­dau­gha elevatorlardyng quattylyghyn dayyndau siyaqty júmystar túr.
«Azyq-týlik korporasiyasy» ÚK» AQ astyq saqtaytyn quat­ty­lyqtardy bosatu maqsatynda men­shigindegi 500 myng tonna kólemin­degi astyqty soltýstik oblys­tar­da­ghy astyq qabyldau qosynda­ry­nan respublikanyng basqa oblys­ta­ryn­daghy bos túrghan astyq qabyl­dau qosyndaryna auystyrudy jý­zege asyruda. Quanshylyqqa baylanysty Soltýstik Qazaqstan oblysy men Qostanay jәne Aqmola oblystarynyng soltýstik bóligin­degi elevatorlardan, jekeley al­ghan­da, quanshylyq az sharpyghan ónirlerde ornalasqan astyq qa­byl­dau qosyndarynan ghana astyq auystyrylatyn bolady.
Alayda elevator quattylyq­taryn arttyru mәselesi jýielik bolyp tabylady, óitkeni holding respublikadaghy qoldanystaghy ele­vator quattylyqtaryn keneytu­de jәne olardyng jana qúry­lys­taryn salu boyynsha investisiya­lyq jobalardy, sonday-aq astyq keptiru men saqtaudyng týrli balamaly tetikterin qarjylandyrady.
Qazirgi tanda holding jiyn­tyq­ty saqtau syiymdylyghy 339 myng tonna bolatyn astyq qoyma­synyng qúrylysy boyynsha 18 jobany qarjylandyrdy, jobalar­dyng jalpy qúny 5 886,4 mln. tenge qúrady, olardyng ishinen 2010-2011 jyldary jalpy saqtau syiymdylyghy 284 myng tonna bolatyn 14 joba iske qosyldy.
2012 jyly barlyghy jiyntyq­ty saqtau syiymdylyghy 138 myng tonna jәne jalpy qúny 2 472 mln. tenge bolatyn 9 jobany payda­lanugha berudi josparlauda.
2012-2014 jyldary kezeninde barlyghy 1 563 000 tonna bolatyn saqtau syiymdylyghyn iske qosu josparlanuda. Olardyng jiyntyq­t­y qúny 32 840 mln. tenge.
Holding 2012 jylghy astyqty der mezgilinde jinap aludy sheshu ýshin «Astyq-2012» jana lizing­tik baghdarlamasy boyynsha qarjy­landyrudyng jenildik shartyn úsynady. Búl baghdarlamanyng negi­zinde Resey jәne Qazaqstan óndi­risining astyq jinaytyn tehnikalaryn satyp alugha («Niva», «Eniysey», «Esil», «Vektor») bolady. Áriyne, ony nesiyeleuding merzimi 7 jyl, mólsherlemesi 4% (otandyq tehnika) jәne 8% (ózge óndirushi elder ýshin); astyqqa kepildik beruding avanstyq tólemin tóleu boyynsha bólip tóleu úsynylady (qarasha aiyna deyin).
Sayyp kelgende, búl sharalar­dyng bәri qalyptasyp otyrghan aghymdaghy jaghdayda auylsharua­shylyq tauar óndirushilerin qol­daugha, nangha túraqty baghany qamta­masyz etuge, sóitip ontayly merzimde astyq jinau nauqanyn ayaqtaugha mýmkindik beretini sózsiz.
- Ángimenizge rahmet.
Ángimelesken Marat AQQÚL,

«Egemen Qazaqstan»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 672
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 470
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 411
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 412