Júma, 3 Mamyr 2024
46 - sóz 4877 12 pikir 4 Qazan, 2021 saghat 17:14

Resey Qazaqty qúlyna ainaldyru sayasatyn jalghastyruda

Tariyhqa qarap otyrsa Qazaqty tilinen, sol arqyly dili men dininen, dәstýri men bolmysynan aiyryp baryp qúlyna ainaldyru sayasatyn Resey kemi eki ghasyr boyynda jýrgizip keledi. Onysy birtalay jemis berdi de. Atap aitqanda, 1820-1900 jyldar aralyghynda Qazaq óz jerinen quylyp onyng shúrayly alqaptaryn orys mújyqtary men әskery jasaqtary - kazaktar iyelendi. 1900-1917 jyldarda Qazaq dalasy Resey imperiyasynyng qúramynda jappay otarlandyru men orystandyrugha úshyrady. 1917-1930 jyldarda Qazaq halqynyng ruhany saghy - ruhany kóshbasshylary týp-tamyrymen joyyldy. 1930-jyldarda Stalin men Goloshekin úiymdastyrghan Asharshlylyq Qazaqtyng jartysyna juyghyn jalmady. 1940-1950 jyldary Qazaqta qalghan erkek kindining bir milliony Resey-German soghysyna aidalyp, jartysy qaytpady. 1960-jyldary syrttan kelgen migrasiya nәtiyjesinde Qazaq balasy óz Otanynda 30 payyzgha da jetpey últtyq azshylyqqa ainaldy. 1970-jyldary orystandyru nauqany shegine jetip, dúrys bilim, ghylym, qyzmet, kariera tek orys tiline baylandy. Mәselen, ol kezdegi el astanasy - Almatyda bolghany eki-aq qana qazaq mektebi qaldy. 1980-jyldary qazaq jastary ashynyp alangha shyqpasa, onyng arty Resey-Sovet imperiyasynyng kýireuine alyp kelmese ne bolar edi!? Qúday ondap jolymyz boldy. Qazir Egemen el bolghanymyzgha 30 jyl toldy. Qanshama kýshense de Resey Qazaqty tilinen, al onymen qosa tabighatynan aiyra almady. Aytpaghym, kek qaytaru emes mýlde, әzirshe taghdyrdyng osy ozbyryna qaramastan tarihy kemi eki myng jylmen sanalatyn últy Qazaq, tegi - Týrki balasynyng ómirshendigi. Endeshe degenimizdi jasay bereyik. Onyng ishinde Qazaq tilin asqaqtatu túrghysynan. Búl degen - zaman zandylyghy jәne onymen kelispeytinder kem degende ayanyshqa layyq.

Rasul Júmaly

Abai.kz

12 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 930
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 783
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 604
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 624