Senbi, 4 Mamyr 2024
Janalyqtar 2822 0 pikir 21 Mausym, 2012 saghat 12:08

Putinning “qazaqty orys jasau” sayasaty

Mәskeude myndaghan halyq Resey preziydenti V.Putindi jerden alyp, jerge salyp jatsa da, onyng kórshilerge yqpaly kýshti. Ásirese, Qazaqstangha. Kýsh jinap alghan Putin Qazaqstangha degenin istetip otyr. Euraziyalyq odaqty jeleu etip, birte-birte óz elining shekarasyn keneytip keledi. Songhy uaqyttarda tipti belsendi. Biraq bizding әngimening tórkini osy bolghanymen, әlqissasy basqa.

Mәskeude myndaghan halyq Resey preziydenti V.Putindi jerden alyp, jerge salyp jatsa da, onyng kórshilerge yqpaly kýshti. Ásirese, Qazaqstangha. Kýsh jinap alghan Putin Qazaqstangha degenin istetip otyr. Euraziyalyq odaqty jeleu etip, birte-birte óz elining shekarasyn keneytip keledi. Songhy uaqyttarda tipti belsendi. Biraq bizding әngimening tórkini osy bolghanymen, әlqissasy basqa.

Jaqynda Qazaqstandaghy "Sayasy sheshimder instituty" әleumettik saualnama jýrgizipti. Saualnamagha Qazaqstannyng 14 oblys ortalyghyndaghy, Almaty jәne Astanadaghy halyqtyng 2 500-ge juyq túrghyny qatys­qan. Sóitse, olardyng 61,2 payyzy Putinning jýrgizip otyrghan sayasatyn qoldaydy eken. 30,9 payyzy - ekiúshty jauap qatsa, 6,8 payyzy qarsylyq bildirgen. Putinning sayasatyna tәnti bolghandar onyng eli ýshin jasap jatqan iygi isterin baghalaytynyn aitypty. Áriyne, Putin biz siyaqty halyqtardy óz elining mýddesi ýshin paydalanyp, paydasyn halqynyng iygi­ligine jaratyp jatyr. Biraq mәsele múnda emes. Bar mәsele búl saualnamanyng ne ýshin, qanday maqsatpen jýrgizilgeninde. Nege basqanyng sayasaty turaly emes, Putinning sayasaty turaly saualnama jýrgizilgen? Ne ýshin ol Kәrimov nemese Obama, ne basqa emes? Jәne búl mәlimet Putinning Qazaqstangha saparynan keyin birden payda boldy. Búl ýlken kýmәn tudyrady. Biz osy instituttyng qyzmetkerine habarlastyq. Onyng aituynsha, búl arada sayasy mәsele joq. Ol instituttyng әrqashan halyqtyng әleumetik jaghdayy boyynsha saualnama jýrgizip otyratyndyghyn aitady. Biraq biz osynday әleumettik jaghday turaly saualnama men Putinning sayasaty turaly saualnamanyng ekeui ekitýrli mәsele ekenin eskertkenimizde ol Putinning qayta preziydent boluynyng 100 kýn tolghanyna oray jasalghanyn aitty. Búdan neni bayqaugha bolady? Putinning Qazaqstan ýshin yqpaldy, basty adamdardyng biri ekenin. Ony qoldau­shy, әspetteushilerding elimizde jetip-artylatynyn bayqaymyz. Osy mәsele tónireginde biz birqatar azamattardyng pikirin bilgen edik. Sayasattanushy Ázimbay Ghaly bylay deydi: "Qazir Putinge ýlken jenis kerek. Óitkeni Putinning yqpaly óz elining ishinde azayyp keledi. Sheruler kóbeyip, baspasózding basym kópshiligi ashyq qarsy shyghuda. Sondyqtan oghan qysqa merzimde saltanatpen ayaqtalatyn jenis kerek. Sonday jenis nysanasy Gruziya emes, basqa emes ol - Qazaqstan. Birde bir oq júmsamay ústap alady. Bir jaghynan Qazaqstangha degen qoqan-loqqy, qysym kýsheyip keledi desek te, ekinshi jaghynan Qazaqstannyng birden kelisim berui qiyndau siyaqty. Qazaqstan tarapy asyqpaydy búl arada. Euraziyalyq odaqty qazir qúrayyq degende Nazarbaevtyng qarsy bolghanyn aita ketsek bolady. Negizi Qazaqstanda Reseyding yqpal agentteri kýshti. Mening oiymsha, janaghy saualnamany jýrgizgen - sonday instituttardyng biri. Sayasy sheshimder instituty, KISY degen siyaqtylar Reseyding yqpal agentteri rolin oinaydy. Jәne orys gazetteri de sonday. Negizi iydeya boyynsha olar bizding strategiyalyq, taktikalyq mәselelerdi, bizding mýddelerdi qorghau kerek edi. Biraq birqatar iri sheneunikter, qayratkerler, Reseyding soyylyn soghady. Bara-bara sonday әleumettik saualnama arqyly "qazaqqa egemendik keregi joq" degendi taratyp, oghan sendirip jatsa, tanghalmaymyz. Al qazaqstandyqtar Euraziyalyq odaqty, Putindi qoldaydy degenge senbeymin. Qazaqtyng intelliygensiyasy búghan qarsy".  "Birinshiden, búl Putinning qazaqstandyqtardyn, Nazarbaevtyng iy­ghyna minip alghanyn aiqyn kórsetedi, - deydi aqyn Sofy Smataev. - Ol aitqanyn istetedi. Aydaghanyna jýgizedi. Onyng әreketterin qazaqstandyqtardyng qúqyghyn taptau dep baghalaghan jón. Keyingi uaqytta Putinge jer beru mәselesi shyqty. Topyrlatyp, raketa qaldyqtaryn týsiru, geptil mayyn aghyzu ol - halqymyzdyng densaulyghyna qauipti nәrse. Qostanay men Aqtóbeni jalgha beru degenge de qarsymyn. Ekin­shiden, ekonomikalyq kenistik degenimiz - joyylyp, joghalyp ketken odaqqa tyghyp jiberuding eng qaterli baspaldaghy. Búghan últ bolyp qarsy bolu kerek. Jogharygha qaray berudi toqtatu kerek. Olar bizdi tyndamaydy. Óitkeni olar ózderine paydaly, tiyimdi jaghyn oilaydy. Reseyge qosylatyn bolsa, ózderining úrlap alghan, jymqyryp ketken baylyqtaryn saqtap qalatynyn biledi. Bizdi Resey qosyp alsa, bir ghana guberniya etip últtyq, salt-sanamyzdan dәstýrimizden aiyrady. Sondyqtan múny bәrimiz úghynyp, jan-tәni­mizben, jýregimizben sezip, qarsy túruymyz kerek". Últ janashyry, professor Aman­geldi Aytaly barlyq jerde Reseyding yqpaly jýrip túrghanyn aitady. Ishki sayasatta da, syrtqy sayasatta da. "Jalpy Reseyding imperiyalyq sayasaty búrynnan sozylyp kele jatqan tamyry teren, tәjiriybesi mol sayasat, - deydi ol. - Búl sayasattan Resey eshuaqytta bas tartpaydy. Jaqynda Reseyding ózinde de әleumettik zertteuler jýrgizgende olardyng imperiyalyq sanadan aryla almaghanyn kórsetipti. Býgingi kýni sol imperiyalyq sayasattyng bir kórinisi Qazaqstanda da bayqalyp jatyr. Sol sayasat iske asuda. Onyng biri - Kedendik odaq. Osy odaq Reseyding pighylyn janghyrtudyng joly. Putin búghan asa mәn beredi. Jaqynda Reseyding ghalymy mynaday oy aitty: "Búl tәuelsiz memleketter ózderi enbektep kelip Reseyge qosyldy. Ózderi keldi. Endi olar qayda barady?" Mine, Reseyding tek qana sayasatkerleri emes intelliygensiyasy da Putinning sayasatyn qoldap otyr. Áriyne, búl bizding memleket ýshin qyraghylyqty qajet etedi. Olardyng búl pighyly barlyq saladan kórinedi. Jaqynda bir әskery mamannyng saraptamasyn kózim shaldy. Reseyding әskery tehnikasy batys mem­leketterinikinen sapaly emes eken. Biraq baghasy óte joghary. Sapasy jaman, baghasy joghary bolghanmen, Qazaqstan siyaqty elderge sol tehnikasyn ótikizip otyr. Sonday-aq biz Reseyde ofiyserler dayyndaymyz. 700-ge juyq kursant Reseyde bilim aluda. Olardyng barlyghyn Resey patriotizmi ruhynda tәrbiyelep jatyr. Sonda olar elge kelgende qanday bolady? Keybiri sol Reseyde qalghysy keledi eken. Mine, bizding qay salany almayyq, ekonomika, kadr dayyndau, bilim salasy, ne bas­qa salada bolsyn Reseyge tәueldimiz. Tәuelsizdikti alu bar da, jariyalau bar da, tәuelsizdikke tolyq qol jetkizu bar. Biz aluyn aldyq, jariyaladyq. Al tәuelsizdikke tolyq qol jetkize almay kelemiz". Qazaqstangha Putinning yqpaly búrynghydan artqany osydan anyq bayqaldy. Tipti ishki sayasatta da ol ýlken ról oinaytynyn kóre alamyz. Imperiyalyq pighyly zor Putin "agentteri" arqyly birte-birte qazaqty orys jasaghysy keletin siyaqty ma, qalay ózi?

dumka_k.o@mail.ru 

Duman ÝSENHAN

"Jas Alash" gazeti

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1042
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 921
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 685
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 773