Qytaygha óz tәuelsizdigin satqan el
Zambiya korrupsiya men qaryzgha batqyshtyghy jaghynan Qazaqstangha óte úqsas el eken. Oqyp kóriniz.
Afrikadaghy qytaylar ekspansiyalau niyetimen iygere almaytyn qaryz berip, shyntuaytynda Zambiyany satyp alyp otyr. 1964 jyly alghan tәuelsizdiginen aiyryldy deuge bolady. Osynday tújyrymgha Halyqaralyq valuta qorynyng ekspertteri kelip otyr. Sebebi Zambiya Qytaydan fantastikalyq mólsherde qaryz alghan. Endi Zambiya Qytaygha barlyq energetika men infraqúrylymdyq salalarymen qosa, almaz ken ornyn qosyp tau-ken salasyn da beredi. Zambiyanyng korrupsiyamen shyrmalghan qaryzyn óteuge eshqanday mýmkindigi joq. Tayaudaghy Shriy-Lankanyng taghdyryn qaytalap otyr. Olar qaryzyn ótey almaghandyqtan Qytaygha 70 payyz aksiyalarymen qosa, 99 jylgha, múhittaghy iri porty Hambantotany basqarugha bergen edi.
Memleketting iytining itaqayyna deyingi qyzmetkerleri qazynany tonaumen ainalysypty. Qytaylyqtar men korrupsiyagha qarsy kelgen Syrtqy ister ministri Garry Kalabany qyzmetinen aidap shyghypty. Zambiya Preziydenti Edgar Lungu qytaylar qarjylandyryp otyrghan jobalardyng bәri zandy dep teledidardan týsetin emes. Iri Qytay kompaniyasy temir jol salumen qatar kredit beru jәne óndiris oryndarynyng payda әkeletin aktivterin (mýlikter men aqshalay qarajattar, t.b) satyp alu ortalyghyna ainaldy. Sonymen qatar olar negizgi memlekettik telekanal jәne janalyqtar kanalyn ZNBC satyp alypty. (Al endi qytaylargha auyzdaryndy ashyp kórinder!) Qaryzdar men investiyalardyng prosentterin tóleuding ózi jylyna jarty milliard dollargha týsedi. Finanstyq tólem merzimin oryndamaghanda tólenetin shtraftardyng ózi zambiyalyqtardy esterinen tandyryp jatyr. Búl defolttan (qaryzdy óteuge aqsha joqtan) ótken katastrofa!
SOS: Halyqaralyq valuta qory Qytaydan qaryz alghan 20 shaqty eldi Qytaydyng «diplomatiyalyq qaryz beru» qulyghynan saqtandyryp jatyr. Osy jóninen AQSh Preziydenti Trampqa aitqan eken, múrtynan kýlipti de qoyypty.
Zambiya oppozisiyasynyng Preziydentke etken impichmentinen (qyzmetinen ketu talabynan) eshtene shyqpady. Qarsy kelgen tau-ken jәne miyneraldyq qorlar ministri qyzmetinen quyldy.
Preziydent pen onyng jandayshaptary Qytaydy jәne Mao Szedundy maqtaudy әdetke ainaldyryp, onyng portretterin taratyp jatyr eken. Endi Qytay elding býkil energetika salasyn súrap jatqan kórinedi. Arghy jaghy belgili – qaryzdy qaytara almasa, býkil memleketting aktivterin súraydy. Preziydent Lungu men onyng tóniregindegiler Qytay ekspansiyasyna qarsylasatyn týrleri joq. Zambiyagha búrynghy Angliyagha otar bolghanymen salystyrghanda qazirgi jaghdaylary naghyz qylbúrau bolady…
Abai.kz
