Senbi, 11 Mamyr 2024
1773 0 pikir 14 Mamyr, 2021 saghat 12:49

«Ruhany janghyru» hәm shet eldegi Qazaqstan mәdeniyeti

Qazaqstannyng ruhaniy-mәdeny ómirinde ýlken manyzgha ie Ruhany janghyru dep atalatyn memlekettik baghdarlama bar. Atalghan jobanyng maqsaty – Qazaqstandyq mәdeniyetti býkil әlemge tanytu, qoghamnyng әrtýrli salasynda jemisti enbek etip jýrgen jastardy qoldau, elimizding kiyeli jerlerining geografiyalyq jobasyn jasau taghy basqa.

Alayda býkil әlemge qauip tóndirgen pandemiya saldarynan atalghan joba boyynsha kórmeler men sheteldik gastrolider toqtatylghan edi. Biraq, Qazaqstannyng Syrtqy Ister ministrligi men shetelderdegi mekemeleri “Ruhany janghyru” baghdarlamasy  ayasynda birneshe auqymdy aqparattyq júmystardy jýzege asyrghan bolatyn.

Eng әueli shet elderde jaryq kórgen kitaptargha toqtalsaq.

Osy uaqytqa deyin Abay shygharmalary men qazaqstandyq qalamgerlerding Abay turaly jazghan 12 kitaby basylyp, ol kitaptar niyderland, portugal, ukraiyn, ivriyt, armyan, monghol, hindi, ispan, gruziyn, qyrghyz, týrik, malay tilderine audaryldy.

Sonymen qatar, qazaqstandyq avtorlardyng bolu elderining tiline audarylghan kitaptary Ázirbayjandaghy Týrki mәdeniyeti jәne múrasy halyqaralyq qoryna, Shvesiyadaghy Lund uniyversiyteti men Stokgolim qoghamdyq kitaphanasyna, Majarstandaghy Seged uniyversiytetining kitaphanasyna,  Ispaniyanyng Kataloniya últtyq kitaphanasyna sonday-aq, Slovakiya Respublikasy Ghylym Akademiyasynyng filosofiya institutyna tapsyryldy.

Odan bólek, Qazaqstannyng Braziliyadaghy Elshiligi “Qazaq әdebiyeti antologiyalarynyn” ispan tilindegi núsqasyn Urugvaydyn, Paragvaydyn, Boliviyanyn, Perudyn, Kolumbiyany, Ekvadordyn, Chiliyding Braziliyadaghy diplomatiyalyq ókildikterine, ghylymy ortalyqtary men joghary oqu oryndaryna, atalghan elderding últtyq kitaphanalaryna tabystalghan bolatyn.

Al, tamyz aiynyng 19 –da Qazaqstan Respubilkasy Elshiligining úiymdastyruymen Armeniyanyng Erevan qalasynda Abaydyng “Qara sózderi” men Múhtar Áuezovtyng “Abay joly” roman-epopeyasy armyan tiline audarylyp, Erevan memlekettik uniyversiytetinde túsaukeseri boldy.

Sonymen ótken jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng bastamasymen Qazaqstanda Ál-Farabiyding 1150 jyldyghy men Abaydyng 175 jyldyghy jyl boyy atalyp ótildi. Osyghan oray shet elderde de Ál-Faraby men Abay ortalyqtary ashylghan bolatyn. Endigi kezekte solargha toqtalsaq.

Mәselen, Bolgariyadaghy Abay ortalyghyn, Efiopiyadaghy Abay ortalyghyn, Qazaqstannyng Singapurdaghy Abay ortalyghyn, Chehiya elshiligi men Pәkistan elshiligi janynan qúrylghan Abay ortalyghyn, sonymen qatar Litvadaghy Ábu Nasyr әl-Faraby ortalyqtary syndy 6 ortalyq ashylghanyn aitugha bolady.

Odan bólek, Qazaqstan Respublikasynyng Beligiyadaghy Elshiligi janyndaghy qazaq mәdeneti ortalyghyn, Qazaqstan Respublikasynyng Monoliyadaghy Elshilishi janyndaghy Abay búryshyn, AQSh-tyng Djordj Vashington uniyversiytetimen birlesken Qazaqstannyng mәdeniyeti men tarihyn nasihattaugha arnalghan “Abay virtualdy ortalyghyn”, Litvanyng Vilinus okrugining A.Miskevich atyndaghy Qoghamdyq kitaphanasy ghimaratynda ashylghan Abay oqu zalyn, Chehiyanyng “Klementinum” Últtyq kitaphanasy janyndaghy “Abay” mәdeni-aqparat ortalyghyn aita ketken jón bolar.

Endigi kezekte “Ruhany janghyru” baghdarlamasy ayasynda ótken shet eldegi mәdeny sharalargha toqtalsaq.

Is-sharalardyng deni qazaqstyng bas aqyny Abay Qúnanbayúlyna arnalghanyn ait ketu kerek. Mәselen, Belarusita “Abaf әlemi” atty poeziyalyq-muzykalyq kesh ótti. Sonymen qatar, Tailandta, AQSh-ta, BAÁ-de, Bolgariyada, Shvesiyada, Efiopiyada “Qúnanbay” filimi jәne “Abay. Ómirbayany jәne shygharmashylyghy” sekildi filimder kórsetilgen bolatyn. Odan bólek, Luksemburgta, Gkrmaniyada, Majarstanda úly aqynnyng shygharmashylyghyna arnalghan poeziyalyq keshter ótti. Al, “Astana Opera” teatrynyng solisteri Gersegovinya men Bosniyada “Saraevo qysy” halyqaralyq festivaliine qatysqan bolatyn. Sonymen qatar, AQSh-ta Abay oqularynan ótken sayys pen Shvesariyadaghy qazaqstandyq diaspora ókilderining Abay shygharmashylyghynan syr shertetin konsertin atap ótuge bolady. Al, Iranda Ábu nasyr Ál-Faraby men Abay arnalghan aksiya úiymdastyrylsa, Mysyrda qazaqstyng bas aqyny jóninde arnayy baghdarlama kórsetildi.

Sonday-aq, “Ruhany janghyru” baghdarlamasy negizinde Qazaqstannyng mәdeniyetin shet elderde tanytu maqsatynda elimizding mәdeniyeti men tarihyn  shetelderde otandyq filimder arqyly kórsetuge kóp mýmkindik boldy. Ayta ketsek, otandyq rejisserlardyng ónimderi AQSh, Efiopiya, BAÁ, Bolgariya jәne Shvesiyada kórsetildi. Sheteldik kórermender A.Sadyqova men Gh.Nasyrovtyng “Qazaq biyi” filimin, Rýstem Ábdirashovtyng “Qazaq handyghy. Altyn taq”, “Almas qylysh”, Doshan Joljaqsynovtyng “Qúnanbay”, Aqan Sataevtyng “Jaujýrek myng bala”, Argancheevting “Abay.Ómirbayany men shygharmashylyghy” atty filimderin tamashalady.

Odan bólek, Ruhany janghyru ayasynda Týrkiyanyng Antaliya qalasynda Abay eskertkish taqtasy, Reseyding Mәskeu qalasynda jәne Majarstannyng Budapesht jәne Fransiyada Abay esskertkishteri ashylghan bolatyn. Al, Izrailiding Hayfa qalasynda Ábu Nasyr әl-Farabiyge arnalghan eskertkish taqta ashylghan edi. Sonday-aq, Gruziyanyng Tbilisy qalasyndaghy ortalyq kóshege Abay esimi berildi.

Jalpy alghanda osy uaqytqa deyin “Ruhany janghyru” baghdarlamasy jóninde shet eldik basylymdarda 60-qa juyq material jaryqqa shyghypty. Odan bólek, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng “Abay jәne XXI ghasyrdaghy Qazaqstan” atty maqalasy  shet el tilderine audarylyp, BAQ-ta jariyalandy. Mәselen, Preziydent maqalasy Ýndistannyng “Post of Asia” basylymynda, Beligiyanyng “EU Reporter” basylymynda, Bolgariyanyng “Fakti” basylymynda, Irannyng “Pars Today” radiosynda, Qyrghyzstannyng “Pikiyr” basylymy men “Kyrgyz tuusu” gazetinde, Chehiyanyng “Halo noviny” gazetinde, Belarustiing “Sozvuchiye” әdeby basylymynda, sonymen qatar Tәjikstannyn, Litvanyng BAQ-tarynda jariyalanghan bolatyn.

Elimiz ýshin asa manyzdy búl “Ruhany janghyru” baghdarlamasy ayasynda aldaghy uaqytta da irgeli ister atqarylary sózsiz. Sebebi, әr halyqtyng mәdeniy-tarihy hәm ruhany ómirining ózge eldermen baylanysta boluy manyzdy.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1935
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2117
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1757
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1532