Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
7956 10 pikir 21 Mamyr, 2021 saghat 13:21

Qos azamattyqtyng sony qantógis

Elimizde qos azamattyqqa tyiym salynghan. Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 10-babynyng 3-tarmaghyna jәne «Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghy turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Zanynyng 3-babyna sәikes basqa memleketting azamattyghy tanylmaydy. Alayda QR azamattary shetel memleketining azamattyghyn QR azamattyghynan shyqpay túryp alatyn jaghdaylar da kezdesedi. Osylaysha olar zansyz qos azamattyqqa ie bolady. Ekinshi azamattyqty aludyng negizgi sebebi erkin qozghalu tilegi ghana emes, sonymen qatar belgili bir materialdyq paydalardy alu bolyp tabylady. Mysaly, zeynetaqylyq esep aiyrysu, ekinshi bala tughandaghy jәrdemaqy, ana kapitalyn iyemdenu syndy. Reseyding azamattyghyn alyp, "Ana kapitalyn" alghan jayttar men Qytay azamattyghynan shyqpay, zeynetaqy alyp otyrghandar anyqtalghan faktiler az emes. 

Basqa memleketting azamattyghyn qabyldamas búryn QR azamaty qazaqstandyq azamattyqtan shyghu kerek. Azamat kýntizbelik otyz kýn ishinde shetel azamattyghyn alu faktisi turaly Qazaqstan Respublikasynyng ishki ister organdaryna nemese Qazaqstan Respublikasynyng shet elderdegi mekemelerine habarlaugha jәne Qazaqstan Respublikasy azamatynyng pasportyn nemese jeke kuәligin tapsyrugha mindetti.

Azamat 30 júmys kýni ishinde shetel azamattyghyn alu faktisi turaly habarlaugha jәne Qazaqstan Respublikasynyng pasportyn nemese jeke kuәligin ishki ister organdaryna nemese QR Syrtqy ister ministrligining sheteldik mekemelerine kelip tapsyruy tiyis. Dey-túra búnyng birin de jasamay Qazaqstannyng da, ózge elding de azamattyghyn alyp, elimizge qauip tóndirip otyrghandar bar. Olardyng qansha jәne qayda ekenin anyqtau óte qiyn. Sebebi búl aqparatty olar barynsha jasyryn ústaydy.

Qos azamattyq elge tóngen tikeley qauip. Memlekettik mýdde men aumaqtyq tútastyqqa qater әkeletin qúbylys. Separatizm әreketterine iytermeleytin tendensiya dep qarastyrugha tiyispiz. Qos azamattyq arqyly ózge elding tútastyghyna qauip tóndirip, agressiyalyq әreketin aqtap alushylardyng biri Resey. 2014 jyly Resey Ukrainagha shabuyl jasap, gibridtik soghys bastady. Álemdik qauymdastyqpen moyyndalghan Qyrymdy okkupasiyalap, bauyrlas elding shyghysyn qyzyl qangha boyady. Artynsha Resey Ukraina shyghysyndaghy azamattargha Resey pasporttaryn tarata bastady. Qazirgi tanda olardyng sany 420 mynnan asqan. Batystyq sarapshylar osy arqyly Resey Ukraina shyghysyna tikeley iskery agressiya jasap, ony "biz óz elimizding azamattaryn qorghaudamyz" dep aqtap almaq deydi. Dәlel retinde aldyn-ala taratqan Resey pasporttaryn kórsetpek. Yaghny búl ýlken soghys jospary ýshin jasalghan qadam.

Qazaqstan búl qauipten ada emes. Resey azamattyghyn alyp, ony jasyryn ústap kelgen jandar da bar. Tipti olardyng ishinde iri sheneunikter de joq emes. Songhy ret elimizde qos azamattyqqa qatysty tolyqqandyq aqparat jariyalanghan edi, onda elimizde 15 myngha juyq azamattan qos azamattyq anyqtalghany aitylghan edi. Olyrdyng 555-i jauapqa tartylyp, 102-si ghana respublikadan shygharylghan. Qalghany aiyppúl tólep qútylghan. "Ákimshilik qúqyq búzushylyq turaly" kodeksting 496-babynda: "Qazaqstan azamattyghynan airylghan adam Qazaqstan Respublikasy azamatynyng pasportyn nemese jeke kuәligin odan әri paydalansa, oghan 100 ailyq eseptik kórsetkish mólsherinde aiyppúl salynady", – dep kórsetilgen.

Al nauryz aiynda Shymkent qalasynda dene shynyqtyru jәne sport bólimining basshysy Oleg Pochivalovtyng qos azamattyghy bary anyqtalyp, qyzmetinen bosatylghan edi. Búl bir ghana mysal. Qos azamattyqty arqalap, qos pighylmen jýrgender jeterlik. Elimizdegi reseylik iydeologiyany jyljytyp, qarjylandyrudy reseylik granttar arqyly alyp otyrghan týrli úiymdar bar. Olardyng tek qana iydeologiyalyq baghytta emes, sonymen qatar Resey pasportyn taratu maqsatynda da әreket etip jatpasyna kim kepil. Kepildik joq. Endeshe bizge saq bolyp, Ukrainadan sabaq alu kerek. Soltýstik aimaghymyz Donbasstyng kebin kiymeu ýshin qos azamattyqtyng jolyn qatang qii lazym. Óitkeni qos azamattyqtyng sony qantógiske aparuy mýmkin.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

10 pikir