Senbi, 27 Sәuir 2024
Biylik 1745 0 pikir 7 Nauryz, 2021 saghat 21:46

Qazaqstan әskeriylerining bitimgerlik joly

Qazaqstan әskeriyleri týrli bitimgerlik missiyalargha qatysyp, ózge eldegi qaqtyghystardy toqtatyp, tatulyq tuyn tiguge atsalysty. Atsalysyp keledi. Óitkeni bitimgerlik degenimiz tek jaqsylyq emes, últtyq jәne memlekettik qauipsizdikting bir bólshegi. Bitimgerlik kýshteri qaqtyghys oshaqtarynan týrli tәjiriybe jinap qaytady. Jarylghysh zattardy zalalsyzdandyru, әleumettik apat kezinde qyzmet etu, qaqtyghys oshaqtarynda úrys qimaldaryn baghamdau. Búl әskery әleuetti kóteruding bir joly. Bitimgerlik kýshterimizding tarihyna toqtalyp ótsek.

1992 jyly Ortalyq Aziyadaghy eng qanqúily soghystyng biri bastaldy. Tәjikstanda azamat soghysy búrq ete qaldy. Memleket beybitshilikti óz qolymen qamtamasyz etuge qauqarsyz edi. Sondyqtan da Tәjikstandaghy soghysqa Resey, Ózbekstan, Qazaqstan jәne basqa da postkenestik elder bitimgerlik kýshterin jiberudi jón dep tapty. 1992 jyly 10 qyrkýiekte qazaqstandyq 300 sarbaz Tәjikstangha keldi. Artynsha olardyng sany artyp, 2000 jylgha deyin 10500 sarbaz Tәjikstandaghy bitimgerlik missiyasyn atqardy. 1995 jyly 7 sәuirde Qazaqstan bitimgerlik kýshteri sodyrlardyng qorshauynda qalyp, 4 saghat boyy keskilesken shayqasqa týsti. Shayqasta 17 otandasymyz oqqa úshty. Al jalpy Tәjikstandaghy bitimgerlik missiyasynda 54 qazaqstandyq jauynger qaza tapty, joghalyp ketti.

Artynsha Qazaqstan jauyngerleri Irak soghysynda bitimgerlik missiyasyn atqardy. NATO ayasynda úiymdastyrylghan "Irakqa erkindik" operasiyasynyng bir mýshesi bolyp, 2003-2007  jyldary Irak aumaghyn jarylghysh zattan zalalsyzdandyrdy. 4,5 mln minany zalalsyzdandyrghan bizding jauyngerlerimiz talay beybit túrghynnyng ómirin saqtap qaldy. Bitimgerlik missiyasyna 270 jauynger qatysty, bir jauynger jarylghysh zattyng jaryluynan qaza tapty.

2015 jyly 15-mausymda Qazaqstan bitimgerlik kýshterine qatysty arnayy zang qabyldandy. Qazirgi tanda bitimgerlik kýshterimiz Livanda, Batys Saharada jәne basqa elderde missiyalargha qatysuda. Bitimgerlik kýshterining tolaghay tәjiriybesi manyzdy. Búl zamanauy әskerdi qalyptastyrudyng bir aspektisi.

2018 jyly qazaqstandyq bitimgerlik kýshteri Livangha attanghan bolatyn.
Qazaqstannyng Livandaghy bitimgerlik kýshteri BÚÚ tarapynan úiymdastyrylghan «RITEX» jattyghuyna qatysty. Jattyghudyng maqsaty qauyrt jaghdayda jyldam sheshim qabyldaudy, jaugha soqqy beru men tez әreket etudi tekseru, ózara tәjiriybe almasu bolyp tabylady.

Jattyghu barysynda qazaqstandyq bitimgerlik kýshterin mayor Janat Birbalanov basqardy. «Alty ay ishinde biz týrli jattyghulargha údayy qatysyp otyrdyq. Ol jattyghular Ýndistan tarapynan da, BÚÚ tarapynan da úiymdastyryldy. Qazaqstandyq bitimgerlik kýshteri ózderining joghary dayyndyqtaryn kórsetip, BÚÚ-nyng Livandaghy uaqytsha kýshteri tarapynan joghary baghagha ie boldy. Búl Qazaqstan әskeriylerining óte joghary qabiletke ie ekenining aiqyn dәleli», - dedi Janat Birbalanov.

Bizding Livandaghy bitimgerlik kýshteri tek qana tynyshtyqty kýzetip qoymay, ózderi de údayy qauipting ishinde jýredi. Ótken jazda Beyrut qalasynda bolghan joyqyn jarylys kezinde de bitimgerlik kýshteri qalagha jaqyn manda bolghan. Jarylystyng joyqyn bolghany sonshalyq, 113 adam qaza tauyp, 4000 adam jaraqat alghan edi. Al joghalyp ketkender birneshe jýzdi qúraydy. Qalanyng jartysy tas-talqan boldy. Qazaqstandyq tarap bitimgerlik kýshterining ómirine alandaushylyq bildirgen bolatyn, alayda bizding jauyngerlerimiz aman-esen, jarylys oshaghynan alysta ekeni anyqtaldy.

2019 jyldyng 19-mamyrynda Qazaqstannyng bitimgerlik kýshterining alghashqy legi Livannan oraldy. Olardyng qyzmetin preziydent Qasym-Jomart Toqaev joghary baghalap, alghys bildirdi.

Qazaqstandyq bitimgerlik kýshteri Qara qúrlyqta da óz mindetterin atqaryp jýr. Sonday aimaqtyng biri Batys Sahara. 1975 jyldan bastap Batys Sahara aumaghynda әskery qaqtyghys bolyp jatyr. Etnikalyq jәne diny alauyzdyq bir sәtke toqtaghan emes. Batys Saharadaghy halyqtyng tәuelsizdik jolyndaghy kýresin qoldaytyn Polisario fronty o basta Ispaniyadan tәuelsizdik alu ýshin soghyssa, artynsha Marokko men Mavritaniyadan azattyq alu ýshin arpalysty. 1991 jyly soghys taraptardyng kelisimge keluimen ayaqtaldy. Mine dәl osy jyldan bastap BÚÚ atalmysh aimaqta beybitshilikti saqtau ýshin bitimgerlik missiyasyn bastady. Onyng maqsaty Batys Sahara halqynyng dúrys tandau jasauyna kómektesu. Halyq Marokkogha qosyludy tandasa da nemese tәuelsizdik aludy qalasa da bastysy qan tógilmey, prosess beybit maqsatta iske asuy tiyis. Qazaqstan 2013 jyldan bastap osy missiyanyng bir bólshegi bolyp keledi.

Tipti otandasymyz podpolkovnik Erlan Jortanov Batys Saharadaghy әskery bazanyng komandiyri bolyp taghayyndalyp, bitimgerplik missiyasyn joghary dәrejede abyroyymen atqaryp shyqty.

Erlan Jortanov ózining missiya barysynda atqarghan qyzmeti jayly bylay deydi: «Týrli últtar, týrli tilder men dinder. Árqaysysynyng tilin tauyp, ishki mәselesine ýnile bilu kerek. Sondyqtan men 24 saghat boyy, aptasyna jeti kýn qatarynan, demalyssyz júmys istedim. Újymda әr azamat bir-birin syilauy tiyis degen prinsipti qoydym. Basqaru barysynda aitarlyqtay qiyndyqty til jaghy ghana tuyndatty. Batys Saharada kóbine arab, ispan jәne aghylshyn tilderinde sóileydi».

BÚÚ-nyng «Birlau» әskery baqylau bazasyna eng jaqyn eldi-meken 500 shaqyrym jerde edi. Soltýstik Afrikada boryshyn ótkergen әskeriylerding densaulyghy bir aidan keyin nasharlap, psihologiyalyq auyrlyqtar payda bolghan. Sondyqtan újymdy serpiltip alu maqsatynda Erlan Jortanov týrli sporttyq sayystar úiymdastyryp otyrghan. Áskeriyler arasynda әiel azamattar da bolghan. Sebebi BÚÚ-nyng bitimgerlik missiyadaghy genderlik sayasaty bylay bólingen: 80% erler men 20% әielder qauymy boluy tiyis.
«BÚÚ-nyng bitimgerlik missiyalarynda birneshe jyl qyzmet atqarghan әskeriyler bar. Olar barlyghyn bilemiz dep selqostyq tanytatyn. Úiyqtap, óz sharualaryn jasaudy ghana oilaytyn. Olardyng әrqaysysymen jeke sóilesip, mәseleni sheshuge tura keldi», - deydi Erlan.
Bitimgerlik kýshterining qyzmeti demalyssyz jýzege asady. Ár kýn tanghy saghat 06:00-de jattyghu jasaudan bastalady. Artynsha baqylau jýrgizu ýshin kólikterdi dayyndaydy.

BÚÚ bitimgerlik kýshterining basty mindeti ózderine qarasty aimaqty baqylap, kólikpen barlau jasap, jaghdaygha monitoring jasap otyru. Ofiyserler kýnine ýsh mәrte kólikpen baqylau jasap shyghady. Birinshi baqylau qúmdy dalada 200-300 shaqyrym joldy jýrip ótudi talap etedi. Ekinshi baqylau kezinde jergilikti halyqqa qajetti qoymalar men BÚÚ bitimgerlik kýshterine qajet rezervuarlar toltyrylady. Al ýshinshi baqylau tikúshaq arqyly iske asady. Onda bitimgerlik kýshteri aimaqty tútas ainalyp ótip, jaghdaydy qaraydy. Týski asty әskeriyler әskery bazadan ishedi. Ár әskeriyding tamaghyna kýnine 24 dollargha juyq qarjy júmsalady. BÚÚ bitimgerplik kýshterine qatysatyn sarbazdar tamaqty aldyn-ala tapsyrys beru arqyly da ala alady.
Týski astan keyin qújattarmen júmys jasalyp, jaghday boyynsha ortalyq shtabqa habarlama jiberiledi. Artynsha eki saghat demalys, odan keyin sporttyq oiyndar bolady.

Keshki astan keyin әr ofiyser ózining jeke júmysyn atqara alatyn. Olardyng әr bireuinde ózindik mindeti bolatyn. Mysaly aqparatpen júmys isteu nemese analiz jasau.

Bitimgerlik kýshterindegi eng manyzdy dýnie ol temirdey tәrtipting boluy. Jyl boyy kýn sayyn bir júmysty qaytalap jasay beru kez kelgen jandy qajytyp, psihologiyasyn sharshatyp jiberedi. Sondyqtan baza komandiyri ony bilip, sarbazdardy ýnemi qanattandyryp otyruy mindetti. Erlan Jortanov ol qyzmetin óte jaqsy atqaryp shyqqan.

Qazaqstan Afrikadaghy bitimgerlik kýshteri boyynsha missiyany osymen toqtatpaydy. Bizge qúmdy Afrikada әskery tәjiriybe jinau manyzdy. Sebebi elimizding key jerining landshafty osyghan óte úqsas bolyp keledi.
BÚÚ әskery polisiya, saperlar men әskery medikterding qajettiligi boyynsha ýndeu tastady. Qazaqstan osy ýndeuge sәikes bitimgerlik kýshteri retinde әskery medikterdi jiberudi kózdep otyr. Medisina qyzmetkerleri týrli jarylystan jaraqat alghan, virustyq aurugha shaldyqqan halyq pen әskeriylerdi emdemek. Búl bizding elimizge qajet tәjiriybe. Búl joly da Qazaqstannyng bitimgerlik kýshteri Afrika aimaghyna attanuy mýmkin.

Abai.kz

0 pikir