Konferensiya qonaghy - «Azat» JSDP-nyng bas hatshysy Ámirjan Saghidrahmanúly oqyrmandar tarapynan kelip týsken san týrli saualdargha býkpesiz ashyq jauap berip, internet-konferensiyany ayaqtap otyr.

Ámirjan myrza songhy súraqtardyng birine jazghan jauabynda elde qanday da bir ózgeristerdin evolusiyalyq jolmen bolghanyn qalaytynyn aitady: «Sosial-demokratiya degenimiz tónkerisshil emes, evolusiyalyq ózgeristerdi qalaytyn oy aghymy. Men de eldegi jaghdaydyng týbegeyli jaqsaruyn bir adamday qalaytyn qazaqpyn. Biraq sol ýshin bir qazaqtyng balasynyng basy jaryluy shart bolsa, onday ózgeris bolmay-aq qoysyn! Biraq biylik neghúrlym radikaldanghan sayyn, qogham da soghúrlym radikaldana týsedi».

«Abay-aqparat»

- Tónkeris jasaghylarynyz keledi. Biraq men Qazaqstanda Liviyadaghyday, Qyrghyzstandaghyday jaghdaylar bolghanyn qalamaymyn. Siz she?

- Sosial-demokratiya degenimiz tónkerisshil emes, evolusiyalyq ózgeristerdi qalaytyn oy aghymy. Men de eldegi jaghdaydyng týbegeyli jaqsaruyn bir adamday qalaytyn qazaqpyn. Biraq sol ýshin bir qazaqtyng balasynyng basy jaryluy shart bolsa, onday ózgeris bolmay-aq qoysyn! Biraq biylik neghúrlym radikaldanghan sayyn, qogham da soghúrlym radikaldana týsedi.

- Meninshe, oppozisiyada myqty iydeolog joq. Kelisesiz be?

Konferensiya qonaghy - «Azat» JSDP-nyng bas hatshysy Ámirjan Saghidrahmanúly oqyrmandar tarapynan kelip týsken san týrli saualdargha býkpesiz ashyq jauap berip, internet-konferensiyany ayaqtap otyr.

Ámirjan myrza songhy súraqtardyng birine jazghan jauabynda elde qanday da bir ózgeristerdin evolusiyalyq jolmen bolghanyn qalaytynyn aitady: «Sosial-demokratiya degenimiz tónkerisshil emes, evolusiyalyq ózgeristerdi qalaytyn oy aghymy. Men de eldegi jaghdaydyng týbegeyli jaqsaruyn bir adamday qalaytyn qazaqpyn. Biraq sol ýshin bir qazaqtyng balasynyng basy jaryluy shart bolsa, onday ózgeris bolmay-aq qoysyn! Biraq biylik neghúrlym radikaldanghan sayyn, qogham da soghúrlym radikaldana týsedi».

«Abay-aqparat»

- Tónkeris jasaghylarynyz keledi. Biraq men Qazaqstanda Liviyadaghyday, Qyrghyzstandaghyday jaghdaylar bolghanyn qalamaymyn. Siz she?

- Sosial-demokratiya degenimiz tónkerisshil emes, evolusiyalyq ózgeristerdi qalaytyn oy aghymy. Men de eldegi jaghdaydyng týbegeyli jaqsaruyn bir adamday qalaytyn qazaqpyn. Biraq sol ýshin bir qazaqtyng balasynyng basy jaryluy shart bolsa, onday ózgeris bolmay-aq qoysyn! Biraq biylik neghúrlym radikaldanghan sayyn, qogham da soghúrlym radikaldana týsedi.

- Meninshe, oppozisiyada myqty iydeolog joq. Kelisesiz be?

-Kelispeymin. Bizding qatarymyzda iydeologiyalyq júmystyng mayyn tamyzatyn azamattar jetkilikti.

-Janbolat Mamay, Inga Imanbay siyaqty adamdardyng sizderge ne keregi bar? «Jastardyng ókili, azat oilaytyn sonday da jastar bar» deuden basqa ne jauap bere alasyz?

-Janbolat pen Inga jas bolsa da, sayasy pozisiyasy qalyptasqan, jastar ortasynda bedeldi ini-qaryndastarymyz. Qauip-qaterden qaymyqpay, oilaryn ashyq aityp, naqty qimyl-әreketterge baryp jýr. Olardy qatty syilaymyn. Qolymnan kelgenshe qoldap, azyn-aulaq aqylymdy aityp jýrmin. Ázirshe mening jaman aqylymdy tyndaydy әiteuir...

-Ámirjan myrza, №21 Jariyalaghan Qonaqtyng (cht, 03/15/2012 - 01:01) jazyp otyrghany arandatu súraqtar sekildi. Sen ol ulitraúltshyl kórsetken oraldyq jurnalist Qajymúqan Ghabdolla ashqan Maydan saytyna kirmeytin de bolarsyn. Degenmen osy saytta seni synaushy, saghan:

Qúiynday quat-jalyndy,

Jigerin, bosqa janydy...

Komsomolyn qimaydy,

Qazalynyng ÁMIRI!..

Kýresem dep GhGh-men,

Týrmede azdap arydy...

Osy betten qaytsang ghoy,

Qazaqstannyng ÁMIRI!..

Qasiyetti QAZAQTAN,

Edi ghoy onyng tamyry.

ÚLTYNG ýshin kýresshi,

Qazaqtyng úly - ÁMIRI! - dep «ólen» shygharghan, «Qazaq eli» qozghalysynyng «bas iydeologi» Naghashybay Esmyrzaev degen fashizm iydeologiyasyn ashyq nasihattaydy eken. Oghan ne deysin?

Al, «oraldyq jurnalist Qajymúqan Ghabdolla» asqynghan «bonopartizm» keseline shaldyqqany sonsha onysy «shizofriniyagha» ainalyp bara jatqanyn onyng maqalalarynan kórmeu mýmkin emes. Búl ne, jastar men ulitraúltshyldardy ulau ýshin biylikting jasap otyrghan arnayy amaly ma bolmasa iri sayasy túlghalar men oishyl azamattardy yghystyra-yghystyra «jetken jerimiz» osy ma?

Ne desek te sayasy maydangha úsaq «bonopartshikterdin» aralasuy asa qauipti qúbylys emes pe? Olardy tabysqa jetedi dep eshkim mәn berip te jatpaghany anyq. Biraq bir ýidi órteuge keyde nazardan tys qalyp qoyghan bir balanyng da shamasy jetip jatady. Onyng ýstine jau jaghadan alghanda búlar etekten tartyp, ýy ishinen ýy tiguge úmtylghany da týsiniksiz.

-Taghy da qaytalaymyn: eshbir taqyrypqa, ol demokratiya bolsyn, ne últ mәselesi bolsyn, eshkim ýshin monopoliya joq! Árkim shama-sharqynsha tirlik jasaydy. Eng bastysy, ol tirligi el birligine núqsan keltirmese boldy. Búl tek qana Qajymúqangha qatysty emes. Aytarym - osy!

-Eger bireulerden qomaqty qarjy týspegende oppozisiyada qalar ma ediniz?

-Mening qaydan qarjy alyp jýrgenimdi qaydan bilesiz? Oppozisiyada aqsha ýshin jýrgen joqpyn. Osy kýnge deyin óz kýnimdi ózim kórip jýrgen adammyn. Biylikten de, oppozisiyadan da aqsha alghan joqpyn. Sondyqtan biylikke de, oppozisiyadaghy әriptesterime de pikirimdi ashyq aityp kelemin. Ómirde eng qymbat nәrse - tәuelsizdik. Sol tәuelsizdigimdi joghaltqym kelmeydi.

- Shynynda da, sizderding dauystarynyzdyng qatty, bәseng shyghuy syrttan keletin aqshanyng kólemine baylanysty emes pe?

-Zang boyynsha, sayasy partiya shetelden qarjy ala almaydy. Sony bilip qoyynyz.

-Petekene (Pyotr Svoykti aitam) degen kózqarasynyz qalay? Onday adammen bir stoldyng basynda qalay otyrasyz? Bizdi syilamaytyn adammen birge barrikadagha shyghugha bola ma sonda?

-Búl súraqqa  jogharyda jauap bergenmin.

-Cizdi últshyl emes jýzshil degen әngime bar...

-Men turaly basqa da әngimeler kóp. Sol alyp-qashpa әngimening biri ghoy. Jýzshil emespin, alashshylmyn!

-Ámirjan, inim,ýsh súraghym bar.

Birinshisi, komsomolda jasaghanyng ras pa?

-Jasadym.

-Ekinshi súraghym, Tólegen Jýkeevting «búrynghy oppozisiya ketu kerek, jastargha oryn beru kerek» degen pikirine ne aitasyz?

-Jana kýshter kelui kerek degenine qosylamyn. Jastar da qatarymyzgha kóptep kelude. Uaqyt óte bәri de janaru kerek: biylik te, oppozisiya da. Búl jalpy qoghamnyng janaruyna alyp keletinine kәmil senemin!

-Ýshinshi súraq, qúryltay iydeyasyna kózqarasynyz.

-Sóz joq, demokratiyalyq ýrdisterdi qoldaytyn úiymdar men elge janashyr azamattar bas qosyp, kýsh biriktirui kerek. Ol biriguding mazmúny men formasy turaly el bop, júrt bop aqyldasu qajet siyaqty.

-Ámirjan, 15 kýn degen birtalay uaqyt. Sol 15 kýn sizge bir tyng oilar nemese iydeyalar әkeldi me? Eger әkelse, ol qanday oilar?

-Jogharyda aitqanymday biraz oidy kýndeligime týsirgenmin. Oquynyzgha bolady. http://zhasalash.kz/sayasat/6661.html

Kýndelikke syimaghan oilar da bar. Keyinirek qaghazgha týsiremin. Naqtylap alayyn. Qazir sәl densaulyqty týzep alayyn, rúqsat bolsa.

-Manghystau oblysyna qarasty qúrylys departamenti bastyghy qylyp Núrlan Sarsekenovti taghayyndapty. Ol búghan deyin Bas prokuratura qyzmetkeri bolghan eken. Nege ol qyzmetke Astanadan, onyng ýstine Bas prokuratura qyzmetkerin alyp kelgen?

-Ol kisini tanymaydy ekenmin.

- Qazaq oppoziyasy bet betine bórining kótinshe shulamay qashan saliqaly, sonyna eldi erte alatyn baghytty partiyagha ainalasyndar. Temirbek

-Shu turaly oiynyzben kelispeymin, birlik turaly oiynyzben kelisemin.

-Toqtar aghaydy sizdermen birge degenge әli qimaymyn! Sol kisi siyaqty bir sózdi bolsanyzdar ghoy...

-Mening bir sózdi emestigimizdi qaydan kórip ediniz? Toqannyng bizben birge bolghany - Batyrdyng óz tandauy. Biz ýshin ol maqtanysh!

-Áleumettik tendik degendi qalay týsinesiz? Keybireuler ony «komunistik rejimmen» shatastyrady. Jer baylyghyn jeke adamdar emes, halyq iyelenui kerek emes pe?

-Tendikting de tendigi bar. Meninshe, eng aldymen, mýmkinshilikter tendigi boluy tiyis! Enbekqorsyng ba, biliming men dayyndyghyng myqty ma, ós, oz! Jalqausyng ba, biliming tayaz ba, keyin qalasyn! Memleket on eki mýshesi sau adamdargha sonday mýmkinshilik berui tiyis. Al mýmkindikteri shekteuli, әleumettik jaghynan qorghalmaghandargha tiyisti jaghday jasauy tiyis.

Jer baylyghy - jeke adamdardyng baylyghy emes, el baylyghy! Sol baylyqty satudan týsken qyruar qarjy halyq iygiligine jaratyluy tiyis. Ol oiynyzben kelisemin!

-Halyqaralyq úiymdar bosat degen song Sokolova men Vinyavskiylerdi bosatty,

Al, endi sol halyqaralyq úiymdar bizding ókimetke nege qazaq oppozisionerlerin bosat demeydi?

-Mening biluimshe, ol úiymdardyng talap-hattarynda atalghan tizimde qandastarymyz da bar. Olardy bosatpay jatqan shetel emes, ózimizding biylik emes pe?

-Assalaumaghaleykum Ámirjan agha! Alla basynyzgha amandyq, isinizge tabys bersin! Sizge qoyar súraghym tómendegidey.

Jaqynda bir BAQ-tan qara halyqtan shyqqan, teksiz adamnyng biylik etui tek óz basyn oilap, qaltasyn qampaytumen shekteledi. Ol teksiz, aqsýiek emes jandargha tәn qasiyet degen pikirdi oqydym. Avtordyng saraptamasyna qarasaq, oigha qonymdy siyaqty bolyp kórinedi. Búl qazaqtyn: «Qúm jiylyp tas bolmas, qúl jiylyp bas bolmas»- degen maqalymen ýndes keledi. Shynynda tek qazaq halqy emes, kóptegen elderde osynday tendensiyalar bayqalyp jatady. Qay elde, qashan da bolghan tónkeristerge qaraytyn bolsaq, tónkeristing danyshpandary aldymen shirkeu men meshitten, elding aqsýiek-tektilerinen arylugha kýsh salady. Sodan song úrandatyp, nadan, qarapayym halyqty onay basqaryp otyra beredi. Bizdegi sayasattaghy osy kórinister turaly oiynyzdy bilgim keledi.

-P.S. Áriyne búl adamdardyng qúqyghyn taptau, jikteu bolyp kórinui mýmkin. Onday oidan aulaqpyn. Tek biz ózgerte almaytyn keybir osynday ómir zandylyqtaryn eskere otyryp jasalghan tújyrymdar dep qabyldarsyz.

Dәstýrding ozyghy bar, tozyghy bar. Maqaldyng dúrysy bar, búrysy bar! Aqsýiek pen qarasýiek dep bóluinizben mýldem kelispeymin. Adamdardyng bәri Jaratqan aldynda, Ata zang aldynda teng qaqyly! Bar aitarym - osy!

-Qazaq elinde orystardyng partiyalardy basqarghanyn dúrys dep oilaysyz ba? Mysaly Kosarev, Kozlov.

-Búl - ol azamattardyng konstitusiyalyq qaqy. Jәne de sol partiyalar mýshelerining óz sheshimi ghoy.

-Alla quat bersin.A qyldy, shynshyl halyq sizdermen birge.

-Niyetinizge rahmet! Halqymyzben biz de birgemiz!

-Biylikte myqty ekonomist túlgha deytin kim bar? Álde bәri de uaqyt aghynymen, kreslolarynan airylmay kele jatqandar ma?

-Biylikte tek qana bilimsizder otyr degenge men senbeymin. Talay-talay myqty, óz isne myghym azamattar, ekonomister bar. Biraq bizding ekonomikamyz, ókinishke oray, jogharghy biylikting sayasy tәbetin qanaghattandyrugha ghana júmys isteydi. Sol kez kelgen ekonomist-sheneunik osy qaghidattan shygha almaydy. Minez kórsetse, ya sottalady, ya syrtqa ketuge mәjbýr bolady. Bir sózben aitqanda, biylikte bilikti mamandar bar, biraq olar biylikte ýstemdik etken sayasy talaptardyng qúly bolugha mәjbýr.

-Ekinshi, biyliktegilerding balalary keremet basy isteytinder me? Nege olar Qazaqstannyng týrli mayshelpek oryndaryn basqarady?

-Óitkeni bizde biylikting óz  ishinde kadrlardyng ósui kópe-kórineu tensizdik jaghdayynda jýzege asuda. Tamyr-tanystyq prinsiypi myqtap ornyqqan. Osynyng bәri bilimdi de bilikti, biraq joghary jaqta kókeleri joq jastardyng ashu-yzasyn tughyzuda. Múnday dәstýrdi joy kerek! Búl bastyqtardyng balalary mýldem óspesin degen sóz emes. Olar basqalarmen birge teng dәrejede konkursqa týssin, baghyn jalpygha birdey talaptar negizinde synap kórsin degen sóz

-Ýshinshi, qazaq ziyalylary kim kóringenning jemine ainalyp, dalada qalyp jýr. Aqsha degende esteri shyghyp ketedi. Mine sol ziyalylardyng ózderi jeke bas qosyp, jana bir partiya qúra alar ma edi?

-Ol ziyalylardyng óz isi bolar. Meninshe, naghyz ziyalylardyng bәri bir adamday bir partiyagha enip ketkeni dúrys emes siyaqty. Naghyz ziyaly ol - qaytalanbas, bir partiyanyng Jarghysyna syimaytyn ýlken túlgha! Ol - erkin oilaytyn, tәuelsiz jýretin adam. Sol jaghyn da úmytpayyq.

-Qazirgi partiyalar arasyndaghy әdil bәsekelestikting dengeyi qanday? Búghan qanday bagha beresiz?

-Bizde sayasy partiyalar arasynda órkeniyetti bәseke dәstýri qalyptasqan. Bir jaghynan - «Núrotan» men onyng sybaylastary, ekinshi jaghynan - oppozisiyalyq partiyalar. Partiyaaralyq bәseke tolyqqandy bolu ýshin olardyng barlyghyna teng jaghday jasaluy tiyis. Onyng bәri partiyalardyng tirkelui men qyzmet etuine, memlekettik BAQ-targha qol jetkizui men saylau komissiyalaryna mýshe boluy siyaqty asa manyzdy nәrselerge tikeley baylanysty.

-Oppozisiyanyng biylikke yqpaly nege tómen, key bolghan kelensizdikterge belsene yqpal etkende key mәselelerge biylik nazar audaryp dúrys sheshim tapqanda qayghyly jayttar bolmaspa edi.

Oppozisiyanyng әlsiz bolunyng sebebi nede dep oilaysyz?

-Qazaqstan oppozisiyasy әrtýrli kýshter men túlghalardan qúrylghan jandy, ózining jetistikteri men kemshilikteri bar organizm. Kogham qanday bolsa, onyng balama oiyn bildiretin oppozisiya da sonday! Oppozisiyanyng biylikke yqpaly ol kýsheygen sayyn arta týspek. Al kýsheyding bir joly - birigu. Ol turaly jii aitylady. Biraq ambisiya degen qúrghyr ylghy da qolbaylau bop jýr.

-JSDP nyng negizgi ústanym baghyty qanday ? Biylik ýshinbe joq el mýddesimen demokratiya ýshin kýresesizder me?

-Biylik ýshin kýresse, «Núrotan» kýressin. Biz halyq jaghyndamyz!

-Sizderde sheshimder men basty mәseleler basshylardyng yqpalymen sheshile me, joq kenesten talqydan óte me?

-Barlyq sheshim tek qana sezd, Sayasy kenes jәne Tóralqada qabyldanady. Eng dúrysy sol!

-Memlekettik qarjyny qadaghalau men әkimder isining dúrys atqaryluyna qanday jol úsynar ediniz?

-Ol ýshin jergilikti mәslihattardyng rolin kýsheytu kerek. Jәne de onyng qúramynda el arasynda bedeli bar, pikirin ashyq aita alatyn, әkimning auzyna qarap qalmaghan, layyqty deputattar bolsa, atqarushy biylik aiylyn jiyp jýrer edi.

-Telarnadan "óner iyelerinin" syr súhbattary saghattap berilse de sayasy qoghamdyq manyzdy pikirlerge qysqa minuttar ghana beriledi. Kópshilik qauym arasynda da qoghamdyq telearna jayynda sózder bar. Osyghan kózqarasynyz qanday?

-Qoghamdyq teledidar turaly biz birazdan beri aityp kelemiz. Býginde búl mәsele asa zәru, óitkeni shyn mәninde kóppartiyalyq Parlament joq kezding ózinde, qoghamda bolyp jatqan prosesterge kópshilik bolyp bagha berudi dәl osy Qoghamdyq teledidar úiymdastyra alar edi.

-Qazirgi әlemdik sayasatta qúbylyp túr. Batys, eki alyp kórshi, músylman elderi arasynda qanday sayasat ústanudy dúrys sanaysyz?

-Bizde syrtqy sayasaty qalyptastyru qogham yqpalynan tys sheneunikter toby - Syrtqy ister ministrligining qolymen jýzege asyryluda. Tәuelsiz sarapshylar men mamandardyng oi-pikiri eskerilmey jatady. Syrtqy sayasattyng strategiyalyq sipaty joq! Aldymen osy jaghyn rettep aluymyz qajet.

Ekinshiden, syrtqy sayasat basymdyqtaryn belgileude Parlamentting roli artuy tiyis. Yaghni, asa manyzdy halyqaralyq bastamalar naq osy Parlamentting sýzgisinen ótui kerek. Sonda ghana ol sheshimderding bir qaynauy ishinde bolmay, tiyimdiligi artady.

Negizgi baghyttarghy kelsek, qysqasha aitqanda, europalyq ómir standarttaryna jaqyndaghanymyz abzal. Reseymen kórshi retinde sanasu әri syilasu kerek, biraq belgili bir mindettemeler jýkteytin sayasy odaqqa kiru jaghyna abay bolghan jón. Óitkeni, ol jaghdayda halyqaralyq arenada Qazaqstannyng derbes sayasat jýrgizu manevri shektelip qaluy mýmkin. Qytaymen de baylanysty órkeniyetti týrde týzu qajet, onyng ekspansiyasynyng kólenkesinde qalyp qon qaupin anyq úghynugha mindettimiz. Basqa kórshilermen de qarym-qatynasty dúrystap alghanymyz lәzim bolar edi.

-Ámirjannyng últshyl ekenine senbeymin. Últshyl bolsa últshyldarmen bir kezdesui kerek edi ghoy. Oilaytyny - Bolat Ábilov bolyp jýr búl jigittin.

-Qoghamda әrtýrli pikir aityp jýrgen barlyq kýshtermen shama-sharqymsha kezdesip jýrmin. Últyma adal bolu - paryzym. Ábilevpen (nemese basqalarmen) birge jýrsem, nesi aiyp? Keshiriniz, týsinbedim súraghynyzdyng astaryn...

Sony

«Abay-aqparat»