Senbi, 27 Sәuir 2024
Biylik 7337 8 pikir 14 Jeltoqsan, 2020 saghat 18:04

«Olar «qazaq túrmaghan» degen jerde myndaghan qazaqtyng sýiegi jatyr»

Kesheli-beri býtin qazaq qoghamy Resey memlekettik Dumasynyng Bilim jәne ghylym jónindegi komiytetining tóraghasy Vyacheslav Nikonovtyn: «Qazaqstannyng territoriyasy – Reseyding ýlken syilyghy» degen sózine qatysty dýrligip túr.

Osyghan deyin orys sayasatshysynyng dau tudyryp, alauyzdyq shaqyrghan sala-qúlash sózderine qatysty QR Syrtqy ister ministrligi reaksiya bildirip, Reseyge narazylyq notasyn tapsyrghan edi. Odan keyin birli-jarym sayasatkerler resmy pikir aityp, jauap bergendey boldy desek te, eldegi iri-iri sayasy partiyalar ýnsiz boldy.

Býgin «Abai.kz» portalynyng kontent-redaktory Ábil-Serik Áliakbar: «Saylaugha týsetin partiyalar Nikonovqa ne deydi?», degen ortaq saual tastaghan edi. Birinshi bolyp «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy jauap beripti. Marhabat!


RF Memlekettik Dumasynyng deputaty
V. A. Nikonovtyng mәlimdemesine qatysty
Qazaqstan «Aq jol» demokratiyalyq partiyasynyn
MÁLIMDEMESI

Resey Federasiyasy Federaldyq jinalysy - Memlekettik dumasynyng deputaty, bilim, mәdeniyet jәne ghylym komiytetining tóraghasy V.A.Nikonov: «Qazaqstan degen el bolmaghan, al Soltýstik Qazaqstan mýlde qonystanbaghan jer bolghan. Qazaqtar ontýstik ónirdi ghana mekendegen. Jәne, shyn mәninde, Qazaqstan aumaghy Resey men Kenes Odaghy tarapynan berilgen «ýlken syilyq», dep Birinshi arnadaghy «Ýlken oiyn» baghdarlamasynyng efiyrinde aitty.

Qazaqstannyng «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy búl mәlimdemeni arandatushylyq dep sanap, elder arasyndaghy tatu kórshilik qarym-qatynas ruhyna syzat týsiredi dep esepteydi.

Resey parlamentining joghary lauazymdy adamynyng auzynan shyqqan búl arandatu Qazaqstan Respublikasynyng Tәuelsizdik kýni qarsanynda qorlaushy fakt retinde qabyldanyp, bizding elimizding milliondaghan azamattarynyng narazylyghyn tudyrdy.

QR Syrtqy ister ministrligining diplomatiyalyq habarlama jibergeni barshamyzgha belgili. Onda keybir reseylik sayasatkerlerding Qazaqstangha qatysty jii arandatushylyq әreketteri memleketter arasyndaghy odaqtastyq qatynastargha eleuli zalal keltiretini aityldy. QR SIM Resey tarapynan berilgen mәlimdemelerdi eskere otyryp, RF resmy túlghalary tarapynan múnday mәlimdemelerge jol bermeu sharalaryn qabyldaudy talap etti.

Osy ústanymgha tolyqtay qosyla otyryp, Qazaqstannyng «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy men onyng Respublika Parlamentindegi deputattyq fraksiyasy múnday arandatulargha jol berilmeu kerektigin, olardyng tarihy túrghydan búrmalaghanyn, sonday-aq halyqaralyq qúqyq normalaryn tolyq elemegenin de atap ótedi.

Qazaqtar myndaghan jyldar boyy ózderi túryp jatqan aumaqtyng avtohtondy (bayyrghy) halqy bolyp tabylady. Al osy zamanghy tәuelsiz Qazaqstannyng aldyndaghy memleketter ejelgi Parsy memleketining zamandasy Túrannan, Týrki qaghanattarynan Altyn Ordagha deyin sozylady. Sonyng negizinde 1465 jyly payda bolyp, 1847 jyly onyng aqyrghy hany Kenesarynyng ólimimen song joyylghan Qazaq handyghy - ejelgi prototýrik jәne týrki memlekettik qúrylymdaryna bastau alghanyng eske salugha tiyispiz.

1897-1901 jyldary Soltýstik Qazaqstanda F.Sherbina ekspedisiyasy, al 1902-1903 jyldary S.Shvesov ekspedisiyasy júmys istedi, olar Dala ólkesining 13 uezining túrghyndaryn jәne Sibir temir joldary ótetin audandarda, onyng ishinde Petropavl beketi men Aqmola oblysynyng Petropavl uezin qonystandyrudyng sharuashylyq qúrylymy men sipatyn egjey-tegjeyli zerdeledi. Atalghan zertteuler atalghan jerdegi «qyrghyz» (qazaq) halqynyng basym ekendigin kórsetti.

Búl ekspedisiyalardyng júmysyna Alash Ordanyng bolashaq kóshbasshysy («Alash» Qazaq avtonomiyasynyng ýkimeti, 1917-1920 j.j.) Álihan Bókeyhan qatysty. 1920 jyldyng tamyzynda Mәskeude ótken Halyq Komissarlary Kenesining otyrysynda últtyq qúrylymdardyng shekaralaryn talqylau barysynda atalghan ekspedisiyalardyng statistikalyq derekterine sýiene otyryp, kórnekti «Alash» arysy, qazaq ghalymy, injener jәne matematik Álimhan Ermekov bayandama jasady.

Úsynylghan ghylymy mәlimetterding negizinde sol kezde Qyrghyz Avtonomiyalyq Kenestik Respublikasy qúryldy (1925 jyldan bastap oghan halqymyzdyng bastapqy aty – Qazaq Avtonomiyasy atauy berildi).

Keyinnen Qazaqstan aumaghy 1936 jyly Qazaq KSR-i qúrylghan kezde, sonday-aq 1991 jylghy 21 jeltoqsandaghy TMD-nyng maqsattary men qaghidattary turaly Almaty deklarasiyasymen rastaldy.

1929-1932 jyldary bolishevikter úiymdastyrghan újymdastyru sayasatynyng nәtiyjesinde Qazaqstannyng býkil aumaghynda últtyq katastrofa men halqymyzdyng ýshten eki bóligining joyyluyna әkep soqqan Úly asharshylyqtyng oryn alghanyn eskeru qajet. Keybir mәlimetter boyynsha, 4 mln-gha juyq qazaq qaza tapqan. Sol kezdegi respublika basshylarynyng hat-habarlarynda habarlanghanday, qazaq dalasynyng keybir audardarynda bir de bir tiri jan qalmaghan.

Búl baytaq jerding bayyrghy halqynyng ýlesining tómendeuine әkeldi. Býginde osy jaghdaydy keybir kórshilerimiz «qonystanbaghan jer» dep aitady. Shyndyghynda búl jerlerde qazaqtyng sýiegi shashylyp jatyr. Milliondaghan jazyqsyz adamdardyn, qazaq, ukraiyn, orys halyqtaryn ayamaghan, sonyng ishinde әielder men balalardyng azapty ólimi ýshin jauapkershilik totalitarlyq rejimge negizdelgen.

Osy qúrbandardy elemeu, tipti ony tarihty búrmalau men qisynsyz talap qoigha syltau etu – masqara jәne úyatsyzdyq.

Biz Ekinshi dýniyejýzilik soghystyng zardaptaryn, soghystan keyingi qiyndyqty, 90-shy jyldardaghy daghdarysty, ekonomikany qalpyna keltiru kezenin basqa últtarmen birge jenip shyqtyq. Biz azamattarymyzdyng dostyghy men senimin baghalaymyz, әrqaysymyzdyng tilimiz ben últtyq mәdeniyetimizdi qúrmetteymiz. Biz Qúday men tarih búiyrtqan kórshilermen yntymaqtastyqta ómir sýruge tyrysamyz.

Resey Federasiyasymen qarym-qatynas birqatar memleketaralyq aktilermen bekitilgen:

- 1992 jylghy 15 mamyrdaghy Újymdyq qauipsizdik turaly shart (ÚQSh);

- 1992 jylghy 25 mamyrdaghy Qazaqstan men Reseyding dostyghy, yntymaqtastyghy jәne ózara kómegi turaly shart;

- 1994 jylghy 21 qazandaghy Syrtqy shekaralardy kýzetudegi yntymaqtastyq turaly shart;

- 1995 jylghy 20 qantardaghy Resey men Qazaqstan yntymaqtastyghyn keneytu jәne terendetu turaly deklarasiya;

- 1998 jylghy 6 shildedegi XXI ghasyrgha baghdarlanghan mәngilik dostyq pen odaqtastyq turaly deklarasiya;

- 2010 jylghy 7 qyrkýiektegi Óniraralyq jәne shekara many yntymaqtastyghy turaly kelisim;

- 2013 jylghy 11 qarashadaghy XXI ghasyrdaghy tatu kórshilik jәne odaqtastyq turaly shart;

- 2013 jylghy 24 jeltoqsandaghy Qazaqstan Respublikasy men Resey Federasiyasy arasyndaghy әskeriy-tehnikalyq yntymaqtastyq turaly shart;

- 2014 jylghy 29 mamyrdaghy Euraziyalyq ekonomikalyq odaq (EAEO) turaly shart.

Sonymen qatar, 2005 jyly Qazaqstan Respublikasy men Resey Federasiyasy arasyndaghy memlekettik shekarany (18 qantar 2005 jylghy qazaqstan-resey memlekettik shekarasy turaly Kelisimge sәikes) delimitasiyalau ayaqtaldy.

Búl qújattardyng barlyghyna memleket basshylary qol qoydy jәne olardy eki elding parlamentteri ratifikasiyalady. Sondyqtan Memlekettik Dumanyng deputaty qalyptasqan shekaragha kýmәn keltirip, is jýzinde óz memleketining resmy ústanymyna qarsy kelip otyr.

Eger V.Jirinovskiyding jәne basqa da Memdumanyng deputattarynyn, Hakasiya spiykerining mәlimdemelerin eske týsirsek, múnday jaghday birinshi ret oryn alyp otyrghan joq. Múnday imperiyalyq oilau qauipti ýrdiske ainaluda.

Eng jamany, múnday mәlimdemeler kóbinese Qazaqstannyng halqyna baghyttalghan jәne ol bizding qogham ishinde senimsizdik ornatudy maqsat etedi.

Osyghan baylanysty, Qazaqstannyng «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy Qazaqstan men Reseyding memlekettik organdaryn notalardy resmy týrde tapsyrumen qatar, arandatushylyqtardyng jolyn kesu, beybitshilik pen tatu kórshilik qarym-qatynastardy saqtau jóninde barynsha pәrmendi, praktikalyq sharalar qabyldaugha shaqyrady.

Aghymdaghy jyldyng 20 qarashasynda qabyldanghan «Aq jol» demokratiyalyq partiyasynyng baghdarlamasynda: «Qazaqstan sheteldik sayasatkerler men BAQ-tyng arandatushylyq mәlimdemelerining obektisine ainaluda. Biraq tәuelsizdikting eng jaqsy kepilitankter men avtomattar emes, óz memleketine adal azamattar», delingen.

Biz Resey Federasiyasynyng basshylyghynyng osynday arandatushylyqqa nazar audaryp, tiyisti reaksiya bildiredi dep ýmittenemiz.

Otandastarymyzdy sabyr etuge, Ýkimetimizdi – beybitshilik pen Respublikamyzdyng jer tútastyghyn qamtamasyz etuge shaqyramyz.

«Aq jol» demokratiyalyq partiyasy

Abai.kz

8 pikir