Biyl Semeyde jylu beru dúrys jolgha qoyylyp, býginde halyqtyng razylyghynda shek joq. Shahardy jylytu kezenine dayyndau maqsatyna bólingen qyruar qarjy tiyimdi paydalanyldy. JEO-1, birqatar qazandyqtar kýrdeli jóndeuden ótip, jylu magistralidary auystyryldy. Nәtiyjesinde semeylikter biylghy qysta qyz-qyz qaynap otyr.
Biyl jylytu kezeni bastalmastan búryn qalada birshama tynghylyqty júmystar jýrgizildi. Atap aitqanda, qaryzgha belshesinen batqan túrghyndarmen jiyi-jii kezdesuler úiymdastyrylyp, ótken jyldary apatty jaghday oryn alghan jylu qazandyqtary jóndeldi. Sonday-aq, ýilerin qys mausymyna dayynday almaghan jekemenshik pәter iyeleri kooperativteri de syngha úshyrap, termojanghyrtu baghdarlamasy arqyly jylu energiyasyn ýnemdeu qajettigi de kýn tәrtibine qoyyldy. Atqarylghan ister nәtiyjeli bolyp shyqty.

Biyl Semeyde jylu beru dúrys jolgha qoyylyp, býginde halyqtyng razylyghynda shek joq. Shahardy jylytu kezenine dayyndau maqsatyna bólingen qyruar qarjy tiyimdi paydalanyldy. JEO-1, birqatar qazandyqtar kýrdeli jóndeuden ótip, jylu magistralidary auystyryldy. Nәtiyjesinde semeylikter biylghy qysta qyz-qyz qaynap otyr.
Biyl jylytu kezeni bastalmastan búryn qalada birshama tynghylyqty júmystar jýrgizildi. Atap aitqanda, qaryzgha belshesinen batqan túrghyndarmen jiyi-jii kezdesuler úiymdastyrylyp, ótken jyldary apatty jaghday oryn alghan jylu qazandyqtary jóndeldi. Sonday-aq, ýilerin qys mausymyna dayynday almaghan jekemenshik pәter iyeleri kooperativteri de syngha úshyrap, termojanghyrtu baghdarlamasy arqyly jylu energiyasyn ýnemdeu qajettigi de kýn tәrtibine qoyyldy. Atqarylghan ister nәtiyjeli bolyp shyqty.
Oblys basshysy Berdibek SAPARBAEV Semey qalasyndaghy jylu mәselesin әrdayym baqylauda ústap keledi. Ol Semeyge kelgen bir saparynda arnayy baqylaytyn beyne qondyrghynyng júmysymen de tanysqan bolatyn. Qysty jyly ótkizuding bir amaly osy beyneqondyrghy bolyp túrghandyghy jasyryn emes. Sebebi qaryzgha belshesinen batqan «Jylukommunenergo» mekemesi jyl sayyn kómir alatyn aqshasy bolmay daghdaryp qalady. Al jylu qazandyqtarynda bey-bereket qadaghalausyz jýrgen júmysshylar ne jalaqy ala almay, ne jóndep ot jaqpay, sonyng nәtiyjesinde keybireuler kómirdi jasyryn úrlap, qappen satyp jibergen de jaghdaylar kezdesip qalyp otyrdy. Al endi elektrondy shúghyl basqaru ortalyghy arqyly qaladaghy barlyq jylu qazandyqtaryndaghy jaghdaylar kózden tasa qalmay, baqylanyp túratyn boldy.
Tiyelip jetken kómirdi endi túrghyn ýy kommunaldy sharuashylyq salasynyng mamandary, júmysshylary ghana ala alatyn bolady. Sonday-aq, jylu qazandyqtaryna kómir jetkizetin jýk kólikterine «Navigator» jýiesi ornatyldy. Osynyng nәtiyjesinde kómir tiyelgen kólikterding baghytyn qadaghalaugha mýmkindik bar. Al beyne jazbalar ýsh aigha deyin saqtalady.
«Jol kartasy» baghdarlamasy boyynsha Semeyding jylu qazandyqtaryn jóndeuge qyruar qarajat bólingendigi belgili. Býginde bólingen qarajatqa qaladaghy eng iri degen tórt jylu beru ortalyqtarynda jóndeu júmystary jýrgizilgen. JEO-de tórt, AQ-1-de ýsh jylu agregaty, sonday-aq «Ortalyq» jәne Shýlbi kentindegi AQ-2 jylu qazandyqtary da kýrdeli jóndeuden ótti.  Jylu jelileri men qúbyrlardyng auystyryluy, rettelui de kóppәterli ýilerding jyly boluyna septigin tiygizip otyr. «Ortalyq» jәne «103-103 a» jylu qazandyqtaryna qosymsha qarajat bólu arqyly jóndeu júmystary tiyanaqty jýrgizildi. Búl júmystar qansha degenmen halyq tyghyz ornalasqan audandardaghy jylu beru mәselesin onaltudyng birden-bir manyzdy qadamy edi. Semeyde jylu kezeni bastalghannan beri qaray túrghyndardyng quanyshynda shek joq. Aldynghy jyldargha qaraghanda biyl pәterleri jyly, kónilderi de jayly.
Hafiz Mataev, qogham qayratkeri, ardager:
- Ótken jazda, jylytu kezeni bastalmas búryn Semeyde ómiri istelmegen qyruar júmys jýzege asty. Oblys Ákimi Berdibek SAPARBAEV osy mәsele boyynsha Semeyge birneshe ret kelip, bólingen qarjynyng tiyimdi júmsaluyn, jóndeu júmystarynyng sapaly atqaryluyn erekshe baqylaugha aldy. Qala әkimine de qatang talap qoydy. Ortaq iske qala halqy júmyldyryldy. Endi, mine, sonyng nәtiyjesin kórip otyrmyz. Byltyr suyqqa úrynghan Sol jaghalau halqy biyl qyz-qyz qaynap otyr. Ýilerindegi temperatura - +28. Áriyne, búdan temperaturasy tómen biren-saran ýiler bar. Meninshe, zarlaytynday eshtene joq. Zapasta túrghan jylu qazandyqtary da kónilimizge medeu. Qystan qysylmay shyghamyz.

Oralghaysha Toqqaliyeva, zeynetker, «Altyn alqa» iyegeri:
- Men balalarymmen birneshe jyldan beri Sementshiler kentinde túryp kelemin. Búryn qys bolsa boldy, osy audannyng jylu mәselesindegi týitkilder bastalatyn. Pәterler jylynbay, kishkentay  balalar jii auyryp, mazamyz ketetin.
Al, biyl oblys, qala basshylyghy tarapynan qolgha alynghan naqty sharalardyng nәtiyjesinde baspanamyz sapaly jylumen qamtamasyz etilip, kónilimiz jaylandy. Tipti, songhy kýnderi qatty ayaz bolyp, dalada temperatura -40 gradusqa deyin tómendegen kezde de pәterimiz jyly boldy. Menimen bir ýide túratyn kórshiler de biylghy qysta jyldaghyday tonbaghandaryna dәn riza. Baspananyng jyly boluy otbasyndaghy jaylylyq pen iygilikting bastauy ghoy.

Rinat Músanov, Semeydegi Shәkerim danghylynyng túrghyny:
- Bizding ýide de múnday jylu búryn-sondy berilip kórgen emes edi. Qala әkimdigi túrghyndar Jana jyldy jaqsy qarsy alu ýshin barlyq jaghdaydy jasady. Jylu basyndaghylardyng tiyanaqty júmys isteuine mýmkindik jasaghan oblys basshysy  Berdibek SAPARBAEVQA alghysymyz sheksiz.
Asqar Asylbekov, qala túrghyny:
- Qala basshysy tipti tang atpay jylu qazandyqtaryn ózi aralap kórip, jyludyng halyqqa tolyqqandy jetuin qamtamasyz etti. Kóp rahmet. Ýiimiz ornalasqan Janasemey audany aty aityp túrghanday halyq tyghyz ornalasqan audan. Semeyding sol jaghalauy. Sondyqtan da halyq kóp ornalasqan jerdegi audannyng jylugha qol jetkizui asa manyzdy.
Qaladaghy Yunosti yqsham audany jylu men qaryz mәselesi qordalanghan audan bolatyn. Biyl búl audannyng túrghyndary da rizashylyqtaryn bildirip jatyr. Jylda jylu keshigip jetetin. Ábden tonyp, auyryp qalghan kezde ghana jylu beriletin. Al kelgen jylu mardymsyz bolushy edi. Sol qiyndyqtar artta qaldy, biyl jyly ýide otyryp jylynyp qaldyq deydi túrghyndar. Al Janasemey audany túrghyndarynyng aituynsha, byltyrlary jylumen birge ystyq su da múng bolyp qalghan eken. «Jylukommmunenergo» mekemesi de biyl úiymshyldyqpen júmys isteude. Olar halyqpen tyghyz baylanys ornatyp, arnayy kýnderi televiydenie arqyly halyqpen tikeley efirde jýzdesedi, әri gazet-jurnaldar arqyly túrghyndargha jylu aqysyn uaqtyly tóleudi ótinude. Atalmysh mekeme qyzmetkeri Mәdy Ómirzaqovtyng aituynsha, túrghyndardyng qaryzdaryn óteuge úmtylyp jatqandary quantady. Al týsken aqsha jylu magistrali jýielerin, qazandyqtardy janartugha júmsalmaq.
Sonday-aq, búryndary jyludan tarshylyq kórip kelgen Energetik poselkesindegi túrghyn ýiler «Zoovetinstitut» qazandyghy esebinen mardymdy jylugha qol jetkizip otyr. Qalanyng ong jaghalauyndaghy «35 kvartal» qazandyghynyng quattylyghy da artty. Ol ýshin qosymsha sharalar atqarylyp, jana transformatorlar ornatu arqyly mәsele sheshimin tapty. Kómir tasymaly, qory әrdayym basty nazarda. Otynnyng búl týrining «Jylukommunenergo» mekemesine túraqty týrde jetkiziledi. Aghymdaghy jyldyng 7-aqpany kýngi mәlimet boyynsha, múnda 279,6 myng tonna kómir jetkizilgen.  Onyng ýstine qazirgi kómir qory 15 kýn merzimge erkin jetedi eken. Nәtiyjeli júmystyng arqasynda biyl jylu beru qyzmetinde eshqanday kemshilikter oryn alghan joq. Tek túrghyn ýy jekemenshik pәter iyelerining qys mausymyna dúrys  dayyndamaghan túrghyn ýilerinde ghana bólme temperaturasy mardymsyzdau boldy. Qala әkimining eskertpesine oray podezderi men pәterlerining esik-terezelerin jylylap  alghandar pәterlerinde alansyz otyr.

- Ótken jylghy suyqty esime de alghym kelmeydi, shýkir ol problemalar biyl joq, - deydi qala túrghyny Tamara Aliyeva. - Bólmemiz jyly, ýy termometrining kórsetkishi +22-24 gradus, ystyq su da túraqty berilip jatyr. Oblys Ákimine, qala basshylyghyna rizamyz.
№1 jylu uchaskesining bastyghy Tynysbek Jaghynbetovting aituynsha, ótken jazda 2,5 shaqyrymdy qúraytyn jylu jelileri auystyrylypty. Jәne jekemenshik pәter iyeleri kooperativterining dúrys júmys isteuining arqasynda әr ýiding jylu jýieleri auystyrylyp, podezder әzirlenip, qúbyrlar shayylghan.                                                                      
- Ayta ketu kerek, biyl qazandyq ta janardy, - dedi №1 jylu uchaskesining bastyghy Tynysbek Jaghynbetov. - Ayazdy kýnderde semeylikterding ýii jyly boldy. Osynday qyruar sharualar atqarylghandyghy biz ýshin jetistik.
Túrghyndardy termojanghyrtu mәselesi qyzyqtyryp otyr eken. Pәter iyelerining birazy keler jyly qysty jaqsy ótkizu ýshin ýidi termojanghyrtu arqyly kýrdeli jóndeuden ótkizu qajet degen sheshimge kelipti.
Sementshiler kentindegiler de jylugha qatysty ókpe aitpaydy. Jyl sayyn ýide syrt kiyimmen jýretin Sementshiler kentining túrghyndary biyl rizashylyqtaryn bildirip jatyr.

Semey
«Abay-aqparat»