Qazaq halqynyng bas qazany – Týrkistan qalasynda túrghan qasiyetti «Tayqazan». Búl «Tayqazandy» atalarymyz qazaqtyng yrysy, baylyghy, qazynasy, qúty dep qasterlegen.

Kenes ýkimeti 1934 jyly Týrkistandaghy qasiyetti «Tayqazandy» «Sankt-Peter­burgtegi ortalyq múrajaygha qoyamyz» dep alyp ketti. Sol qasiyetti «Tay­qazanmen» qazaqtyng barlyq yrysy, qazynasy birge ketti.

Arada 55 jyl ótken song 1989 jyly qazaqtyng birtuar úly, últ janashyry Ózbekәli Jәni­bekov aghamyz qasiyetti «Tayqazandy» Qoja-Ahmet Yassauy múrajayyna qayta ornatty. «Tayqazan» elge yrys ala keldi. Qasiyetti «Tayqazan» qaytyp oralghan son, eki jyldan keyin qazaq tәuelsiz el atandy.

Qazaqtyng keng baytaq jerin­degi bar baylyqtyng qojasy qazaq bolyp edi. Biraq qazaq bar qazynadan qayyr kórmey otyr. «Qazannan qaqpaq ketse, itten úyat ketedi» degen maqal bar. Bizding qasiyetti «Tayqazanymyz» Reseyden qaqpaqsyz qaytty. Qazaqtyng bar qazynasy, ústaghannyng qolynda, tis­tegen itting auzynda ketip jatyr. Qara qazan qaynap túr, bi­raq qazaq ashqúrsaq jýr. Qa­zaqtyng óz baylyghy ózine búiyrmay, alaqan jayyp shetelderden qaryzgha aqsha súrap júr.

Osylardyng bәrin saralay kele me­ning úsynysym: birinshi­den, Týrkistan­daghy qasiyetti «Tayqazandy» ózine say qaq­paqpen jabu kerek. «Tayqazannyn» kóshirmesin jasaugha, shetelge kubok etip taratugha, oiynshyq etip satugha, sayasy oiyn qúralyna ainaldyrugha qatang tyiym salghan jón. «Artyq qylamyz» dep tyrtyq qylyp jýrmeyik. Ghasyrlar boyy atadan balagha jalghasyp kele jatqan qazaqtyng salt-dәstýri, yrym-tyiymdary bosqa dalagha ketpeydi. «Elden qazan ketse, qazaqtan yrys ketedi» degendi úmytpayyqúmytpayyq.

Jәnibek Qojyqtyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz