Dýisenbi, 20 Mamyr 2024
Janalyqtar 3614 0 pikir 7 Qazan, 2011 saghat 05:08

Tәuelsizdik – úly múrat, qasterli úghym

Jana dәuir 1991 jyldyng jeltoq­sanynan bastaldy. Núrsúltan Ábish­úly Nazarbaev Tәuelsizdikting syn sa­ghat­tarynda nar jýgin moyymay kóte­retin qajyrly qayratker, dana sayasatker retinde elimizdi senimmen algha bastady. Elbasymyz últynyng ýmitin aqtap, eldi el qyldy, derbes, egemendi Qazaqstan memleketining negizin qalady, irgeli memleket qúrdy. Eng bastysy, múnyng bәrine janjalsyz, jaghalassyz, jasampazdyq arqyly jetti.  Búnday jetistik birlikti eli, bilikti tóri, eng bastysy, dana basshysy bar qoghamnyng ghana qolynan keledi.

Jana dәuir 1991 jyldyng jeltoq­sanynan bastaldy. Núrsúltan Ábish­úly Nazarbaev Tәuelsizdikting syn sa­ghat­tarynda nar jýgin moyymay kóte­retin qajyrly qayratker, dana sayasatker retinde elimizdi senimmen algha bastady. Elbasymyz últynyng ýmitin aqtap, eldi el qyldy, derbes, egemendi Qazaqstan memleketining negizin qalady, irgeli memleket qúrdy. Eng bastysy, múnyng bәrine janjalsyz, jaghalassyz, jasampazdyq arqyly jetti.  Búnday jetistik birlikti eli, bilikti tóri, eng bastysy, dana basshysy bar qoghamnyng ghana qolynan keledi.

Tәuelsiz elding adamdary arasynda abyrjushylyqtar, uaqytsha kýizelis­ter men daghdarystar kezdespey qoy­mady. Demek, tәuelsizdigimiz elge de, Elbasyna da ýlken syn boldy. Ol dýniyejýzindegi elderge, olardyng bas­shylaryna ózin tanytugha, moyyndatugha tiyis boldy. Búl rette Qazaqstan Res­publikasynyng Tәuelsizdigin ony­men týbi bir tuysqan Týrkiya birden quana qúptap, qolyn sozdy. Odan song basqa elder birinen song biri Qazaq­standy derbes, tәuelsiz memleket dep ishki jәne syrtqy sayasat arasynda qarym-qatynastar ornatu qajet ekendigine moyyn búrdy. Geografiyalyq, aumaqtyq jaghynan alghanda jer kólemi jóninen Qazaqstan dýnie jýzinde toghyzynshy oryn alatyndyghy talay sheteldik әriptesterdi tamsandyrmay qoymaytyn edi. Óitkeni, qos qúrlyqty - Europa men Aziyany alyp jatqan bizding Ota­nymyz ózining tabighy bayly­ghymen ghana emes, sonday-aq bayyrghy qazaq jerinde aluan týrli últtar men úlystar, tilder men dinder ókilderi eshqanday qaqtyghyssyz, qaghaju kór­mey, tatu-tәtti, dostastyq, tuystyq jaghdayynda ómir sýrip jatqandyghy ózge elderding qay-qaysyna da ónege bolarlyq qogham­dyq negizde toptasudyng tolyq­qandy ýlgisi edi.

El ekonomikasynda batyl da jý­yeli, jigerli de jedel ózgerister jýr­gizudi ómirding ózi talap etti. Búl rette ekonomikamyz ben adamdary­myzdyng ómirinde totalitarlyq jýie­ning sar­qyn­shaqtarynan batyl arylu, damuy­myzdyng jolyn aiqyndau jýzege asy­ryldy. Qalada da, auylda da, dalada da adamdarymyzdyng әl-auqatyn birtindep kóteru baghytynda iygi ister atqaryldy.

Josparly ekonomikadan naryqtyq ekonomikagha kóshu, Astanany Alataudan Arqagha auystyru, elimizding últtyq qoryn jasaqtau jәne Qazaqstan-2030 strategiyasyn qúru. Kenes Odaghynan enshisin alyp, sol sәtte jan baghudyng ózi múng bop túrghan kezde, Qazaqstan Preziydenti osynday batyl bastamalardy qolgha aldy. Býginde elimiz óz memlekettiligin birjolata bekitip, damudyng qazaqstandyq  modelin qalyptastyrdy. Osy kezende ghasyrgha bergisiz joldan ótti, auqymy jaghynan orasan tabys­targha qol jetkizdi.

Qazaqstannyng jana Konstitusiya­synyng (1995 jyly) qabyldanuy tәuel­sizdigimizding asa biyik sayasy belesi boldy. Onda biylik qúrudyng jana qaghidalary bekitildi, azamattardyng negizgi qúqyqtaryn qorghau qolgha alyndy. Qazirding ózinde bizding basty jetistikterimiz - býkil halyq bolyp qabyldaghan osy Konstitusiyanyng jemisi dep aita alamyz. Ata Zang degen atqa ie bolghan Konstitusiyamyz - bizding Negizgi Zany­myz. Ol -  memleketimizding basqa zan­da­ryna jol kórsetudin, jón silteu­ding qaynar kózi, týp qazyghy.

Qazaqstan Respublikasy Konstitu­siya­synyng qabyldanuy memleket­ti­likting zandy týrde rәsimdelgenin aighaqtap, eldegi tyng ózgeristerge jol ashty. Preziydent sol kezdegi kýrdeli jaghdaygha qaramastan, óz halqyna damu­dyng sara jolyn úsyndy, búl onyng jeke erligining dәleli. Qazaq­standyqtar ózining kóshbasshysyna, onyng gýldenu men órkendeuge tezirek jetu maqsa­tynda elding konstitu­siyalyq qúry­lysyn ózgertu qajettigi turaly iydeya­syna senip qana qoymay, iske de asyrdy.

Mine, osynday kózqaras beybit­shiliktin, túraqtylyqtyn, ózine degen senimdilik pen órkendeudin, yaghny býgin­de sheteldikterding auzynan týspeytin «damudyng qazaqstandyq jolynyn» tiyimdi kepiline ainaldy. Negizgi zang últ qúralatyn negizgi prinsipterdi: adam túlghasynyng jogharghy qúndylyghyn, adamdardyng teng qúqylyghyn, kez kelgen sebep boyynsha kimdi de bolsyn kemsituge tyiym salynuyn, menshikke qol tiygizuge bolmaytynyn, pikir aluan­dyghyn, adamdardy óz qúqyqtary men bostandyqtarynan aiyrugha bolmay­tyn­dyghyn, halyqtyng egemendigin, t.b. aiqyndaydy.

Qazaqstandy preziydenttik respublika dep jariyalaghan da sol Ata Zanymyz. Sonday-aq «Qazaqstan Res­pub­likasynyng Parlamenti jәne onyng deputattarynyng mәrtebesi turaly» Konstitusiyalyq zandar qabyldap, Parlamentting zang shygharu funksiyasyn jýzege asyratyn respublikanyng joghary ókildi organy bolyp tabylatynyn da bekitip berdi. Sóitip, bizding elimizde túraqty negizde júmys isteytin, eki palatadan: Senattan jәne Mәjilisten túra­tyn Parlament ómirge keldi. Ótken jyly osy Parlamentting 15 jyldyq merey­toyyn atap ótip, býginge deyingi atqarghan isterin qorytyndyladyq.

1996 jyly 28 mausym kýni birinshi shaqyrylymnyng birinshi sessiyasy ayaq­tal­ghanda sóz sóilegen Elbasy N.Nazarbaev: «Parlament kәsiby jәne jetkilikti týrde qúzyrly zang shygharushy organ retinde respublikalyq jәne aimaqtyq mýdde­lerdi ýilestirudi qamtamasyz etuge, jetkilikti dәrejede sapaly zang jobalaryn jasau júmysyna qabiletti ekenin kórsetti», - dep zang shygharu orga­nynyng alghashqy qadamyna joghary bagha bergen bolatyn.  Sol jyldary zang joba­laryn talqylau barysynda keybir miy­nistrlerding Parlamentke kelip, zang jobasy jóninde týsindirme beruden qashqaqtap jýrgeninen habardar bolghan Elbasy búl mәselege jeke toqtalady. Ýkimet mýshelerining Parlamentke dereu kelui kerek ekenin aita kelip: «Barlyq qalypty memleketterde ministrding Parlamentke kelui kәduilgi, qúrmetti is dep sanalady. Qazaqstan Parlamentining shyn mәninde qúrmetti organ boluyn jaqtay­tynymdy әrqashan aityp jýrmin, al onyng eki palatasy is jýzinde sonday organ bolyp otyr. Osynday bola berui ýshin men bәrin istegim keledi», - degen edi.

Alghashynda Mәjilis 67 deputattan saylansa, keyin 1998 jylghy konstiy­tusiyalyq ózgeristerge oray 77,  al 2007 jylghy mamyrda janartylghan Konstiy­tusiyagha sәikes 107 parlamentshiden túratyn boldy. Olardyng 98-i sayasy partiyalardan partiyalyq tizimder boyynsha jalpygha birdey, teng jәne tóte saylau qúqyghy negizinde jasyryn dauys beru arqyly saylandy. Al 9 deputat Qazaq­stan halqy Assambleyasynyng ókilderi bolyp tabylady.

Kәsiby Parlamentting basty ereksheligi - zang jobalaryn jan-jaqty qarap, talqylaudan ótkizip, túraqty júmys jasaytyndyghy. Deputattyng eng negizi mindeti halyqtyng kónilinen shyghatyn, mún-múqtajyn elep-eskeretin zandardy qabyldau ekeni anyq. Qazirgi tanda deputattyq korpustyng maqsaty - memle­ketting algha qoyghan baghytyn zanmen qam­ta­masyz etu bolsa, býginde kәsiby Parlament sol júmysyn tolyq atqaryp jatyr dep aitugha bolady.

Tәuelsizdik alghannan keyin elimizde josparly ekonomikadan naryqtyq eko­no­miy­kagha kóshu ýrdisi bastaldy. Aldy­men ekonomikalyq reformalar jýrgi­zildi. Qazaqstanda jýrgizilgen ekonomiy­kalyq reformalar respublika organ­darynyng ekonomikalyq basqarudaghy ró­lin, orny men funksiyasyn týbegeyli ózgertu joldaryn qarastyrdy. Miniys­trlikterding endigi mindetteri - basqaru emes, ónerkәsipterding tehnikalyq da­muyna, salaaralyq órkendeuine dúrys baghdar tandau júmystarymen ainalysu.

Egemendik alghan jyldar ishinde ózine tәn barlyq instituttary bar, әlemdik qoghamdastyqtyng yqpaldy mýshesi bolyp tabylatyn memleket qúryldy, onyng qauipsizdigi men tәuelsizdigi qamtamasyz etildi. Konstitusiyalyq jolmen memlekettik jәne sayasy biylik qúrylymdaryn janartu negizinde elding demokratiyalyq jolmen damuynyng berik irgetasy qalan­dy. Elding ishki ekonomikalyq jýiesi týbirimen ózgerip, damyghan órkeniyetti elderding eshqaysysynan kem týspeytin naryqtyq qatynastar men instituttar qúryldy. Sonyng negizinde Qazaqstan әlemdik ekonomikada óz orny bar elge ainaldy.

Elimiz Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining 2003, 2006, 2009 jyldary qatarynan ýsh birdey qúryltayyn ótkizdi. Ol býginde jahandyq ýnqatysugha jol ashatyn iri basqosugha ainaldy. Onyng maqsaty - jer betin mekendegen týrli halyqtardyng beybit ýnqatysuyn ornyq­tyru. Múny әlemdik keng auqymdaghy asa iri oqigha dep baghalauymyz kerek. Onyng beybitsýigishtik baghyty men tatulas­tyrghysh әleuetine әlem júrtshylyghy rizashylyqpen ýlken mәn berip otyr. Býginde Qazaqstanda qansha etnos bolsa, sonyng bәrine óz ortalyqtaryn ashyp, tilin, dinin saqtap, damytugha tolyq mým­kindik jasalghan. Búl jetistikke qazaqtyng peyilining kendigi men danalyghynyng arqasynda qol jetkizip otyrmyz. «Elu jylda el jana" degen maqal da býgingi Qazaqstangha jýrmey qaldy. Aynalasy 20 jylgha jetpeytin uaqytta bedeldi memleketke ainaldyq.

Qazaqstan ýshin óz tәuelsizdigin alar tústaghy halyqaralyq arenadaghy alghash­qy eleuli oqigha Preziydent N.Nazarbaev­tyng bastamasymen Semey yadrolyq poligonyn jabu jәne yadrolyq qaru-jaraqtan bas tartu boldy. Búl jappay qarulanugha jantalasyp jatqan zamanda eshbir memleket basshysynyng oiyna kelmegen tendesi joq airyqsha sheshim edi. Múnday nartәuekelge bir basynyng baqytyn elining baqytymen baylanys­tyrghan kemenger túlgha ghana bara ala­tyny sózsiz. Sodan beri býgingi kýnge deyin Qazaqstan adamzat tarihynda yadro­lyq qarudan óz erkimen bas tartqan túnghysh әri jalghyz el bolyp keledi. Múny halqynyng bolashaghy ýshin qanday da tәuekelge baryp, basyn bәigege tigip jýrgen N.Nazarbaevtyng erligi dese bolady.

Birikken Últtar Úiymynyng Bas hatshysy Pan Gy Munnyng 2010 jyldyng sәuir aiynda Semey poligonyna baryp, ajal apanynyng auyzynda túryp: "Qazaq­stan Preziydentining osynau synaq ala­nyn jauyp qana qoymay, tútas ónirde yadrolyq qa­rudan ada aimaq qúrgha­nyna zor qoldau bildiremin. Onyng búl qadamy bizding yadrolyq qarusyz әlemdi qúru isimizding eng berik irgetasy ispetti. Barlyq elderding basshy­lary Núr­súltan Nazarbaevtan ýlgi alyp, onyng joly­men jýrui tiyis. Men BÚÚ Bas hatshysy retinde yadro­lyq synaq ala­ny­nyng qaq jýreginde tú­ryp, barlyq әlem elderin Qazaqstannan ýlgi alugha shaqy­ramyn", - dep Abay topy­raghynda tebirenui de sondyqtan.

Erte me, kesh pe, týp­ting týbinde adamzat bala­synyng aqyly jetip, jappay qyryp-joyatyn joyqyn qarusyz ómir sýretin mamyrajay zamangha da jeter. Ol zamandy biz kórmesek te keler úrpaq kórer. Qay kezde de, qay zamanda da osy isting basynda qazaq halqynyng perzenti, Elbasy N.Nazarbaevtyng túrghanyn adamzat әrqashan eske alatyn bolady. "Adamzattyng bәrin sýi, bauyrym dep" aitqan danyshpan Abaydyng sózin temir­qazyq etip ústanghan Qazaqstan býgin­de әlemge beytarap sayasat jýr­gizetin bey­bit­shiliksýigish memleket retinde tany­lyp otyr.

Ortalyq Aziya aimaghynyng kóshbas­shysy sanalatyn bizding el songhy jyl­dary qarqyndy damu jolynda. Búl jetistikter býkil ekonomikamyzdy qayta qúru nәtiyjesinde mýmkin boldy. Tәuel­siz Qazaqstandaghy ekonomikalyq reformalarmen qatar jýrgizilgen sayasy reformalar da memleketimizding halyq­aralyq arenadaghy bedelin jogharylatty. Býgin Qazaqstan halyqaralyq jәne aimaqtyq úiymdardyng mýshesi ghana emes, batys jәne shyghys elderining senimdi әriptesi. Qazaqstan bedeldi halyqaralyq úiym­dardyng qatysushysy ghana emes, osy uaqytqa deyin TMD, ShYÚ, EurAzEQ sekildi úiymdardyng tóraghalyghyn sәtti atqara bildi. Elimizding byltyrghy Euro­padaghy qauipsizdik jәne yntymaq­tastyq úiymyna tóraghalyghy el imidjin jogha­rylatqany anyq. Rasynda da Qazaqstan EQYÚ-gha tóraghalyghy arqyly әlemdik sayasatqa óz yqpalyn jýrgizip otyrdy.

Tarih kóshinde ghasyrda bir keletin tarihy oqighalar bolady. Sonday oqigha - Astanada 56 elding basshylary men halyqaralyq bedeldi úiym ókilderining basyn qosqan - Sammit ótkizgenimiz boldy.  Múnday joghary dәrejeli basqo­su EQYÚ qúrylghaly bergi 35 jyldyng bederinde 1975 jyly Helisinkiyde, 1990 jyly Parijde, 1992 jyly Helisinkiyde, 1994 jyly Budapeshtte, 1996 jyly Lissabonda, 1999 jyly Ystambúlda ótkizilgen eken. Bir ghajaby, sol basqo­sulardyng eshqaysysy da tóraghalyq etken elding astanasynda shaqyrylmapty. Osylaysha Qazaqstan әri tóragha, әri sammit shaqyrushy el mәrtebesine EQYÚ tarihynda túnghysh ret qatar qol jetkizgen memleket bolyp otyr. Arghy-bergi tarihynda alasapyrandy basynan kóp ótkergen, tarihta esesi ketken el edik. Tәuelsiz el bolghaly kemdigimiz tolyp, kemelimizden asyp jatyrmyz.

Biylghy jyly 24-25 aqpanda Avstriyanyng Vena qalasynda EQYÚ-nyng Parlamenttik Assambleyasynyng qysqy mәjilisine qatystym. Onda EQYÚ-nyng ýsh qorjynyndaghy - sayasi, ekonomiy­kalyq, adam qúqyqtary mәseleleri jan-jaqty talqylanyp, tiyisti qújattar qa­byldandy. Osy jerde Forum delegat­tary Qazaqstanda ótken Sammittin  jogha­ry dengeyde bolghanyn, EQYÚ-nyng odan arghy baghdaryn aiqyndaghan Astana deklarasiyasynyng qabyldanuyna baryn­sha kýsh-jigerin salghan Qazaqstan óz tarihyna orasan sayasy múra jasaghan­dyghyn, al biylghy jyly ýshtikke mýshe retinde EQYÚ-daghy ózining belsendi sayasatyn jalghastyryp jatqandyghyn atap ótti. Sessiyada Qazaqstandaghy kezekten tys Preziydent saylauy da әngime boldy.

Biyl Qazaqstan qúramyna 57 memleket kiretin Islam Yntymaqtastyghy Úiymyna basshylyq etip, Batys pen Islam әlemi arasynda ýnqatysu ornatu mindetin kózdep otyr. Búl sharalardyng bәri sayyp kelgende, Qazaqstannyng ónirlik jәne jahandyq túraqtylyqqa qosqan ózindik ýlesi.

Europadaghy qauipsizdik jәne ynty­maqtastyq úiymyna jәne Islam Yntymaqtastyghy úiymyna tóraghalyq etu arqyly  Qazaqstan týrli mәdeniyetter men órkeniyetter arasyndaghy baylanys­ty terendetuge atsalysyp keledi.  Osy tústa Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng myna sózderine nazar salayyq: «2010 jyly bizding el Europadaghy qauipsizdik jәne yntymaqtastyq úiymyna tóragha­lyq etedi. Al 2011 jyly Islam Kon­ferensiyasy Úiymy ministrlerining konferensiyasyna tóraghalyq jasaytyn bolamyz. Qazaqstan týrli mәdeniyetter men órkeniyetter arasyndaghy syndarly is-әreket taqyrybyn jyljytugha әri osy jәne basqa da halyqaralyq úiymdar ayasynda naqty sheshimder qabyldaugha qol jetkizuge yqylasty».

Preziydentimiz әrqashan da halyqqa, Qazaqstandaghy eng bedeldi, basqarushy sayasy úiym - «Núr Otan» partiyasyna zor senim artady. Sondyqtan partiyamyzdyng XIII sezi Elbasymyzdyng senimin aqtau jolyndaghy strategiyalyq maqsattary­myzdy aiqyndaugha arnaldy desek te bolady. Elimizding barlyq aimaqtary men Almaty, Astana qalalarynan sezge kelgen 600-ge juyq delegat «Núr Otan» partiyasy atynan óz kóshbasshysyn kezekten tys preziydenttik saylaugha kandidat etip úsyndy.  Ýmit aqtalyp, saylauda Núrsúltan Nazarbaev 95,5 payyz dauys jinap, halqynyng sheksiz senimine ie boldy. Respublika júrtshylyghy «Preziydent bireu, basqamyz tireu bolyp tәu eter kiyemiz Tәuelsizdikti úlylap, órkeniyet kóshine ilese bereyik!», - degen sheshimge toqtady. Osy jerde  Qazaq­stannyng eli sýigen, elin sýigen  Preziy­dentining halyqaralyq dengeydegi, shet memleketterdegi abyroyy men bedeli jayynda ózim kuә bolghan jaghdaydy aita ketkim keledi.

Byltyr EQYÚ Parlamenttik Assam­bleyasynyng ókili retinde Ukrainadaghy Preziydent saylauyna baqylaushy retinde barghanmyn. Sol saparymda saylau uchaskesinde 90-shy jyldargha deyin  elimizding Qostanay oblysynda túrghan, keyinnen Ukrainanyng Kiyev oblysynyng Brodyanskiy audanyna qonys audarghan, uchaskelik saylau komissiyasynyng mýshesi Usoliseva degen búrynghy jerlesimdi kezdestirdim. Mening Qazaqstannan ekenimdi bilip, Usoliseva hanym halyq­aralyq baqylaushylardyng aldynda Qa­zaqstanda qalghan tughan-tuystarymen habarlasyp túratynyn, sonday-aq Elba­sy­myzdyng tikeley basshylyghymen respublikada bolyp jatqan barlyq iygi sharalar jóninde ózining habardar ekenin bayan­day kelip, bizding Preziydentimizge tamsana joghary bagha berdi. Sol sәtte mening boyymdy elimiz ýshin, halqymyzdy kemel  keleshekke bastap kele jatqan Elbasymyz ýshin erekshe maqtanysh sezimi biylep, tóbem kókke jetkendey boldy.

«Qazaqstan - 2030» Strategiyasynan bastau alatyn biylghy Joldau - aldynghy jyldardaghy joldaulardyng zandy jal­ghasy bolyp tabylghanymen, damudyng jana kezenderine baylanysty ózining aitary airyqsha, halyqqa berer jaqsylyghy da bólek Joldau boldy. Basty basymdyqtar el ekonomikasyn ýdemeli innovasiyalyq industriyalan­dyrudyng jalghasy retinde moderniza­siyalaugha jәne әleumettik sayasatqa baghyttaldy. Ár auyl ózi jaylaghan aumaqty úqypty da ýnemdi iygerip, oghan kerek tehnologiya men kәsiby mәdeniyetti tolyghymen mengere alsa ghana ózining kósegesin de, elining kósegesin de kógertetinin mәlimdedi.

Jerimiz ýlken de, halqymyz az! Búl týsetin tabysty týgeldey tútynugha jibermey, óndiristi keneytuge júmsaugha qolaylylyq tughyzady. Halqymyz jappay sauatty, industriyaly jәne tehniy­kalanghan agroóndiriske baulynghan. Búl bizding tehnologiyalyq janarulargha beyim ekendigimizdi tanytady. Osy jagh­dayda Preziydent auyldy industriya­landyru qajettigine basa nazar audara otyryp, agroónerkәsiptik keshenning «eng zor eksporttyq әleueti bar» - ettik mal sharuashylyghyn damytu mәselesin kóterdi. Sonymen qatar, Preziydent el ónirlerin damytu baghdarlamasyn әzir­lep, bekitu turaly bastama jasady. Mening oiymsha, búl úsynys óz kezeginde  el ónirlerin keshendi týrde damy­typ, túrmys-tirshiligine tyng serpin beretindigine senimdimin.

Tamyryn terennen tartqan, ghasyr­lar boyy dala demokratiyasy men erkindik sezimining qúndylyq belgilerin saqtap kelgen, bastauyn «Qasym han­nyng qasqa joly», «Esim hannyng eski joly», «Jeti Jarghy» siyaqty kóne zandardan alatyn Qazaq elining zang shygharushylyq qyzmetining qalyptasu joly jenil boldy dep eshkim aita almaydy.

Búdan biz qazaqstandyq parlamenta­rizmning qalyptasu joly kýrdeli bolghanyn, parlamentarizm talabyna, tabighatyna say kelmeytin qoghamdyq sana men sayasy tәjiriybedegi ýstirt kózqarastar men pikirlerdi enseruding onaygha týspegenin, Qazaqstan Parlamenti qoghamdaghy reformalardy tabysty jýzege asyrugha qabiletti sayasiy-demo­kratiyalyq institutqa tek tәuelsizdik jyldary ghana ainalghanyn angharamyz. On bes jyl tarih ýshin kóp uaqyt emes. Osy uaqyttyng ishinde nebir kýrdeli kezender men syndarly sәtterdi bastan ótkergen Qazaqstan Parlamenti is ýstinde qalyptasyp, kemeldendi, syn­darly tәjiriybe jinaqtady, Túnghysh Preziydentimiz N.Á.Nazarbaevtyng sózi­men aitsaq, elimizding kelbetin ózgertken zandar qabyldaytyn dengeyge kóterildi.

Óz boyyna әlemdik jәne otandyq tәjiriybening jaqsy ýlgilerin jinaqtap, olardy qazirgi sayasattaghy, ekonomiy­kadaghy jәne әleumettik salalardaghy jaghdaylargha beyimdep otyrghan Parla­mentting jemisti qyzmeti turaly mysal­dardy alystan izdeuding qajeti joq. 2010 jylghy 1 qyrkýiekte Parlamentte Senat pen Mәjilisting birlesken otyry­synda sóz sóilegen Elbasy Núrsúltan Nazarbaev eki sessiya aralyghynda atqarylghan isterge toqtala kelip: «Mine, búl mәselelerde Parlament kәsiby sheberligin tanytyp, ýlken iske zor ýlesin qosty. Búl orayda, Parlament joghary zang shygharushy organ retinde elimizding ósip-órkendeui jolynda pәr­men­di júmys jasauda. Myzghymas memlekettigimizding bas baghdaryna ai­nal­ghan Ata Zang ayasynda kóptegen zandar qabyldanuda. Osy saylanymnyng de­putattary ýsh sessiyanyng ishinde 340-tan asa zang qabyldaghany múnyng jarqyn aighaghy bolyp tabylady. Búl zandardyng basym kópshiligi qoghamnyng sayasy jәne әleumettik-ekonomikalyq dengeyin kó­te­ruge arnalghan», dep deputattargha rizashylyghyn bildirgen.

Parlament Mәjilisining deputattary negizgi ishki júmystarymen qatar, halyqaralyq jәne parlamentaralyq qyzmetti de belsendi jýrgizip keledi. Búl baghyttaghy júmystar, әsirese, Qazaqstannyng EQYÚ-gha tóraghalyq etui kezeninde erekshe sipatqa ie bolghanyn aitu artyqtyq etpes. Parlamentting reglamentine sәikes deputattar toqsan sayyn aimaqtargha shyghyp, saylaushy­larmen kezdesip túrady. Ondaghy basty maqsat - halyqty joghary ókiletti organ, ýkimet tyndyryp jatqan isterden habardar etu. Osy kezdesulerding bary­synda halyqtyng talap-tilekterine de airyqsha kónil bó­lemiz. Sonday-aq, olar kótergen mәselelerdi tiyisti oryndargha jetkizudi basty mindetimiz dep bilemiz.

Biylghy jyly Qazaqstan el Tәuel­sizdigining 20 jyldyghyna qadam basty.  Egemendigi men tәuelsizdigi tuy astynda Qazaqstannyng jiyrma jyl ishinde damu joly Elbasy sayasatynyng dúrys ekendigin dәleldedi. Qazaqstan Respublikasy halqynyng óz tәuelsizdigin saqtaugha, nyghaytugha belining bekemdigin tanytty. Adamdarymyzdyng ýlkenderining de, kishilerining de, jastarymyzdyng da óz bolashaghyna degen senimderining zor ekendigin olardyng býgingi bet alysy, kelbeti kórsetip otyr. «Tәuelsizdik, - dedi Elbasy, - bizding aldymyzdan jarqyn bolashaqqa jol ashyp berdi. Biz sol joldan eshqayda búltarmay, algha basa beremiz».

Tәuelsizdik alghan jyldarda el ekonomikasyna 126 mlrd. dollardan astam sheteldik investisiya tartyldy. Jalpy ishki ónim ósimi 2010 jyly 7 payyz, ónerkәsip óndirisi 10 payyz, óndeu ónerkәsibi 19 payyz mólsherdi qúrady. Ortasha ailyq jalaqy 2007 jylghy 53 mynnan 2010 jyly 80 myng tengege deyin artty». Elding tәuel­sizdik jyldaryndaghy ýderisining inte­graldy kórsetkishining biri - ol halyqtyng jan basyna shaqqandaghy IJÓ. 1994 jyly IJÓ halyqtyng jan basyna shaqqanda jeti jýzden astam dollardy qúrady. 2011 jylghy 1 qantarda ol 12 esege ósti jәne 9 myng AQSh dollaryna artty. Álemdik tәji­riybe tәuelsizdigining 20 jylynda birde-bir el múnday nәtiyjege jetpegenin kórsetip otyr.

Tólebek QOSMAMBETOV, Parlament Mәjilisining deputaty.

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2183
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2580
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2491
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1678